Zočište
Zočište | |
|---|---|
 Obnovljena crkva Svetih vrača Kozme i Damjana u manastiru Zočište | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Prizrenski |
| Opština | Orahovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 659 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 22′ 31″ S; 20° 42′ 08″ I / 42.3753° S; 20.7022° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 412 m |
.svg)  Zočište Zočište na karti Srbije | |
Zočište (alb. Zoçishtë) naseljeno je mesto u Srbiji, u opštini Orahovac. Administrativno pripada Kosovu i Metohiji, odnosno Prizrenskom upravnom okrugu. Prema popisu iz 2011. godine bilo je 659 stanovnika.[a]
Naziv je dobilo po čudotvornom lekovitom izvoru za koji se smatralo da je „lečilište za oči“ — zočište. Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Zočište površine 521 ha.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Selo se nalazi u dolini između dva brežuljka, jugoistočno od Orahovca, od kojeg je udaljeno oko 7 kilometara. Istočno se uzdiže brdo Cer, a sa zapadne, severne i južne strane prostiru se pitomi brežuljci zasejani vinovom lozom ili žitaricama. Tako je Zočište sa svih strana okruženo brežuljcima. Više sela, prema istoku, prolazi makadamski put, koji povezuje Orahovac sa Suvom Rekom.[1]
Na ulazu u selo, na strani brežuljka, nalazi se groblje, a pored njega crkva Svetih Vračeva. Crkva se sastoji iz dva dela. Priprata je nešto šira i duža od drugog dela i nema fresaka. Iz nje se ulazi u crkvu, čiji su zidovi ispunjeni freskama. U podnožju brežuljka, niže crkve, izvire vrelo. Iz njega izvire potočić, koji protiče kroz selo i deli ga na dva nejednaka dela. Nedaleko od vrela, na desnoj strani potočića, nalazi se osnovna škola koja datira od 1874. godine.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Selo se prvi put pominje 1327. godine, u povelji srpskog kralja Stefana Dečanskog manastiru Hilandaru na Svetoj gori. U istoj darovnici pomenuta je i zočiška crkva Svetih vrača Kuzmana i Damjana, koja je, po narodnom predanju, „trista godina starija od Dečana". Njene freske stilski odgovaraju periodu 13. veka, a sačuvana je i veoma vredna zbirka ikona, knjiga i sveštenih sasuda. Ikonostas i posebno lepo izrađene carske dveri odgovaraju slikarstvu 17. veka. U Zočištu se još nalaze ostaci crkve Vavedenja Svete Prečiste i crkve Svetog Jovana.
Tu je postojala srpska narodna škola između 1873—1894. godine.[3]
Srpsko stanovništvo Zočišta i manastir Svetih Vrača, septembra 1999. godine, doživeli su strašan pogrom albanskih terorista — manastirski kompleks i crkva su razoreni eksplozivom, uništeno je pravoslavno groblje i srpske kuće. Svete mošti Kozme i Damjana su tada prenete u manastir Sopoćani. Danas je manastir obnovljen, crkva sagrađena od starog kamena tako da izgleda isto kao nekad. Zanimljivo je da je u ruševinama u kojima su stradale freske, ikone i crkvene sasude, pronađena čudotvorna ikona Svetih vrača prepolovljena na dva dela, na jednom se nalazio Kozma, na drugom Damjan. Ikona je restaurirana i danas je opet u crkvi.
Demografija[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 1981. godine mesto je bilo većinski naseljeno Albancima. Nakon napada na Orahovac 1998. godine Srbi napuštaju Zočište.
- Uporedni pregled etničkog sastava stanovništva 1961, 1981. i 2011. godine
Broj stanovnika na popisima:
 |
| ||||||||||||||||||||||||
Poreklo stanovništva[uredi | uredi izvor]
U Zočištu su 1979. godine živeli Srbi i Albanci, od čega je 49 srpskih kuća. Preci 10 domova doselili su se iz Drobnjaka oko 1850. godine, šest kuća se doselilo iz Kolašina, pet kuća se doselilo početkom 19. veka iz susednog sela Zatrića, odakle su izbegli zbog islamizacije, tri kuće su se doselile iz Ibarskog Kolašina sredinom 19. veka, iz okoline Ohrida doselile su se dve kuće oko 1830. godine, jedna kuća iz Pirana kod Prizrena krajem 19. veka, jedna iz Orahovca početkom 20. veka, jedna iz susednog Retimlja, jedna iz Štrpca 1934. godine i dve iz Dobrića kod Đakovice 1965. godine.
