Baščaršija

Baščaršija
Baščaršija;
	Baščaršija
Administrativni podaci
Grad	Sarajevo
Opština	Stari Grad
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 51′ 32″ S; 18° 25′ 48″ I / 43.859° S; 18.43° I
	Baščaršija Baščaršija na karti Sarajeva

Baščaršija je stara sarajevska čaršija i istorijski i kulturni centar grada. Baščaršija je izgrađena u 15. vijeku kada je Isa-beg Isaković osnovao i cijeli grad Sarajevo. Riječ potiče od riječi baš, koja na turskom znači glavna (glavna čaršija). Zbog velikog požara u 19. vijeku, današnja Baščaršija je dvostruko manja nego što je nekad bila.^[1]

Baščaršija se nalazi na sjevernoj obali rijeke Miljacke, u opštini Stari Grad. Na Baščaršiji se nalazi nekoliko važnih istorijskih objekata, poput Gazi Husrev-begove džamije i Sahat Kule. Danas je Baščaršija glavna turistička atrakcija grada Sarajeva.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prije dolaska Osmanlija najveće naselje na sarajevskom polju je bio seoski trg Tornik, koji se nalazio na raskršću puteva gdje je danas Alipašina džamija. Baščaršija je nastala godine 1462. kada je Isa-beg Isaković izgradio han i pored njega brojne dućane. U to doba, većina stanovnika Sarajeva je živjela u okolini Careve džamije. Zato je Isa-beg Isaković izgradio most preko Miljacke da bi povezao glavno Sarajevsko naselje i novi privredni centar grada, Baščaršiju.

Oko glavnog ulaza formirala se čaršija bazerdžana^[a], prema zapadu čaršija kazaza^[b], a sa sjeverne čaršija sedlara i sarača (današnja ulica Sarači). Vjerovatno najznačajnije zgrade koje su izgrađene u ovom periodu su džamije. Čuvenu Baščaršijsku džamiju je izgradio Havedža Durak 1528. godine, je dok Gazi Husrev-beg izgradio svoju džamiju 1530. godine.

Gazi Husrev-beg je u Baščaršiji takođe izgradio i Medresu, biblioteku, hanikah, Hamam, Bezistan, Morića han, i Sahat Kulu, kao i niz drugih objekata. Gazi Husrev-beg je sahranjen u haremu njegove džamije, pored koga je i turbe njegovog oslobođenog roba i prvog mutevelije njegovog vakufa Murat-bega Tardića.

Baščaršija je svoj najveći privredni uspon dostigla u drugoj polovini 16. vijeka. Postojalo je 80 raznih vrsta zanata, organizovanih u jake cehovske organizacije. Čaršija je bila podijeljena po ovim zanatima, tako da je svaka ulici imala dućane za jedan ili više srodnih zanata (npr. ulice Kovači, Kazandžiluk, Sarači...).

U ova doba izgrađen je i čitav niz trgovačkih objekata; poput bezistana, hanova, i karavansaraja. Sarajevo je bio i važan centar trgovine na Balkanu - posjedovao je čak tri bezistana. Danas još uvijek postoje Gazi Husrev-begov Bezistan i Bursa Bezistan. Postojale su i kolonije Mlečana i Dubrovčana. Baščaršija je u to doba imala otprilike 12.000 trgovačkih i zanatskih dućana.

U 17. vijeku razvoj Sarajeva i Baščaršije je bio relativno usporen. Sarajevo je doživjelo zemljotres 1640. godine kao i velike požare 1644. i 1656. godine. Ipak je čuveni putopisac Elvija Čelebija 1660. godine napisao: „U čaršiji ima u svemu hiljadu i osamdeset dućana koji su uzor ljepote. Sama čaršija je veoma privlačna i izgrađena po planu.“ 1697. godine se dogodio prepad Eugena Savojskog koji je, izuzimajući nekoliko ulica, zapalio skoro cijeli grad.

Do 19. vijeka, područje grada Sarajeva se neznatno povećalo. Sa austrougarskom okupacijom 1878. godine (Berlinski kongres), mnogi strani arhitekti su imali namjeru da obnove Sarajevo i od njega naprave moderan evropski grad. U tim namjerama, „pomogao im je“ i veliki požar koji je uništio, izuzimajući područje današnje Baščaršiju, cijeli stari grad. Tako je nastala današnja granica između Baščaršije i Ferhadije ulice (od kraja Drugog svjetskog rata do 1992. godine ulica je nosila ime Vase Miskina). Sa oslobođenjem Sarajeva 1945. godine, novi gradski narodni odbor je namjeravao da čaršiju postepeno ruši, smatrajući da stari trgovački centar nema nikakvu ulogu u modernom gradu. Međutim, ove namjere se nisu obistinile. 1970-ih godina moderna uloga starog dijela Sarajeva je dobila na važnosti i neki dijelovi Baščaršije su čak restaurirani.