Bitka kod Klušina
| Bitka kod Klušina | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo vremena Smutnje | ||||||||
 Juriš poljske husarije. | ||||||||
| ||||||||
| Sukobljene strane | ||||||||
.svg){kind=small} Rusko carstvo |
 Poljsko-Litvanska unija |
 Švedsko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | ||||||||
| vojvoda Dimitrije Šujski | Stanislav Žolkevski | guverner Jakob de la Gardi | ||||||
| Jačina | ||||||||
| oko 30.000 ratnika sa 11 topova[1] | oko 5.100 konjanika i 200 pešaka sa 2 topa [1] | oko 8.000 švedskih i nemačkih najamnika[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | ||||||||
| oko 5.000 | oko 400 | većina dezertirala u toku bitke | ||||||
| Švedska vojska bila je saveznik Rusije. | ||||||||
Bitka kod Klušina (1610) bila je odlučujuća bitka Vremena smutnje i Poljsko-ruskog rata (1605—1618).
Uvod[uredi | uredi izvor]
Dimitrijade[uredi | uredi izvor]
Tokom Vremena Smutnje, Poljsko-Litvanska unija vojno je podržala Lažnog Dimitrija (1605—1606) i Tušinskog Razbojnika (1607—1610). Invazija dvojice uzurpatora bio privatni poduhvat nekolicine poljskih i litvanskih velikaša, koji su delovali nezavisno (ili čak protivno) od kralja i Sejma: Lažnog Dimitrija podržao je sandomirski vojvoda Đorđe Mnišek, dok su Tušinskog Razbojnika podržale privatne vojske kneza Romana Rožinskog i Jana Sapjehe.[2]
Švedska intervencija[uredi | uredi izvor]
Politička situacija izmenila se u proleće 1609, kada je car Vasilije Šujski sklopio savez sa Karlom IX, ličnim neprijateljem kralja Žigmunda, i to u toku Poljsko-švedskog rata (1600—1611). Švedska intervencija u Rusiji (1609—1610) dovela je do otvorenog rata sa Poljskom [3] i krajem septembra 1609. vojska kralja Žigmunda opsela je Smolensk. Planovi kralja Žigmunda bili su dalekosežni: ujedinjenje Poljske i Rusije i prevođenje Rusa u katolicizam.[4]
Opsada Smolenska[uredi | uredi izvor]
Grad se uporno branio, pod vođstvom dotle nepoznatog vojvode Mihaila Šejina. Ruski ratnici, koji su u toku Vremena Smutnje prethodnih godina izgubili nebrojene bitke, pokazali su iznenađujuću upornost i neustrašivost u odbrani svojih domova, žena i dece.[4]
Paradoksalno, opsada Smolenska olakšala je položaj cara Vasilija, pošto je dovela do povlačenja većine poljskih saveznika Tušinskog Razbojnika pod Smolensk. Tako je u proleće 1610. rasturen Tušinski logor i prekinuta opsada Moskve, zahvaljujući švedskim najamnicima koje je predvodio Mihail Skopin-Šujski. Amnestija većine Tušinaca i povlačenje samozvanca u Kalugu oslobodilo je glavninu ruske vojske u Moskvi da u junu 1610. krene u pomoć Smolensku, ali je ova pomoćna vojska došla pod komandu carevog brata Dimitrija, umesto sposobnog i iskusnog vojvode Mihaila Skopin-Šujskog, koji je umro 23. aprila 1610. pod nerazjašnjenim okolnostima.[4]
.jpg)
Suprotstavljene snage[uredi | uredi izvor]
Na ruskoj strani, vojvoda Dimitrije Šujski, poražen više puta od pobunjenih seljaka i kozaka u ustanku Bolotnjikova, raspolagao je sa oko 30.000 ruskih ratnika, 8.000 švedskih i nemačkih najamnika i 11 topova.[5] Ruske snage činila je plemićka konjica naoružana lukom i strelom, sa nekoliko odreda strelaca. Najamničke trupe činili su musketari i kopljanici, sa nekoliko odreda rajtara (teških konjanika naoružanih vatrenim oružjem).
Na poljsko-litvanskoj strani, veliki hetman Stanislav Žolkevski, iskusni ratnik još iz vremena Stefana Batorija,[4] imao je oko 5.100 konjanika i 200 pešaka sa 2 topa. Većinu konjice činili su oklopljeni poljski husari, naoružani kopljima od skoro 7 m, uz nekoliko odreda dragona, dok je pešadija bila naoružana puškama.[6] Po poljskoj taktici onog vremena, brojna nadmoć neprijatelja nije uzimana u obzir (po rečima Žolkevskog: "Prvo ih pobiti, onda brojati."), pošto se bitka rešavala jurišom teške konjice i borbom prsa u prsa.[7]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Ruska prethodnica[uredi | uredi izvor]
Na vesti o dolasku ruske vojske, poljski veliki hetman Stanislav Žolkevski napustio je logor pod Smolenskom i pošao u susret napadaču sa 12.000 najboljih vojnika. 24. juna potukao je rusku prethodnicu i opseo je kod Carevog Zajmišta, ali je saznao da se ruska glavnina (oko 35.000 ljudi) nalazi na nekoliko dana hoda.
