Sabazije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sabazije

Sabazije ili Savazije (stgrč. Σαβάζιος [Sabázios — Sabazios, moderno Savázios — Savazios]) je nomadski konjanik i nebeski bog-otac Frigijaca i Tračana. U indoevropskim jezicima, poput frigijskog, - zios (-ije) u njegovom imenu potiče od dieus, zajedničkog prekursora latinskog deus (Bog) i grčkog zeus. Iako su Grci tumačili frigijskog Sabazija[1] kao Zevsa i kao Dionisa, uvek je prikazivan, čak i u rimsko doba, u sedlu kao nomadski bog-konjanik, što mu daje karakterističan amblem moći.

Trakijski Sabazije[uredi | uredi izvor]

Moguće je da su migracionim kretanjima Frigijci doneli Sabazija sa sobom, kad su se naselili u Anadoliji u ranom prvom milenijumu pre nove ere, a da poreklo Boga treba tražiti u Makedoniji i Trakiji. Za nedavno otkriveno drevno svetilište, Perperikon, u današnjoj Bugarskoj se veruje da je svetilište posvećeno Sabaziju. Makedonci su takođe poznati kao konjanici, odgajivači konja i konjoobožavaoci do vremena Filipa II, čije ime znači „ljubitelj konja“.

Mogući rani sukob između Sabazija i njegovih sledbenika i drevne boginje majke Frigijaca (Sibele) možda se ogleda u Homerovom kratkom osvrtu na mladalačke podvige Prijama, koji je pomagao Firgijce u njihovim bitkama sa Amazonkama. Aspekt verskog kompromisa, slično drugim takvim mitskim usagalašavanjima širom Egejskog kulture, može se naći kod frigijskog kralja Gordija i njegovom prihvatanju Kibele od Mide.

Jedan od drevnih verskih stvorenja bio je Lunarni Bik. Odnosi Sabazija sa boginjom mogu se pretpostaviti po načinu na koji njegov konj stavlja kopito na glavu bika, u rimskom mermernom reljefu u Bostonskom Muzeju lepih umetnosti. Iako rimska po vremenu, takva predstava je znatno ranijeg datuma.

Bog na konju[uredi | uredi izvor]

Ova rimska ruka Sabazija izrađena od bakarne legure je korišćena u verskim ritualima

Nekoliko stela „Boga jahača“ se nalazi u Burdur muzeju u Turskoj. Za vreme vladavine rimskog cara Gordijanom III bog na konju se pojavljuje na novcu kovanom u Tlosu, u susednoj Likiji i na Istrusu u pokrajini Donja Mezija, između Trakije i Dunava. Obično se misli da je deda mladog cara došao iz Anatolijske porodice, zbog njegovog neobičnog nadimka, Gordije. Slika boga ili heroja na konju koji se bori sa zmijom, koju gazi njegov konj, pojavljuje se na keltiskim votivnim stubovima, a sa dolaskom hrišćanstva se lako transformiše u sliku Svetog Đorđa i zmaja, čiji najraniji poznati opisi su iz desetog i jedanaestog veka u Kapadokiji i jedanaestog veka u Gruziji.

Sabazije u Atini[uredi | uredi izvor]

Demosten navodi ekstatične istočne obrede, koje su praktikovale uglavnom žene u Atini, iz retoričkih razloga radi omaložavanja svog protivnika Ashinsa zbog učešća u kultnim ritualima njegove majke:

„Nakon dospeća u zrelo doba podržavao si svoju majku u njenim inicijacijama i drugim ritualima, i čitao naglas kultne spise ... Gladio si debele zmije i mahao njima iznad glave, uzvikujući Euoi saboi i hues attes, attes hues.“[2]

Preobraženje u Sabazija[uredi | uredi izvor]

Sabazije, trakijski bog konjanik

Smatra se da je prenos Sabazija do rimskog sveta u znatnoj meri posredovan Pergamom. Prirodno sinkretičan pristup grčke religije zamaglio je razlike. Kasniji grčki pisci, kao što je Strabon u prvom veku nove ere, povezivao je Sabazija sa Zagrejom, među frigijskim ministarima i učesnicima svetih obredima Ree i Dionijusa. Strabonov sicilijanski savremenik Diodor Sikul povezivao je Sabaziosa sa tajnom „drugog“ Dionisa, potomka Zevsa i Persefone, veza koju ne potvrđuju sačuvani natpisi o Zevsu Sabaziju. Hrišćanin Kliment Aleksandrijski je smatrao da su tajne misterije Sabazija, na način na koji su ih Rimljani praktikovali, uključivale zmiju, htonsko stvorenje nevezano za nebeskog boga Frigijaca: „Bog u nedrima je prepoznajuća oznaka sabazijskih misterija“. Kliment navodi: „To je zmija, koja je prošla kroz grudi posvećenih“.[3]

Znatno kasnije, vizantijsko-grčka enciklopedija, Suda (10. vek?), navodi:

„Sabazije ... je isto što i Dionis. On je poprimio ovaj oblik iz obreda koji su se odnosi na njega; za varvare koji su uzvikivali bahanalski uzvik 'sabazein'. Stoga neki od Grka slede i nazivaju krik 'sabazmos'; time Dionis [postaje] Sabazije. Oni su takođe nazivali mesta posvećena njemu i njegovim Bahantkinjama „sabi“ ... Demosten ih pominje u govoru „u ime Ktesifona“. Po nekim izvorima Sabi je termin za one koji su posvećeni Sabaziju, to jest Dionisu, kao što se i onaj posvećen Bahu naziva Bahi. Po tim izvorima Sabazije i Dionis su jedno isto. Isto tako se tvrdi da Grci zovu Bahi Sabi.“[4]

Kult Sabazija je isto tako povezan sa kultom Hronosa, Saturna i prvobitno Jupitera. Pripadajući simboli solarnog i poljopriprednog božanstva (boga žetve) su tirs, srp (naročito u hetitskom tumačenju), ječam. Božansko piće pivo, prema navodima Amijana za vreme Valensa (rodom iz Cibele) zvano je sabijum.[5]

Prema savremenim naučnicima nijedan hram posvećen Sabaziju, bogu jahaču nije pronađen. Male zavetne ruke, obično od bakra ili bronze, često su povezane sa kultom Sabazija. Mnogi od ovih ruku imaju malu perforaciju u osnovi što sugeriše da su možda bile vezane na drvene motke i nošene u procesijama. Simbolika ovih objekata nije poznata.[6]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ E.N. Lane, Corpus Cultis Jovis Sabazii 1989 for The Classical Review, 1991:125.
  2. ^ Demosthenes, De corona 260; Attis, serpent cult, Sabazios, Dionysus (Aeschines is characterised as "ivy-bearer" and "liknos-carrier"), and "cultic writings", which may have insinuated Orphic connections as well, are not otherwise linked in cult, save in their foreignness in fifth-century Athens.
  3. ^ Clement of Alexandria, [Protrepticus (Clement)], 1, 2, 16.
  4. ^ Sudas, under 'Sabazios,' 'saboi'; Sider, David. "Notes on Two Epigrams of Philodemus". The American Journal of Philology, 103.2 (Summer 1982:208-213) pp209f.
  5. ^ Pogledaj Sabajarijus: vino, pivo i Amelijan
  6. ^ M.J. Vermaseren, Corpus Cultis Jovis Sabazii, in Études Préliminaires aux Religions Orientales dans l'Empire Romain 100.1 (Leiden, etc: Brill) 1983
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сабазије&oldid=26996798”