Geopark Muskau Arč

Logo Geopark Muskauer Faltenbogen

Geopark Muskau Arč je geopark koji se proteže od Deberna na jugu države Brandenburg do Vajsvasera i Bad Muskaua u Saksoniji sve do Tzabjela u regionu Lebuser Lend (Poljska).

UNESCO-ovi geoparkovi su jedinstvena geografska područja sa izraženom geološkom baštinom koji povezuju koncept zaštite, obrazovanja i održivog razvoja. Njihov pravac  razvoja je usmeren ka zaštiti i održivom razvoju sa akcentom na upotrebu lokalnih resursa i angažovanju lokalnog stanovništva. Trenutno postoji 120 geoparkova u 33 zemlje.

Osnovne fiziogeografske odlike

Muskau Arč je jedan od najznačajnijih čeonih morena Srednje Evrope. Ovaj park u obliku potkovica je formiran pre 340.000 godina kada je lednik „Muskauer“ napredovao iz gustog unutrašnjeg ledenog sloja koji je u to vreme pokrivao pola Evrope. Opterećenje zbog ledenog pokrivača izazvalo je sabijanje zemljišta do dubine od 300 metara kao i deformisanje horizontalnih slojeva peska, šljunka, gline i lignita. Nekonsolidovane stenske mase ispred lednika su se nagomilavale i stvorile podinske morene od kojih su neke 150 metara iznad sadašnjeg nivoa zemlje.

Unutrašnji led najmlađeg ledenog doba je urušio morene do današnjeg nivoa, ali ne u potpunosti, o čemu svedoče Veliko Brdo (183 metara) blizu Deberna ili takozvano Zmajevo brdo (163 metara).

Muskau Arč, iako obrazovan davno, i dalje menja svoj reljef. To su obeležile novije geološke formacije. Kada organski materijal oksidira pod uticajem atmosferskog vazduha on izaziva skupljanje tla i taloženje. Tako nastaju duguljaste doline koje Lužički Srbi nazivaju „gieser“. S vremenom ove doline se sve više usecaju u reljef i postaju sve dublje.

Specifičnosti biodiverziteta geoparka

U ovom području postoji 31 geotop koji  su nastao pod uticajem geoloških procesa koje karakterišu ostaci kulturnog nasleđa koji su povezani sa industrijskom istorijom ovog područja. Geodiverzitet ovog područja je dobro ispitan za razliku od biodiverziteta. U poljskom delu parka je pored geološkog nasleđa pronađeno 9 tipova prirodnih staništa u kojima živi 634 vrste kopnenih biljaka, 220 vrsta gljiva, 72 lišajeva, 42 vrste vodozemaca, gmizavaca i sisara kao i 146 vrsta ptica. Prostorna istraživanja su pokazala da se 50% poznatih biljnih i životinjskih staništa nalazi na manje od jednog kilometra od najbližeg geotopa, a blizu 100% staništa je locirano na udaljenosti od 5 kilometara. Veći deo geonasleđa je rezultat prethodnih atropogenih aktivnosti. Savremena područja visoke prirodne vrednosti su delovi prethodno postojećih ekosistema, prirodnog i polu-prirodnog karaktera koji potiču iz perioda pre rudarskih aktivnosti.

Odlike geodiverziteta

Lužička Nisa teče od juga ka severu formirajući granicu prema Poljskoj i stvarajući izuzetno dubok usek u ravnici,  čije terase zajedno sa specifičnim reljefom koji je nastao usled rudarstva koje je posledica komercijalne upotrebe geoloških karakteristika ovog prostora.

Muskau Arč  je nastao usled postojanja manjeg lednika čiji su ostaci najbolje vidljivi u čitavom nizu brda stvorenih kao rezultat velikih glaciotektonskih poremećaja. On predstavlja čeonu morenu rasečenu dubokim erozijama. Ovo je poseban primer savršeno formiranog ledenog grebena u obliku jezička sa dubokim i blagim deformacijama sedimenata.

Arč, međutim, predstavlja samo erodirane ostatke prvobitno mnogo veće i opširnije strukture oligocenskih i miocenskih sedimenata sa slojevima mrkog uglja. Posebna karatkeristika morena je njihova ogromna dubina, koja se kreće od 270 do 290 metara ispod lednika.

Na sadašnji izgled geoparka su sem prirodnih glacijalnih procesa uticale i rudarske aktivnosti. Miocenska nalazišta mrkog uglja na malim dubinama dovela su do razvoja rudarstva koje je uslovilo razvoj industrije stakla, keramike, poljoprivrede i prehrambene industrije.

Oblast rudarskog područja Nohten je inkorporirana u teritoriju geoparka na jugu dopunjavajući trenutnu geološku strukturu morene Muskau Arča.

Posebni geomorfološki fenomen je „gieser“ koji označava jezera koja su formrana u dubokim depresijama. Ovo su najčešće ravne, uske doline bez izlaza. Njihova prosečna dubina je oko 3-5 metara, širina 20-50 metara i dužina od 2-5 kilometara.

Razvijenost privrede i turizma

Ovaj region je industrijalizovan ubrzo nakon otkrivanja resursa koji se nalaze blizu površine usled glacijanih procesa. Izgrađene su velike fabrike koje su imale namenu da obrađuju silicijumski pesak i da stvaraju kvalitetna dobra za svakodnevnu upotrebu.

Početkom 20. veka lokalne fabrike su izvozile svoje proizvode širom sveta. Tada je ovaj region zajedno sa njegovim gradovima poznatim po proizvodnji stakla Debernom i Vajsvaserom je obnovljena kao centar staklarske industrije. Proizvodnja stakla je i dalje živa i popularna ovde. Fabrike stakla i prodavnice prodaju svoje umetničke proizvode od stakla ili dozvoljavaju posetiocima da posmatraju stakladžije dok rade.

Tercijalna glina s ovde koristila za proizvodnju cigli, krovnih ploča i keramičkih kontejnera za hemijsku industriju i grnčariju za svakodnevnu upotrebu.

Gradovi Lenknjica, Kraušvic i Bad Muskau su poznati centri prerađivačke industrije za proizvodnju visokokvalitetnih glinenih boca. Svuda je moguće pronaći ostatke nekada veoma prometne industrije stakla čija je reputacija dosezala daleko izvan granica regiona.

Što se tiče pristupnih puteva, geopark ima dobru pristupačnost autoputevima A4 i A15 i magistralnim putevima B115 i B156. Granički prelaz prema Poljskoj se nalazi blizu Forsta i Bad Muskaua. Potrebno je oko 2 sata vožnje od Drezdena ili Berlina do geoparka. Od Vroclava je potrebno oko 3 sata. Tu se nalazi i pruga koja povezuje južne delove geoparka. Takođe, ovde postoje i mnogobrojne pešačke staze, biciklističke staze i stazice kroz geopark koje su takođe povezane sa regionalnim putevima.