Poljski napad[uredi | uredi izvor]
Dana 3. jula 1610, ostavivši pešadiju da opseda ruski logor, hetman Žolkevski je sa konjicom (oko 5.000) krenuo u napad. Vojske su se srele usred noći, što je odložilo poljski napad i dalo vremena Rusima da postave utvrđeni logor, dok su se švedski najamnici postrojili na levom krilu. Prvi napadi poljskih husara odbijeni su vatrom iz pušaka, ali je protivnapad ruske konjice propao: ruska laka konjica i švedska konjica naoružana pištoljima lako je pregažena od husara i naterana u bekstvo. Najamnička pešadija izdržala je duže, ali je sa dolaskom poljske pešadije i topova potisnuta nazad u logor, koji je bio odvojen od ruskog.
U suštini, laka ruska konjica naoružana lukom i strelom bila je bespomoćna u borbi prsa u prsa protiv oklopljenih husara, dok strelci nisu imali druge zaštite od konjičkog juriša osim kolskog logora. Najamnička pešadija imala je koplja, ali su ona bila znatno kraća od husarskih, dok je švedska konjica, naoružana pištoljima, izbegavala borbu prsa u prsa.[6]
Opsada logora i pregovori[uredi | uredi izvor]
Malobrojna poljska armija opsela je oba logora, i hetman Žolkevski ponudio je pregovore Šveđanima: većina najmnika odmah je prešla na poljsku stranu,[5] dok je nekoliko stotina preostalih dobilo slobodan prolaz u Švedsku. Izdana od najamnika, preostala ruska vojska uspela je da se povuče, ostavivši logor, topove i oko 5.000 mrtvih u sukobu koji je trajao svega 5 sati, dok su Poljaci izgubili samo 400 ljudi.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Ingrijski rat[uredi | uredi izvor]
Nakon što se švedska vojska pobunila i prešla neprijatelju, De la Gardi je sklopio primirje sa hetmanom Žolkevskim, u zamenu za slobodan prolaz do Viborga i obećanje da više neće ratovati za ruskog cara. Bio je to uvod u Ingrijski rat.
Pad cara Vasilija i okupacija Moskve[uredi | uredi izvor]
Poraz kod Klušina doveo je do pobune u Moskvi i zbacivanja cara Vasilija (27. jula 1610) od strane Boljarske dume ( "Sedmorica boljara"). Posle bitke malobrojna poljska vojska je krenula na Moskvu i zauzela Možajsk, a Bojarska duma, bez vojske i u strahu od Tušinskog Razbojnika, upustila se u pregovore sa hetmanom Žolkevskim, nudeći carsku krunu poljskom kraljeviću Vladislavu. U toku pregovora, poljski hetman je na prevaru zauzeo Moskvu (21. septembra 1610).[2] U Moskvi je ostao poljski garnizon od 3.000 ljudi.[8]
U jesen 1610. u logoru pod Smolenskom kralj Žigmund je primio zarobljenoga cara Vasilija i delegaciju Boljarske dume, predvođenu patrijarhom Filaretom. Kralj Žigmund zahtevao je krunu za sebe, i pregovori su propali zbog njegove poznate netrpeljivosti prema pravoslavlju. Ruska delegacija je zatvorena i rat je nastavljen, a Rusija je sve do 1613. bila bez vladara.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Vojna enciklopedija, tom 4. str. 380.
- ^ a b The Cambridge history of Russia. Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor. Cambridge: Cambridge University Press. 2006. str. 423—429. ISBN 9780521812276. OCLC 77011698.
- ^ Živojinović 2000, str. 326
- ^ a b v g d Fajfrić 2008, str. 242–243
- ^ a b Gažević 1974d, str. 380
- ^ a b Zamoyski 1988, str. 155–156
- ^ Gažević 1974g, str. 96–97
- ^ Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 622, tom 5.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Fajfrić, Željko (2008). Ruski carevi (1. izd.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. str. 242—243. ISBN 9788685269172. OCLC 620935678.
- Gažević, Nikola, ur. (1974d). Vojna enciklopedija. 4. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Gažević, Nikola, ur. (1974e). Vojna enciklopedija. 5. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Gažević, Nikola, ur. (1974g). Vojna enciklopedija. 7. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Živojinović, Dragoljub (2000). Uspon Evrope, 1450-1789 (4. dopunjeno izd.). Beograd: Službeni list SRJ. str. 326. ISBN 978-86-355-0446-9. OCLC 54529759.
- Djurant, Vil. Početak doba razuma : istorija evropske civilizacije u doba Šekspira, Bejkona, Montenja, Rembranta, Galilea i Dekarta : 1558-1648 / Vil Djurant ; [preveo s engleskog Ljubomir Veličkov]. Beograd : Vojnoizdavački zavod : Narodna knjiga, 2004 (Beograd : Vojna štamparija). str. 518—519. ISBN 978-86-335-0165-1. COBISS.SR 115976204
- The Cambridge history of Russia. Perrie, Maureen, 1946-, Lieven, D. C. B., Suny, Ronald Grigor. Cambridge: Cambridge University Press. 2006. str. 429. ISBN 9780521812276. OCLC 77011698.
- Zamoyski, Adam (1988). The Polish way : a thousand-year history of the Poles and their culture. New York: F. Watts. str. 160—166. ISBN 978-0-531-15069-6. OCLC 17824624.
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
