Rimska legija

Rimska legija (od latinske reči legio, prema glagolu legere - „držati se zajedno”) bila je osnovna jedinica rimske kopnene vojske. Legionar je bio vojnik - pripadnik legije.

Savremeni ekvivalent legije kao vojne jedinice po veličini, odnosno broju pripadnika, bi otprilike bila jedna brigada. Jedna legija se obično teritorijalno vezivala za jednu rimsku provinciju u kojoj se brinula za njenu bezbednost i vojnu odbranu, ali je takođe značajan broj primera mobilnosti legija što je bilo naročito izraženo tokom rimskih vojnih kampanja i ratova. Tako je na primer legija pod nazivom Legio VI Ferrata pratila Cezara (100-44. p. n. e.) od Galije, preko Hispnije i Balkana do Egipta, a nakon njegovog ubistva služila je i u područjima koja danas nose ime Mala Azija i Bliski istok. Rimska vojska je brojala 60 legija u vremenu uspona i oko 18 legija u vreme kriza. Sa prelaskom Rimske republike u Rimsko carstvo, rimska vojska je profesionalizovana, a struktura legije je pretrpela velike promene.

Zbog velikog vojnog uspeha koje su postigle Rimska republika i kasnije, Rimsko carstvo, legija je dugo vremena bila smatrana kao uzor vojne efikasnosti i sposobnosti.

Veličina jedne legije varirala je tokom istorije antičkog Rima od 4.200 legionara (30 manipula od po 120) i 300 konjanika (ekviti) vremenu Republike do 5.200 vojnika plus pomoćne trupe u imperijalnom dobu (10 kohorti, od toga njih 9 po 480 legionara dok je prva kohorta brojala gotovo dvostruko više - 800 legionara).

Smatra se da je Rim ukupno formirao nekoliko stotina legija a do danas je identifikano njih oko 50, sa njihovim imenima, datumima formiranja i raspuštanja, simbolima, bitkama u kojima su učestvovale i područjima gde su bile raspoređene.

Prva epoha (VIII-VI vek p. n. e)

U početku su sastav legija činili isključivo neoženjeni građani Rima stari od 17 do 46 godina koji su mogli da priušte troškove naoružavanja. Legije su se formirale sa početkom godišnjih vojnih kampanja i u sastavu su imale oko 3.000 pešaka i 300 konjanika^[1] koji su bili podeljeni u grupe od po 1.000 pešaka i 100 konjanika. Pojedinačne formacije pešaka i konjanika imale su svoje komandire; tribunus militum za pešake i Basileus za konjanike. Basileus (kralj na grčkom jeziku) je bio komandant legije i između ostalog, odgovoran za njeno raspuštanje nakon vojne kampanje u datoj godini. Legije su se tada borile uglavnom u zbijenoj formaciji falange^[2]. Ovakva je formacija bila uspešna na ravnom terenu ali ne i na brdovito-planinskom, pa je zbog toga rimska vojska trpela poraze u borbama protiv Samnita ^[3] na terenu današnje centralne Italije). Značajne taktičke-formacijske promene su morale da se primene kako bi legija bila vojno efikasna i na takvim terenima. Rim je brzo uviđao svoje slabosti i hitno nalazio rešenja, ne ustručavajući se ni od preuzimanja taktike, modela i inovacija svojih protivnnika.

Reforma Servija Tulija (polovina VI veka p. n. e)

U doba monarhije, pod Servijem Tulijem kao šestim kraljem Rima, sprovedena je reforma kojom je stanovništvo na osnovu spiska podeljeno u 5 klasa prema prihodima koji su ostvarivali i prema tome, sposobnosti vojnog opremanja:

prva klasa, classicisa godišnjim prihodima od više od 100.000 sesteraca; 80 centurija pešaka, od toga: 40 centurija muškaraca starosti od 45 godina i više iz čijih redova se bira gradska policija i 40 centurija muškaraca starosti 17-45 godina, budućih vojnika.
druga klasa, 20 centurija, sa prihodima između 100.000 i 75.000 asa (10 centurija starijih muškaraca i deset mlađih);
treća klasa, 20 centurija lake pešadije sa prihodima između 75.000 i 50.000 sesteraca (10 centurija starijih muškaraca i deset mlađih);
četvrta klasa, još 20 centurija lake pešadije sa prihodima između 50.000 i 25.000 sesteraca (10 centurija starijih muškaraca i deset mlađih);
peta klasa, 30 centurija čiji su pripadnici imali prihode od samo 11.000-25.000 sesteraca (zanatlije, od toga 3 centurije stolara);
šesta klasa, proletarii, bez prihoda, jedna centurija.

