Крај династије Обреновић
| Kraj dinastije Obrenović | |
|---|---|
 DVD omot | |
| Žanr | Drama istorijska drama |
| Scenario | Radomir Putnik |
| Režija | Sava Mrmak |
| Kreativni režiser | Radmilo Stefanović |
| Uloge | Tihomir Stanić Ljiljana Blagojević |
| Kompozitor | Dušan Karuović |
| Zemlja |  SRJ |
| Jezik | Srpski |
| Broj epizoda | 11 |
| Vreme trajanja | 55 minuta |
Produkcija | |
| Izvršni producent | Petar Galović |
| Urednik | Milovan Vitezović |
| Montažer | Tihomir Dukić |
| Snimatelj | Slobodan Obradović Miloš Vorkapić Saša T. Stojanović Bogdan Obradović |
| Produkcija | TV Beograd |
Emitovanje | |
| Prvo prikazano na | RTS |
| Premijerno prikazivanje | 22. januar 1995. — 2. april 1995. |
| Status | završeno |
| Profil na IMDb-ju | |
Kraj dinastije Obrenović je televizijska serija u obliku dramske hronike snimljena 1995. godine u produkciji RTS-a. Scenario je napisao Radomir Putnik, a režirao ju je Sava Mrmak.[1] Serija dočarava politička dešavanja u životu Srbije od 1899. godine do majskog prevrata, 29. maja 1903. kada su kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga Obrenović ubijeni, a na presto doveden kralj Petar I Karađorđević. Serija ima 12 epizoda, od kojih su za prvih 10 korišćeni pouzdani istorijski izvori, a za poslednje dve, u kojima je opisan sam prevrat, scenario je, opravdano, delimično proizvoljan.[2]
Istorijska podloga[uredi | uredi izvor]
Scenario za seriju sadrži elemente nekoliko memoarskih i istoriografskih izvora:
- Antonije K. Antić Beleške,
- Đorđe Genčić Dvorski prevrat,
- Boža K. Maršićanin Tajna dvora Obrenovića,
- Živan Živanović Politička istorija Srbije,
- Ana Milićević Moja sestra kraljica Draga.
Sadržaj serije[uredi | uredi izvor]
Prožimanje političkih ciljeva sa privatnim problemima navelo je Milana na nekoliko nepromišljenih poteza i abdikaciju, dok je Aleksandar, poslednje četiri godine vladavine, bio pod velikim uticajem svoje prijateljice, a potom supruge, kraljice Drage. Televizijska serija, u formi dramske hronike, opisuje zbivanja u političkom životu Srbije, jačanje političkih stranaka, privatni život Aleksandra, Milanove poslednje časove, uplitanje Drage u pitanja političkog i vojnog značaja, kao i zaveru mladih oficira i jednog broja političara protiv kraljevskog para. Atentat na vladara i njegovo smaknuće označilo je kraj vladavine dinastije Obrenović i povratak na presto dinastije Karađorđević.[1]
Nagrade[uredi | uredi izvor]
Nagradu za najbolji Glumački par godine po izboru čitalaca TV Novosti su dobili Ljiljana Blagojević za ulogu Kraljice Drage i Tihomir Stanić za ulogu Kralja Aleksandra Obrenovića na Filmskim susretima u Nišu 1995. godine.[3]
Sadržaj serije[uredi | uredi izvor]
Prva epizoda[uredi | uredi izvor]
Uprkos protestima svog oca i njegovih ministara, srpski kralj Aleksandar I planira da se oženi udovicom Dragom Mašin.
Druga epizoda[uredi | uredi izvor]
Ministri pokušavaju da spreče kraljev brak sa Dragom Mašin tako što su prvo pokušali da utiču na nju, a zatim pokušavaju da ubede crkvu da ne dozvoli brak. Kad sve ostalo propadne, odlučuju da podnesu ostavku.
Treća epizoda[uredi | uredi izvor]
Kralj objavljuje veridbu sa Dragom Mašin izneverivši tako očekivanja Austrije da će se oženiti njihovom princezom. Kraljev otac želi da se vrati u Srbiju, ali ga u tome sprečava sin.
Četvrta epizoda[uredi | uredi izvor]
Kralj i Draga konačno su se venčali i objavljuju Draginu trudnoću. U međuvremenu, njen brat alkoholičar, vojni oficir, počinje da izaziva probleme zbog svog neposlušnog i nasilnog ponašanja u javnosti. U ovoj epizodi se u sceni venčanja u crkvi Aleksandar i Draga pogrešno nazivaju knezom i kneginjom, umesto kraljem i kraljicom.
Peta epizoda[uredi | uredi izvor]
Kraljev otac umire u Beču, ali Aleksandar odbija da ga poseti. Nezadovoljstvo počinje da raste u vojsci i među političarima zbog sve većeg mešanja Drage u državne poslove.