Srpski rodovi:
- Blagojević, deset kuća. Čuvaju predanje da su im se preci doselili iz Drobnjaka oko 1850. godine. Ranije su se prezivali Isailović, a potom Stefanović do oslobođenja. Po pretku Nedeljku, koga su zvali Dela, imaju sekundarna prezimena Delović i Nedeljković. Slave Đurđic, mala slava Đurđevdan.
- Garić, jedna kuća. Došli su poslom iz sela Dobrić kod Đakovice 1965. godine, a tu su se naselili iz Brskuta kod Podgorice 1929. godine. Slave Nikoljdan, mala slava Sveta Petka.
- Đorić, jedna kuća. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Svetog Atanasija.
- Jovanović, pet kuća. Pobegli su od islamizacije iz susednog sela Zatrića. Čuvaju predanje da su im neki rođaci primili islam ne uspevši da pobegnu, zbog čega neke Albance iz Zatrića smatraju rođacima. Tamo su se prezivali Perić i nosili porodični nadimak Žužani. Slave Svete Vrače, mala slava Sveti Vrači letnji.[8]
- Krstić, šest kuća. Čuvaju predanje da su im se preci doselili nekada davno iz okoline Kolašina. Do Prvog svetskog rata su se prezivali Nedeljković. Dve kuće imaju sekundarno prezime Jeftić. Slave Nikoljdan, mala slava Sveti Nikola letnji.
- Krstić, tri kuće. Preci su im se doselili iz Ibarskog Kolašina sredinom 19. veka. Do oslobođenja su se prezivali Radič. Slave Petkovdan, mala slava Sveta Petka letnja.
- Krstić, jedna kuća. Doselili su se iz obližnjeg sela Pirana krajem 19. veka. Ranije su se prezivali Stojanović, oko 1920. godine uzimaju novo prezime. Slave Nikoljdan, mala slava Sveti Nikola letnji.
- Labović, jedna kuća. Doselili su se poslom iz Dobrića kod Đakovice 1965. godine, a tu su se doselili iz Oblog Brda kod Andrijevice 1924. godine. Slave Aranđelovdan.
- Mišić, sedam kuća. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Mitrovdan.
- Nikolić, jedna kuća. Doselili su se iz susednog Retimlja 1941. godine. Imaju sekundarno prezime Kostić. Slave Mitrovdan.
- Petrović, jedna kuća. Čuvaju predanje da su im se preci doselili nekada davno iz Crne Gore. Slave Stevanjdan, mala slava Sveti Stefan letnji.
- Simić, dve kuće. Preci su im se doselili iz okoline Ohrida 1830. godine. Slave Mitrovdan.
- Stanišić, jedna kuća. Doselili su se iz Štrpca 1934. godine. Dalje poreklo vezuju za Crnu Goru. Ranije su se prezivali Boškoćević, a novo preezime uzimaju oko 1920. godine. Slave Aranđelovdan, mala slava Sveti Arhanđeo letnji.[9]
- Stanković, tri kuće. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Mitrovdan.
- Stojanović, četiri kuće. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Đurđic, mala slava Đurđevdan.
- Trpković, jedna kuća. Ne čuvaju predanje o poreklu. Slave Mitrovdan.
- Šorić, jedna kuća. Doselili su se početkom 20. veka iz Orahovca. Slave Nikoljdan, mala slava Sveti Nikola letnji.[10]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Bukumirić 1984, str. 479.
- ^ Bukumirić 1984, str. 480.
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
- ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ Bukumirić 1984, str. 482.
- ^ Bukumirić 1984, str. 483.
- ^ Bukumirić 1984, str. 484.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bukumirić, Mileta (1984). „Iz onomastike južne Metohije”. Onomatološki prilozi. V: 413—604.