Osim pešadijskih centurija, klasa konjanika-vitezova (sa prihodima od najmanje 400.000) obezbjeđivala je 18 centurija konjanika dok su proleteri davali 5 centurija tehničko-intendantskih službi.

Period posle pobede nad Samnitima (IV-III vek p. n. e)

U vreme Republike, prvobitno su legionari bili razvrstavani po tipu u tri glavne grupe i tri pomoćne.

Glavne:

Pomoćne:

Kasnije su leves i rorarii prerasli u velites. Svaka legija sastojala se, između ostalog, od 30 manipula: 10 hastata + 10 principes + 10 triarii, a leves i velites su bili raspoređeni po manipolama.

Grupe su se razlikovale prema ratničkom iskustvu njihovih pripadnika i prema ekonomskoj moći. U Rimskoj republici, barem u početku, svaki vojnik morao je sam da nabavlja svoju opremu. U pešadiji su triarii bili najbolje opremljeni a accensi, budući da su bili iz pete klase građana, najslabije.

Leves (kasnije prerasli u velites), iz četvrte klase, bili su lagano naoružani lukom i strelom ili kopljem i praćkama. Njihova oprema nije bila kvalitetna i nisu imali gotovo nikakvu zaštitu. Nisu bili organizovani u posebne jedinice već integrisani po manipolama.

Ni velites nisu imali oklop ali su raspolagali donekle boljom opremom; imali su drvene okrugle štitnike, prečnika oko 90 cm^[4], manja koplja, kratak mač i bodež. Bili su prepoznatljivi po vučjoj koži koju su nosili na leđima i vučjom glavom na vrhu šlema.

Formacije teške pešadije:

U prvoj liniji su bili hastati, najmlađi i najneiskusniji borci. Bili su naoružani Hastati kratkim koplja za bacanje i teškim kopljem^[5]. Nosili su lagani oklop (od kože ili sa metalnim pločama na prsima), štit koji je dosezao do pojasa, kratak mač i bodež.
Iza njih su bili principes, obučeni i vešti legionari, teže oklopljeni, sa štitom sličnim hastatima, dva teža koplja i jednim lakim, kratkim mačem i bodežom. Prvobitno su zauzimali prvi borbeni red, ali su kasnije to mesto prepustili mlađim hastatima.
Poslednju, treću liniju, formirali su triarii, veterani koji su bili rezervna snaga legije. Oni su bili najveštiji borci, prekaljeni u borbama i služili su kao rezerva. Birani su među najboljima iz prve klase, među veteranima koji su sebi mogli priuštiti najbolji oklop i opremu. Najčešće su nosili oklop od bronze, imali su dugo koplje, veliki štit, kratki mač i bodež. Njihov šlem je imao duge štitnike za obraze i peruške na vrhu.

Pored njih, tu su bili i rorarii i accensi; ovi prvi su bili mladi i neiskusni vojnici, loše opremljeni, bili su rezerva i popunjavali su eventualne praznine u formacijama nastalim tokom borbi. Accensi su bili još siromašniji i, ako su učestvovali u borbi, koristili su praćke i kamenje. Ipak, najčešće su služili oficirima kao posilni. Zapravo, oni su bili vojno-istorijski ostaci nekadašnje četvrte i pete linije kod hoplita. Triarii, rorarii i accensi su bili organizovani u 3 manipule od po 180 vojnika.

Pomoćne trupe su imale okrugli štit za razliku od prethodno opisanih trupa koje su imale četvrtaste. Imali su drugorazednu ulogu u vojskama starih Rimljana.