Šesta epizoda[uredi | uredi izvor]
Nakon što se otkrije da je Draga lagala da je trudna, grupa oficira počinje planirati ubistvo kraljevske porodice. Vođu nalaze u Đorđu Genčiću, političaru koji je bio u zatvoru zbog protivljenja kralju.
Sedma epizoda[uredi | uredi izvor]
Draga je zabranila bratu da se oženi Nemicom koju voli.
Osma epizoda[uredi | uredi izvor]
Kralj, svestan rastućeg nezadovoljstva među svojim narodom, počinje da razmišlja o razvodu od Drage, što ona ne shvata olako. Dimitrije Tucović predvodi protestnu šetnju radnog naroda protiv kralja.
Deveta epizoda[uredi | uredi izvor]
Zbog niza ishitrenih komentara izazvanih besom, kralj postaje neprijatelj Rusije. Takođe je obavešten iz nekoliko izvora o vojnom udaru koji se planira protiv njega, ali odbija da veruje da je to moguće.
Deseta epizoda[uredi | uredi izvor]
Počinje Majski prevrat. Palatu brzo preuzimaju ustanici. Ubijaju one koji su lojalni kralju. Plan prevrata funkcioniše ali niko ne zna gde se krije kraljevska porodica.
Jedanaesta epizoda[uredi | uredi izvor]
Kralj i Kraljica su mrtvi, a Petar I Karađorđević dolazi da preuzme presto. Pobunjenici uspostavljaju novu vladu i formira se nova Srbija. Dinastije Obrenović više nema.
Uloge[uredi | uredi izvor]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
- Pošto je serija uglavnom snimana na autentičnim istorijskim lokacijama, koje su se za gotovo jedan vek primetno izmenile, mnogi objekti i ambijent su snimani samo delimično. Tako zgrada dvora u Beogradu nikada spolja nije prikazana u celosti, jer je u međuvremenu srušen Stari konak sa još nekolicinom pomoćnih zgrada (koje vidno nedostaju u pojedinim kadrovima), zgrada Novog dvora još nije postojala, a postavljena je i privremena montažna ograda. Sa druge strane, kako je u velikoj meri sačuvao autentični izgled, Letnjikovac Obrenovića u Smederevu je prikazan u celosti.
- Tokom cele serije se ističe da je general Dimitrije Cincar-Marković bio sasvim odan kralju u svim njegovim odlukama. Memoari njegove supruge, objavljivani u vidu feljtona tokom 1926. godine, pak, svedoče da je Cincar-Marković bio protiv Aleksandrovog braka sa Dragom Mašin, te da je pokušavao da ga odgovori od njega. Štaviše, prema tom izvoru se navodi da je Cincar-Marković početkom 1903. godine ubedio kralja da se razvede, te da je on lično trebalo da je otprati u egzil, što je u seriji samo naznačeno.
- Neki bitni istorijski događaji iz obuhvaćenog perioda su izostavljeni, poput susreta kralja Aleksandra i ruskog ministra inostranih poslova, grofa Lamsdorfa, u Nišu krajem 1902. godine. No, interesantno, većina događaja iz druge polovine 1901. i prve polovine 1902. godine nije prikazana.
- Zbog vidne razlike u fizičkom izgledu glumca Tihomira Stanića i kralja Aleksandra, kraljevi portreti upotrebljeni u seriji koriste Stanićev lik. Izuzetak su, naravno, scene iz serije "Dimitrije Tucović", gde se pojavljuju pravi portreti kralja Aleksandra i kraljice Drage.
- U četvrtoj epizodi, dvorski ađutant, pukovnik Lazar Petrović, provodi kralja i buduću kraljicu kroz dvor i upoznaje ih sa prostorijama. Tom prilikom, on im pokazuje i malu odaju iza sobnog ogledala u spavaćoj sobi, gde se nalazi ulaz u tajni prolaz, kojim se napušta dvor (naravno, reč je o prostoriji u kojoj je u poslednjoj epizodi izvršena egzekucija kraljevskog para). Kralj naređuje da se taj ulaz zatvori, ne bi li se stvorio prostor za kraljičinu garderobu.
U stvarnosti, po svemu sudeći, ova prostorija se nije nalazila iza ogledala, već iza tajnih vrata u tapaciranom zidu (interesantno je da se na samo ogledalo, iako je vizuelno prisutno, u dijalozima ne referiše ni u jednoj epizodi serije, tako da je moguće da nisu postojale produkcijske mogućnosti da se skrovište drugačije prikaže). Postojanje tajnog prolaza (koji je, kako se navodi u seriji, vodio do susedne zgrade ruskog poslanstva) nije pouzdano utvrđeno (zgrada starog konaka u kome se prostorija nalazila je srušena već 1904. godine), ali se u njoj, prema pojedinim fotografskim analizama, nalazio mali prozor, koji je gledao na dvorište (današnji Pionirski park). - Prilikom crkvenog venčanja Aleksandra i Drage u četvrtoj epizodi se oni pogrešno nazivaju knezom i kneginjom, umesto kraljem i kraljicom.
