Ornitofauna Srbije

Jedno od značajnijih izdanja koja se bave pticama Srbije

Zbog ekološki povoljnog položaja, Srbija je izuzetno bogata pticama. Područje ove zemlje se u generalnom biogeografskom smislu deli na tri regiona: panonski (pre svega Vojvodina), kontinentalni (ravna područja niže Save) i alpski region (Dinaride). Svaki od tih biogeografskih regiona ima svoj jedinstven živi svet, a tako i zasebnu ornitofaunu.

Trenutno se za prostor Srbije vodi oko 350 vrsta ptica od kojih skoro 250 gnezde ili su gnezdile kod nas, dok ostalih oko 100 vrsta su nam posetioci tokom seobe ili zimovanja (prolaznice, ili na lutanju).

Brojnost i rasprostranjenost

Opis brojnosti ptica je oblast kojom se konstantno bave ornitolozi, pošto se rasprostranjenje ptica dinamično menja. Na prostoru sadašnje Srbije, do današnjih dana zabeleženo je i potvrđeno prisustvo 351 vrsta divljih ptica. Što se tiče gnezdarica, u periodu 1800-2015. evidentirano je gnežđenje 249 vrsta, od čega se u sadašnjem periodu gnezdi 240 vrsta ptica (Puzović, S. et al. 2016).

Regioni Srbije najbogatiji pticama gnezdaricama su Kosovo i Metohija, severoistočna (Banat) i jugoistočna Srbija (granica sa Bugarskom i Makedonijom).

U najbrojnije gnezdeće vrste ptica spadaju zeba, vrabac pokućar, crnoglava grmuša, poljski vrabac i velika senica, a u najređe ružičasti čvorak, riđoglavi gnjurac, čaplja govedarka i druge (Puzović, S. et al. 2015).

Istorijat proučavanja ptica u Srbiji

Zahvaljujući pre svega radu entuzijasta, biologa ali i amatera – naročito u odnosu na druge faunističke grupe organizama – ornitofauna Srbije je dobro istražena. Ptice su zanimljiva grupa, čije izučavanje je oduvek privlačilo jedan broj ljudi, koji su iz hobija, a drugi kao profesionalni ornitolozi provodili vreme na posmatranju i popisivanju ptičje faune.

Sova utina

Neka istaknuta imena srpske ornitologije bili su dr S. D. Matvejev (1913-2003), prof. Milorad Marčetić, Rihard Čornai (1903-1984), dr Jožef Mikuška (1942-2006), dr Boris Garovnikov (1929-2014) i drugi.

Ugrožene vrste i njihova zaštita

Zadatak institucija zaštite prirode, kao i svakog pojedinca jeste da čuva ptice i prirodu od sve većeg pritiska, kao zagađivanje, urbanizacija, hemizacija, nestanak staništa.

Među najznačajnije vrste ptica spadaju one koje su ujedno i najugroženije i predstavljaju prirodnu retkost, kao na primer ptice grabljivice, beloglavi sup, orao krstaš ili stepski soko. Ovo su ptice čija je svetska populacija toliko opala, da svaka država na čijem području u nekom broju opstaju treba da bude ponosna na njih i da ih sa posebnom pažnjom čuva.

Zanimljivosti

Beloglavi sup

Sledeće zanimljivosti govore u prilog bogatstva Srbije ptičjim svetom:

• Među prvim rezervatima prirode, a podstaknuto bogatstvom ptica, je Obedska bara, ukazom Carske komore 1874. godine, samo dve godine nakon proglašenja Jeloustoun parka u SAD.
• Taraš u Banatu ima status evropskog sela roda, sa preko 40 aktivnih gnezda ove prelepe ptice.
• Svetski "glavni grad" sova je Kikinda. U ovom severnobanatskom gradu svake zime boravi i do 700 jedinki sove utine zbog čega je odlučeno da sove postanu zaštitni znak Kikinde. O fenomenu okupljanja sova čak je i BBC napravio reportažu.
• Pre samo 6 decenija Srbiju je nastanjivalo 4 vrste lešinara (bela kanja, orao bradan, beloglavi sup i crni lešinar) od kojih je samo sup spasen od izumiranja. Akcija spašavanja vrste je bila toliko uspešna, da je sup ujedno i jedna od retkih ptica čija populacija danas ne opada, nego zahvaljujući aktivnim merama zaštite raste. Trenutno u Zapadnoj i Jugozapadnoj Srbiji gnezdi oko 140 parova, dok predstoji pokušaj vraćanja supa i u Istočnu, gde je ranije takođe živeo.

Literatura

• Puzović, S., Radišić, D., Ružić, M., Rajković, D., Radaković, M., Pantović, U., Janković, M., Stojnić, N., Šćiban, M., Tucakov, M., Gergelj, J., Sekulić, G., Agošton, A. & Raković, M. (2015): Ptice Srbije - procena veličina populacija i trendova gnezdarica 2008-2013. Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije i Prirodno-matematički fakultet, Novi Sad.
• Puzović, S, Simić, D. Saveljić, D., Gergelj, J., Tucakov, M., Stojnić, N., Hulo, I., Ham, I., Vizi, O., Šćiban, M., Ružić, M., Vučanović, M. & Jovanović, T. (2003): Ptice Srbije i Crne Gore – veličine gnezdilišnih populacija i trendovi: 1990-2002. Birds of Serbia and Montenegro – breeding population estimates and trends: 1990-2002. Glasnik Društva za zaštitu i proučavanje ptica Vojvodine Ciconia br. 12, Novi Sad, pp. 35-120
• Marko Šćiban, Draženko Rajković, Dimitrije Radišić, Voislav Vasić, Uroš Pantović (2015): Ptice Srbije - kritički spisak vrsta Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2018). Pokrajinski zavod za zaštitu prirode (PZZP) i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije (DZPPS), Novi Sad.
• Puzović S, Sekulić G, Stojnić N, Grubač B, Tucakov M (2009): Značajna područja za ptice u Srbiji. Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja – Zavod za zaštitu prirode – Pokrajinski sekretarijat za zaštitu životne sredine i održivi razvoj, Beograd.

Vidi još

• Ornitofauna Crne Gore
• Spisak zaštićenih vrsta ptica u Srbiji
• Spisak zaštićenih vrsta ptica u Crnoj Gori
• Ptice Srbije – kritički spisak vrsta
• Ptice Srbije: procena veličina populacija i trendova gnezdarica
• Značajna područja za ptice u Srbiji

Спољашње везе

• Попис врста птица Србије Архивирано на сајту Wayback Machine (18. oktobar 2017), DZPPS
• O atlasu ptica gnezdarica Srbije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. mart 2017), DZPPS
• Birdwatching in Serbia – VisitSerbia.org (jezik: engleski)
• Bird watching – National Tourism Organisation of Serbia (Nacionalna turistička organizacija Srbije) (jezik: engleski)
• Birdwatch Serbia (jezik: engleski)