Nunavut

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nunavut
Položaj Nunavuta
Država Kanada
Admin. centarIkaluit
Najveći gradIkaluit
Službeni jezikengleski, francuski, inuktitut, inuinaktun
Predsednik vladeEva Arijak
Površina1.936.113 km2
Stanovništvo2016.
 — broj st.35.944
 — gustina st.0,02 st./km2
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Nunavut (inuktitut: ᓄᓇᕗᑦ, engl. Nunavut, franc. Nunavut), jedna je od tri kanadskih teritorija. Najveća je od svih kanadskih konstituenata i najnovija je članica federacije - zvanično od 1. aprila 1999. godine. To je prva značajnija promena političke mape Kanade od 1949. godine i inkorporacije Njufaundlenda i Labradora.

Istovremeno, Nunavut je daleko najmanje nastanjena oblast u Kanadi i svetu. Na teritoriji otprilike veličine zapadne Evrope nastanjeno je svega 31.556 ljudi.

Najveći i glavni grad je Ikaluit (Iqaluit)

Geografija[uredi | uredi izvor]

Severoistočna obala Bafinovog ostrva

Nunavut ima površinu od 1.932.255 km² kopna i 160.935 km² unutrašnjih voda. Teritorija obuhvata deo kontinentalne severne Kanade, veći deo Arktičkog arhipelaga i sva ostrva u Hadsonovom zalivu, Džejmsovom zalivu i Zalivu Ungava, koji su nekada pripadali Severozapadnim teritorijama. Po površini Nunavut je peta najveća administrativna jedinica na svetu.

Nunavut se graniči sa Severozapadnim teritorijama na kopnu i na nekoliko ostrva, sa Manitobom na jugu i Saskačevanom na jugozapadu. Postoji i majušna granica sa Njufaundlendom i Labradorom na ostrvu Kilinik.

Nunavut je podeljen na tri regiona koja nemaju lokalne organe uprave: Kitikmeot, Kivalik i Kikiktaluik.

Najviši vrh Nunavuta je vrh Barbo na 2616 m na ostrvu Elsmir.

Sa gustinom naseljenosti od 0,015 stanovnika po kilometru kvadratnom, to je jedna od najređe naseljenih područja na svetu.

Klima[uredi | uredi izvor]

Količine padavina su ekstremno niske. U predelima Arktika severno od arktičkog kruga godišnje padne manje od 200 milimetara padavina, zbog čega se ova oblast naziva „polarna pustinja“. U ostalim delovima Nunavuta količina padavina je retvo veća od 600 milimetara, osim u području Ikaluita gde godišnje padne oko 600 milimetara taloga. U regionu Kivalik zimi padne oko 76 centimetara snega, a na delovima Bafinovog ostrva do 200 centimetara.

Iako je količina padavina mala, teritorije Nunavuta i Sevrozapadnih teritorija obuhvataju 9% zaliha slatke vode u svetu.

Tokom dugih polarnih noći temperature u arktičkom regionu padaju veoma nisko, često do -50 °C. Srednja januarska temperatura u Nunavutu je -20 °C.

U prelaznom periodu od aprila da sredine juna, od 50 do 80% sunčeve svetlosti se reflektuje (albedo efekat). Tek kada se sneg otopi povećava se moć toplotne apsorpcije zemljišta. Kratko leto traje od sredine juna do avgusta kada temperature zemljišta prelaze u plus. Samo u južnom delu Nunavuta srednje julske temperature dostižu +10 °C.

Ovako teški klimatski uslovi su problem za sve oblike života, a posebna dodatna okolnost su jaki vetrovi. Telesna temperatura ljudi i životinja se u ovakvim uslovima mnogo brže gubi. Taj efekat se naziva subjektivna temperatura (vindčil), i može da pri brzini vetra od 40 km/č učini da se objektivna temperatutra od -12 °C oseća kao -34 °C. Takva temperatura može da izazove ozbiljne promrzline. Osam meseci godišnje u Nanavutu duvaju hladni arktički vetrovi tako da se mora računati sa ovim efektom.

Permafrost[uredi | uredi izvor]

Jedna od najznačajnijih karakteristika arktičke klime je permafrost. To je stalno zaleđeno zemljište, a postoji i periodično zaleđeno zemljište. Stalno zaleđeno zemljište u Kanadi pokriva oko 3 miliona kvadratnih kilometara, a još oko milion je povremeno zaleđen. Permafrost je nastao u poslednjem ledenom dobu, pre više od 10.000 godina. Zaleđeno tle na Melvilovom ostrvu ide u dubinu do 500 m. Kosi, tangencijalni, Sunčevi zraci mogu tokom kratkih leta da otope samo oko 50 centimetara tla. Permafrost utiče na izgradnju kuća i stanova, komunalnu mrežu, rudarstvo i puteve.

Južna granica permafrosta je oblast tundri bez drveća. Ona se proteže do južnih obala Hadsonovog zaliva i do blizu južne obale Bafinovog ostrva. Nunavut je, stoga, gotovo u potpunosti u oblasti tundri, izuzev tajgi na jugozapadu.

Fauna[uredi | uredi izvor]

Haski (kanadski inuitski pas), „Zvanična životinja teritorije Nunavut“
Alpska koka, „Zvanična ptica teritorije Nunavut“

Za domorodačke narode oblasti tundre životinje su bile ključni faktor opstanka. Kopnene i morske životinje su obezbeđivale hranu, odeću i služile za izradu alatki. Opstanak arktičkih vrsta nije bio ugrožen do dolaska „belih ljudi sa juga“.