- U šestoj epizodi, komentarišući oktroisanje Ustava iz 1901. godine, Nikola Pašić navodi da će biti ukinut Ustav iz 1888. godine. Zapravo, Ustav iz 1888. je već ukinut državnim udarom 1894. godine, kada je na snagu vraćen Ustav iz 1869.
- U sedmoj epizodi, tokom depikcije Alavantićeve afere, u kasarni u blizini ovog grada se vidi električna sijalica, što ne odgovara istorijskim činjenicama, jer je Šabac dobio električno osvetljenje tek nekoliko godina kasnije.
- U devetoj epizodi se navodi da je Petar Mišić pukovnik i on sam kaže kako se: "pridružio zaverenicima, iako ga naredne godine čeka generalski širit". U stvari, Mišić je u trenutku Majskog prevrata imao čin potpukovnika, tek je sa izbijanjem Prvog svetskog rata postao pukovnik, a general 1918. godine.[4] Takođe, u trenutku prevrata je imao 40 godina, a glumac Dušan Tadić (koji ga tumači) je u vreme snimanja serije imao oko 65.
- U desetoj epizodi, posle ubistva Naumovića i Miljkovića, oficiri raznose dinamitom vrata od dvorskog krila u kome se nalazi kraljevski par, što se čuje u celom gradu (nagoni braću Lunjevice da se pokrenu). Kralj i kraljica se, pak, bude tek kad čuju naknadnu revolversku pucnjavu iz obračuna zaverenika sa gardistima.
- U narednoj sceni, Apis biva ranjen od strane gardiste, kojeg je pojurio niz stepenište dvora, verujući da je reč o kralju. Apis potom ranjava gardistu, ali se zatim stropoštava i leži povređen u prizemlju. Mada je ovo moguća istorijska verzija, Apisa je po svemu sudeći dočekao čitav vod gardista, i samo mu je njegova snažna fizička konstitucija omogućila da preživi ovo ranjavanje.
- U istoj epizodi, pukovnik Mašin objašnjava pešadijskom vodu kako je kraljica napala kralja i kako su mu pritekli u pomoć. Suprotno ovoj logici, on potom poziva kurire iz istog stroja i govori im kako treba preneti naređenje da se pobiju ljudi bliski kralju.
- Mašin naređuje da pukovnika Nikolića likvidira kapetan Vulović (koga tumači Dejan Matić). Ovaj oficir je prikazan u jedanaestoj epizodi kako učestvuje u likvidaciji kralja i kraljice, što ne odgovara istorijskim činjenicama.
- Sama scena ubistva kraljevskog para u velikoj meri ne odgovara objektivnim detaljima, iako istoričari i danas polemišu kako se ono zaista odigralo. Pored već navedene činjenice da se par nije skrivao iza ogledala, tačno je da je tajnu prostoriju pronašao Velimir Vemić i da je Petrović pokušao da dozove kraljevski par. Takođe, broj egzekutora je diskutabilan: u seriji su to trojica: Ristić, Vemić i Vulović. U stvari, u likvidaciji su sigurno učestvovali Ristić, Vemić, Ilija Radivojević i Petar Marković, a moguće i još neki zaverenici. Izvesno, revolveri nisu bili jedino oružje: oficiri su koristili i puške, sablje i bajonete (interesantno, iako se to spominje u istorijski tačno prikazanoj sceni autopsije, nije prikazano).
- Kad su tela kralja i kraljice izbačena u dvorište, u seriji su se oficiri bez mnogo reči okupili oko njih, a Aleksandar Mašin naređuje da se unesu u dvor da bi se izvršila autopsija. Krvavi pir se i tada nastavio, a kralju i kraljici su tada odsečeni pojedini delovi tela.
- Po ostavljanju tela kraljevskog para u kapeli crkve Sv. Marka, jedan oficir pogleda u sat i kaže Antiću da je 3 sata i da će uskoro zora. Ovo ne odgovara istorijskim činjenicama, jer su Obrenovići pronađeni i ubijeni oko 3:50 (prema svedočenjima, u gotovo letnje vreme, već je počelo da sviće i dnevna svetlost je dopirala do dvorskih odaja), a ako se u obzir uzme i naknadno obavljena obdukcija, odnošenje tela u kapelu nije moglo biti završeno pre jutra.
- U osmoj epizodi serije su korišćeni odlomci iz serije Dimitrije Tucović.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Kraj dinastije Obrenović”. Moj Tv. Pristupljeno 21. 1. 2021.
- ^ „Kraj dinastije Obrenović”. Rts. Pristupljeno 21. 1. 2021.
- ^ „Jedna od najprestižnijih akcija TV novosti, Glumački par, ONA i ON, beleži 40 godina”. tv.novosti.rs. Pristupljeno 27. 11. 2013.
- ^ negotin.rs: Negotinci u Prvom svetskom ratu
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Kraj dinastije Obrenović (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal)
- Kraj dinastije Obrenović na sajtu IMDb (jezik: engleski)