Taktika borbe od IV do II veka p. n. e

U čvrstoj, gvozdenoj disciplini i hrabrosti vojnika ležala je prava snaga rimskih legija. U borbi su vojnici bili poređani u tri linije: u prvoj liniji su bili hastati i oni su morali da podnesu prvi udarac neprijatelja; u drugoj liniji su bili principes; a u trećoj triarii, najiskusniji i najjači veterani koji su ulazili u borbu u kritičnim momentima ili da odbiju napad neprijateljske konjice. Equites, rimska konjica, je bila raspoređena na krilima kako bi mogla da zađe iza neprijateljskih redova ili da uništi neprijatelja kad su mu razbijene formacije. Leves i velites su ometali neprijatelja na početku bitke, ispitujući njegovu moć ili da ga primoraju na blisku borbu.

Za vreme Republike, Legije su bile podeljene na manipule (parove centurija). U vreme imperije uvode se kohorte.

Velites iz prve linije, brzo su se kretali jer nisu imali oklop koji ih je sputavao, izazvali su neprijatelja bacanjem lakih kopalja, a zatim bi se povlačila među redove oklopljenih klasa ili davali podršku konjanicima.

Hastati su zatim popunjavali prostor koji su prethodno držali velites. Imali su koplja koja su bacali na neprijatelja sa udaljenosti od 10 do 30 m pre upuštanja u borbu prsa u prsa. Ako hastati ne bi napravili proboj, postupak se ponavljao sa principes^[6]. Retko se dešavalo da i triarii moraju da učestvuju u boju, onda su koristili probojna koplja duga oko 3 metra i nastupali u redovima poput falange.

Tako je nastala latinska izreka „Res ad Triarios rediit”, što znači „stvar je poverena triarijima”, jer su stvari postale ozbiljne i igra se zadnjim adutom na raspolaganju.

Konjica i pomoćna pešadija

Konjicu su formirali equites i pomoćne jedinice Italika koji su još činili i laku pešadiju i strelce. Konjica je bila opremljena lagano, sa okruglim štitom, dugim mačem i nekim od kopalja. U vreme Republike, Legije su imale po 4200 legionara, podeljenih u manupole od po 120-150 ljudi (hastati i principes) i po 60 triarija; konjica je bila podeljena u turmae od po 30 konjanika kojima su komandovali decurioni.

Hijerarhija

Svakom manipulom je komandovao Centurion izabran iz svoje jedinice - centurije. Bili su prepoznatljivi po većoj peruški na šlemu i „komandnim štapom”. Najvažniji je bio komandant trijaria - primus vilus i jedan je od retkih koji je jahao konja tokom marša. Biran je kao najhrabriji i najvještiji vojnik. Štab je činilo 6 vojnih tribuna; jedan tribunus laticlavius i pet tribuni angusticlavi, a glavnokomandujući je bio tribuni angusticlavi.

Reference

^ Polibije, Historije, VI, 20, 8-9
^ Livije, Ab Urbe Kondita, VIII, 8, 3.
^ Cornell 1995, str. 354.
^ Mommsen, Theodor. The History of Rome, Book III: From the union of Italy to the subjugation of Carthage and the Greek states.
^ Smith, William. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Little, Brown, and Co. str. 172. ISBN 978-0-89341-166-4.
^ Penrose, Jane (2005). Rome and Her Enemies: An Empire Created and Destroyed by War. Osprey publishing. str. 33. ISBN 978-1-84176-932-5.

Literatura

Smith, William. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Little, Brown, and Co. str. 172. ISBN 978-0-89341-166-4.
Penrose, Jane (2005). Rome and Her Enemies: An Empire Created and Destroyed by War. Osprey publishing. str. 33. ISBN 978-1-84176-932-5.

Spoljašnje veze

[1] Polibije, Historije, VI, 20, 8-9

[2] Livije, Ab Urbe Kondita, VIII, 8, 3.

[FOOTNOTECornell1995354-3] Cornell 1995, str. 354.

[4] Mommsen, Theodor. The History of Rome, Book III: From the union of Italy to the subjugation of Carthage and the Greek states.

[5] Smith, William. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Little, Brown, and Co. str. 172. ISBN 978-0-89341-166-4.

[6] Penrose, Jane (2005). Rome and Her Enemies: An Empire Created and Destroyed by War. Osprey publishing. str. 33. ISBN 978-1-84176-932-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]