Za Inuite su od posebnog značaja bili karibui i mošusna goveda, što je delom slučaj i danas. Ukupan broj karibua se značajno smanjio u 20. veku, usled intenzivnog lova, povećanja broja vukova, šumskih požara i ljudske aktivnosti. Procenjuje se da ih je 1930-ih bilo preko 2 miliona, da bi ih 40 godina kasnije ostalo oko pola miliona.

Na sličan način, mošusna goveda su postala gotovo izumrla zbog prevelikog inuitskog lova, tako da je 1917. uvedena zabrana lova. Broj goveda se do 1969. povećao na oko 15.000 jedinki.

Pored karibua i mošusnog goveda ovde još žive beli medvedi, polarni vukovi, žderavci, polarne lisice, polarni zečevi, leminzi i razne veverice. Začudo, Skupština Nunavuta za zvaničnu životinju teritorije nije izabrala nijednu od ovih vrsta, već psa haskija.

U Nunavutu žive velike kolonije ptica, uključujući retke norveške i sive sokolove. Tokom letnjih meseci ovde se gnezdi oko 80 ptičijih vrsta, posebno na ostrvu Bajlot.

Riblje vrste nisu raznovrsne (uglavnom jezerska zlatovčica i jezerska pastrmka), ali ima puno ribe u jezerima i rekama u priobalju. Tu žive i brojni morski sisari: grenlandski kit, beluga, narval, bradata foka, Phoca hispida, atlantski morž.

Flora[uredi | uredi izvor]

Purpurna puzava kamenjarka, „Zvanični cvet teritorije Nunavut“

Arktička klima, sa kratkim i relativno hladnim letima, dugim zimama sa ekstremno niskim temperaturama i jakim vetrovima, sa malo padavina, uticala je da se na permafrostu ne formira plodno zemljište. Tanki slojevi humusa formirali su se jedino na površinama (obično padinama) koje su mogle da upiju vlagu.

Pod takvim uslovima vegetacija je oskudna. Region zapadno od Hadsonovog zaliva je neplodna gola pustara. Ekstremna hladnoća utiče na spor rast biljaka. Neki arktički lišajevi za 100 godina povećaju svoj prečnik za pola centimetra, pa je čak i bakterijsko raspadanje u hladnim i sušnim uslovima usporeno. Gustina rastinja i raznovrsnost vrsta opada od juga ka severu. Dok su na južnom kontinentalnom području česte trave, Faboideae, kamenike (Saxifragaceae), vrbe i Ericaceae, na Bafinovom i ostalim severnim ostrvima na povoljnim mestima rastu uglavnom mahovine i lišajevi. Na mineralnim podlogama orijentisanim ka jugu rastu maslačci i rastinje karakteristično za kamenjare: puzava kamenjarka, astragalus, Erigeron canadensis L., borealna ruža i arktički mak.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Domorodačko stanovništvo je prisutno u Nunavutu već 4000 godina. Prvi pisani zapis o kontaktima sa Inuitima u ovoj oblasti ostavio je 1576. engleski istraživač Martin Frobišer.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Demografija
1996.2001.2006.2011.2016.
24.73026.74529.47431.90635.944
Pet najvećih naselja
naselje 2006. 2001. rast
Ikaluit 6.184 5.236 18,1%
Rankin Inlet 2.358 2.177 8,3%
Arvijat 2.060 1.899 8,5%
Bejker Lejk 1.728 1.507 14,7%
Iglulik 1.538 1.286 19,6%

Po popisu stanovništva iz 2006. Nunavut je imao 29.474[1] stanovnika, od kojih se 24.640 izjasnilo kao Inuiti (83,6% stanovništva), 100 kao Indijanci (0,34%), 130 Metisi (0,44%) i 4.410 kao nedomoroci (14,96%).[2]

Rast stanovništva u Nunavutu je već decenijama viši od kanadskog proseka. Između aprila i jula 2009. ovaj rast je iznosio 0,68%.[3] Ipak, značajan je i odliv inuitskog stanovništva koje odlazi u potrazi za boljim poslovima.

Jezik[uredi | uredi izvor]

Zajedno sa inuktitutom i inuinaktunom, zvanični su još engleski i francuski jezik.[4]

Inuit iz Nunavuta

Na pitanje o maternjem jeziku na popisu stanovništva, dobijeni su sledeći rezultati: inuktitut 69,54%, engleski 26,75%, francuski 1,27%, inuinaktun 1,02%.

Veroispovest[uredi | uredi izvor]

Najveće religijske zajednice po popisu iz 2001. bile su: Anglikanska crkva 15.440 (58%), Rimokatolička crkva 6.205 (23%) i Pentekostalna crkva 1.175 (4%).[5]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Federalna teritorija Nunavut ima godišnji budžet od 700 miliona kanadskih dolara, koji gotovo u potpunosti dolazi iz kanadskog budžeta. Ukupan BNP je 2007. bio 1.371 miliona kan. $.

Od privrednih aktivnosti značajni su lov na foke, rudarstvo, turizam i izrada umetničkih predmeta i suvenira.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Canada, Statistics (2006). „Community Highlights for Nunavut”. Arhivirano iz originala 05. 12. 2012. g. Pristupljeno 16. 1. 2008. 
  2. ^ Canada, Statistics (2006). „2006 Census Aboriginal Population Profiles”. Arhivirano iz originala 25. 01. 2012. g. Pristupljeno 16. 1. 2008. 
  3. ^ [1][mrtva veza] Government of Nunavut (2009)
  4. ^ „Consolidation of (S.Nu. 2008,c.10) (NIF) Official Languages Act” (PDF). Pristupljeno 17. 4. 2013. [mrtva veza] and Consolidation of Inuit Language Protection Act[mrtva veza]
  5. ^ „Selected Religions, for Canada, Provinces and Territories - 20% Sample Data”. Pristupljeno 17. 4. 2013. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Nunavut na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Нунавут&oldid=27720486”