Prava LGBT+ osoba u Sjedinjenim Američkim Državama

Prava LGBT+ osoba u
Sjedinjenim Američkim Državama


Zastava Sjedinjenih Američkih Država	Zastava duginih boja

Zakonska regulativa

Legalizacija homoseksualnosti

– na nacionalnom nivou od 2003. godine
(Lorens protiv Teksasa)

Rodni identitet

U zavisnosti od savezne države

Antidiskriminacioni zakoni

U zavisnosti od savezne države

Uzrast seksualne saglasnosti

– Izjednačeno

Vojna služba

(Politika Ne pitaj, ne pričaj ukinuta 20. septembra 2011)

Porodična prava

Brak

Istopolna zajednica

Usvajanje

- od 2015. u svim državima, osim Američke Samoe

LGBT+ u Sjedinjenim Američkim Državama

Organizacije

Prava

Mediji

Događaji

Osobe

Značajna mesta

LGBT+ portal

Prava LGBT+ osoba u Sjedinjenim Američkim Državama u velikoj meri zavisi od savezne države u kojoj žive. Seksualni odnos između dve osobe istog pola legalan je na federalnom nivou od 2003, kada je Vrhovni sud SAD doneo presudu u predmetu Lorens protiv Teksasa.

Pre presude Vrhovnog suda u predmetu Obergefel protiv Hodžsa, kada su istopolni brakovi legalizovani na teritoriji cele zemlje, njihova legalnost je varirala od države do države.^[1] Neke države nisu dozvoljavale sklapanje istopolnih brakova na svojoj teritoriji, ali su priznavale istopolne brakove sklopljene u drugim državama. Pored toga, neke države su istopolnim parovima nudile građanske zajednice, registrovana partnerstva ili druge vrste zajednica koje su sadržavale neke elemente prava koja su proizilazila iz braka.

Postojanje antidiskriminacionih zakona varira od države do države. Dvadeset saveznih država i Distrikt Kolumbija zabranjuju diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije, a dvanaest država i Distrikt Kolumbija zabranjuju diskriminaciju na osnovu rodnog identiteta ili izražavanja.^[2] Zločini iz mržnje gde je motiv seksualna orijentacija ili rodni identitet kažnjivi su saveznim zakonom (Zakon Metjua Šeparda) koji je usvojen 2009.

Politika u vezi sa usvajanjem za gej i lezbijske roditelje takođe se ralikuje od države do države. Neke dozvoljavaju usvajanje istopolnim parovima, dok druge zabranjuju usvajanje svim „nevenčanim parovima“.

Istorija[uredi | uredi izvor]

U Sjedinjenim Američkim Državama, već na početku XX veka formirano je nekoliko grupa koje su radile na unapređivanju prava homoseksualaca, ali se o njima malo zna.^[3]

Prva bolje dokumentovana grupa je Društvo za ljudska prava Henrija Gerbera (osnovana u Čikagu 1924), koja je brzo nestala.^[4] Služeći kao regrut u okupiranoj Nemačkoj posle Prvog svetskog rata, Gerber je saznao za pionirski rad Magnusa Hiršfelda. Po povratku u SAD, Gerber je formirao prvu dokumentovanu homoseksualnu organizaciju u Americi i objavio dva broja prve gej publikacije, pod nazivom „Prijateljstvo i sloboda“.

Godine 1948, Alfred Kinsi je objavio knjigu „Seksualno ponašanje muškaraca“, jednu od prvih knjiga koja je naučno obradila temu seksualnosti. Kinsijeva tvrdnja da je oko 10% odraslog muškog stanovništva (i oko 5% žena) pretežno ili isključivo homoseksualno najmanje tri godine svog života bila je dramatično odstupanje od preovlađujućih verovanja vremena. Pre objavljivanja ove knjige homoseksualnost generalno nije bila tema diskusije, ali nakon toga je počela da se pojavljuju čak i u uglednim publikacijama kao što su Tajm magazin, časopis „Lajf“ i drugi.

Godine 1958, Vrhovni sud Sjedinjenih Američkih Država je odlučio da gej publikacija „ONE, Inc.“ nije opscena i da je zaštićena Prvim amandmanom. Vrhovni sud Kalifornije proširio je sličnu zaštitu na homoerotski film Keneta Engera „Fireworks“ a Ilinois je postala prva savezna država koja je dekriminalizovala istopolne seksualne odnose između dve odrasle osobe u privatnosti.

Dana 27. juna 1969. policija je u Njujorku izvršila raciju u gej baru Stounvol in, što je bila uobičajna praksa u to vreme. Za vreme ove racije došlo je do sukoba između policije i gostiju bara. Ovi sukobi se često označavaju kao početak modernog pokreta za gej prava, ili drugog talasa gej aktivizma. Ovaj drugi talas se često naziva „gej oslobodilački pokret“ jer se suštinski razlikovao od prethodnog homofilnog pokreta. Nastale su nove organizacije kao što su Gej oslobodilački front (GLF) u Njujorku i Gej aktivistički savez (GAA). Gej oslobodilački pokret se proširio na zemlje širom sveta i snažno uticao na savremeni pokret za gej prava. Danas, LGBT osobe u znak sećanja na nemire u Stounvolu održavaju godišnje marševe koji su postali poznati kao parade ponosa.

Zakonodavstvo[uredi | uredi izvor]

Kao posledica federalnog sistema u Sjedinjenim Američkim Državama, zakonski status istopolnih zajednica, prava istopolnih partnera, zaštita od diskriminacije i druge bitne stvari se značajno razlikuju od države do države.

Porodično zakonodavstvo[uredi | uredi izvor]

Godine 1972, Vrhovni sud Minesote presudio je u predmetu Bejker protiv Nelsona da država ne krši Ustav SAD ukoliko odbije da izda dozvolu za brak istopolnom paru. Polemika oko istopolnih brakova je ponovo oživela 1993. godine, kada je Vrhovni sud Havaja presudio da ustavna zabrana diskriminacije na osnovu pola podrazumeva da istopolni parovi imaju pravo na građanski brak ukoliko država ne može da dokaže postojanje opravdanog državnog interesa protiv takvih brakova.^[5] Niži sud na Havajima je zatim ustanovio da država nije uspela da dokaže takav interes,^[6] i istopolni brak je bio legalan na Havajima na jedan dan pre nego što je drugi sudija suspendovao ovu presudu. Kasnije je Ustav Havaja izmenjen i dopunjen da bi se zakonodavstvu omogućilo da ograniči brak na osobe različitog pola.

Dok događaji na Havajima nisu doveli do bračnog prava za istopolne parove, uticali su na Kongres Sjedinjenih Američkih Država da 1996. donese Zakon o odbrani braka, koji je zabranio priznavanje istopolnih zajednica na federalnom nivou i dozvolio državama da same odluče da li će priznavati istopolne zajednice sklopljene u drugim državama. Do tog trenutka, postojala je kontroverza oko toga da li će savezne države morati da prošire bračna prava na istopolne brakove sklopljene u drugim državama. Nekoliko saveznih država je sledilo Kongres i donelo slične zakone kojim se zabranjuje priznavanje braka ili drugih zajednica između dve osobe istog pola.

Antidiskriminaciono zakonodavstvo[uredi | uredi izvor]

Oružane snage[uredi | uredi izvor]

Gej muškarci i lezbijke u američkoj vojsci mogu biti otpušteni u skladu sa politikom Ne pitaj, ne pričaj. Dana 18. decembra 2010, Senat je glasao 65-31 za zakon kojim se ukida ova politika i dozvoljava homoseksualnim muškarcima i ženama da otvoreno služe u oružanim snagama. Ovaj zakon stupa na snagu 60 dana nakon sertifikacije od strane predsednika, ministra odbrane i načelnika združenog generalštaba. Američki predsednik Barak Obama potpisao je zakon 22. decembra 2010.^[7]

Diskriminacija kod zapošljavanja[uredi | uredi izvor]

Diskriminacija kod zapošljavanja odnosi se na diskriminatorske prakse kao što su pristrasnost u zapošljavanju, promociji, raspoređivanju poslova, davanju otkaza i naknade štete, kao i na razne vrste uznemiravanja.

Distrikt Kolumbija i 21 savezna država, kao i preko 140 gradova i okruga su zabranili takvu diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije. Države koje zabranjuju diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije pri zapošljavanju su Kalifornija, Kolorado, Konektikat, Delaver, Havaji, Ilinois, Ajova, Mejn, Merilend, Masačusets, Minesota, Nevada, Nju Hempšir, Nju Džerzi, Novi Meksiko, Njujork, Oregon, Roud Ajland, Vermont, Vašington i Viskonsin (prva država koja je to učinila još 1982).^[8] Četiri savezne države imaju zakone koji zabranjuju diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije u javnom sektoru, to su Indijana, Mičigen, Montana i Pensilvanija. Dana 22. novembra 2007, guverner Mičigena Dženifer Granholm izdala je naređenje kojim se štite prava transrodnih muškaraca i žena. Ona je zabranila diskriminaciju radnika na osnovu rodnog identiteta ili izražavanja. Mnogi od ovih zakona zabranjuju diskriminaciju i u drugim oblastima, kao što su stanovanje i javni smeštaj. Predloženi nacrt zakona na federalnom nivou kojim se zabranjuje diskriminacija u zapošljavanju, poznat kao Zakon o nediskriminaciji kod zapošljavanja (engl. Employment Non-Discrimination Act; ENDA), nalazi se u zakonodavnoj proceduri u američkom Kongresu.

Zakonodavstvo o zločinima iz mržnje[uredi | uredi izvor]

Zakoni o zločinima iz mržnje na poseban način tretiraju zločine motivisane osećanjem neprijateljstva protiv zaštićene kategorije građana. Do 2009, pod ovakvim zločinima su se podrazumevali zločini motivisani rasom, nacionalnošću i religijom žrtve. Zakon Metjua Šeparda koji je usvojen u Kongresu u oktobru 2009,^[9] dodaje i seksualnu orijentaciju i rodni identitet kao zaštićene kategorije. Dana 28. oktobra 2009, predsednik Barak Obama je potpisao zakon.^{[traži se izvor]}

Distrikt Kolumbija i 45 saveznih država imaju zakone koji kriminalizuju različite vrste nasilja ili zastrašivanja motivisanog mržnjom (izuzeci su, Arkanzas, Džordžija, Indijana, Južna Karolina i Vajoming). Svaki od ovih zakona obuhvata zločine motivisane rasom, religijom i etničkom pripadnošću, a u 32 države ovi zakoni pokrivaju seksualnu orijentaciju i invaliditet, u 28 država pokrivaju pol, u 13 država pokrivaju uzrast, u 11 država pokrivaju transrodnost/rodni identitet, a u 5 država pokrivaju političku pripadnost.^[10] U 27 država i Distriktu Kolumbija postoje zakoni koji zahtevaju od države da prati statistike zločina iz mržnje, od tog broja 16 pokriva seksualnu orijentaciju.^[10]

U predmetu Viskonsin protiv Mičela iz 1993, Vrhovni sud je jednoglasno presudio da zakoni saveznih država kojima se propisuju kazne za zločine iz mržnje ne krše odredbe Prvog amandmana Ustava SAD koje se tiču slobode mišljenja i izražavanja.