Doli Medison

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Doli Pejn Tod Medison
Lični podaci
Ime pri rođenjuDoli Pejn
Datum rođenja(1768-05-20)20. maj 1768.
Mesto rođenjaOkrug Gilford, Britanska Amerika
Datum smrti12. jul 1849.(1849-07-12) (81 god.)
Mesto smrtiSeverna Karolina,  Sjedinjene Američke Države
Porodica
SupružnikDžon Tod (1790—1793)
Džejms Medison (1794—1836)
DecaDžon Pejn Tod
Vilijam Tod
4. mart 1809 — 4. mart 1817.
PredsednikDžejms Medison
PrethodnikMarta Džeferson Rendolf
NaslednikElizabet Monro
Potpis

Doli Pejn Tod Medison (engl. Dolley Payne Todd Madison; Okrug Gilford, 20. maj 1768 — Severna Karolina, 12. jul 1849) bila je prva dama Sjedinjenih Država supruga petog predsednika Sjedinjenih Država Džejmsa Medisona u periodu od 1809 – 1817. godine. Bila je primećena zbog svojih društvenih aktivnosti i humanitarnosti, što je povećalo popularnost njenog supruga kao predsednika. Na taj način, učinila je mnogo da definiše ulogu prve dame Sjedinjenih Država, dok su njene prethodnice bile uglavnom poznate samo kao supruge predsednika države[1].

Pored raznih dobrotvornih aktivnosti, Doli je takođe finansijski pomogla da se uredi novoizgrađena Bela kuća. Zaslužna je za spašavanje portreta Džordža Vašingtona, tokom spaljivanja Bele kuće od strane Britanaca, 1814. godine. Nakon smrti prvog muža Džona Toda živela je u siromaštvu i preživljavala tako što je prodavala papir.

Mladost[uredi | uredi izvor]

Rođena je 20. maja 1768. godine u Severnoj Karolini u kvekerskoj porodici u okrugu Gilfordu, od majke Meri Kol Pejn i oca Džona Pejna, koji su bili iz Virdžinije, a u Severnu Karolinu došli su 1765. godine[2]. Njena majka Meri Kol kvekerka, udala se za njenog oca koji nije bio kveker, 1761. godine. Tri godine kasnije i njen otac je postao kveker u okrugu Hanover u Virdžiniji, gde su živela roditelji od njegove supruge.

Godine 1769. porodica Pejn se vratila u Virdžiniju[2], gde je Doli odrasla i bila je dosta vezana za porodicu njene majke. Imala je tri sestre : Lusi, Anu i Meri i četiri brata : Valtera, Templa, Isaka i Džona.

Godine 1783. za vreme Američkog građanskog rata, Džon Pejn je emancipovao svoje robove[2] kao i brojni drugi robovlasnici na jugu zemlje[3].

Doli se sa svojim porodicom preselila u Pensilvaniju, gde je njen otac ušao u posao kao trgovac šećerom, ali je biznis propao 1879. godine, a on preminuo u oktobru 1792. godine. Dolina majka Meri Pejn je jedva preživljava sa svojom decom, da bi se nakon toga preselila u zapadnu Virdžiniju sa ćerkom Lusi i njenim suprugom.

Brak i porodica[uredi | uredi izvor]

U januaru 1790. godine, Doli Pejn se udala za Džona Toda, kvekerskog advokata iz Filadelfije. Iz braka sa njim, Doli je imala dva sina, Džona Pejna i Vilijama Tempa (rođenog 4. jula 1793.[4]).

U avgustu 1783. godine, epidemija žute groznice počela je u Filadelfiji, gde je 5.019 ljudi izgubilo život, za četiri meseca,[5], uključujući i Dolijevog muža, Džona Toda i njihovog tromesečnog sina Vilijama Templa, 24. oktobra 1793. godine, kao i roditelje njenog muža[6][2]. Do sredine septembra 20.000 ljudi je napustilo grad. U dobi od 25 godina Doli Tod je ostala udovica.

Drugi brak[uredi | uredi izvor]

Doli Tod i Džejms Medison, koji je bio predstavljeni čovek Virdžinije u Predstavnički domu Sjedinjenih Američkih Država sreo je Doli na nekom od društvenih događaja, nakon čega su počeli da se zabavljaju. Venčali su se 15. septembra 1794. godine i živeli u Filadelfiji naredne tri godine[7].

Nakon osam godina u predstavničkom domu, Džejms Medison se povukao iz politike. Zajedno sa svojom porodicom vratio se u Orindž, gde su živeli na njegovom porodičnom imanju.

Nakon što je Tomas Džeferson izabran za trećeg predsednika Sjedinjenih Država 1800. godine, pozvao je Medisona da bude državni sekretar. Džejms Medison je prihvatio tu funckiju i zajedno sa Doli i decom preselio se u Vašington. Iznajmili su veliku kuću u kojoj su često priređivali prijeme i zabave[8].

Život u Vašingtonu 1801—1817[uredi | uredi izvor]

Doli Medison oko 1800. godine

Doli Medison radila je sa Bendžamin Henri Latrobom na opremanju Bele kuće, prve zvanične rezidencije predsednika[9]. Bila je poznata po svojim društvenim humanitarnim radovima i gostoprimstvu, a doprinela je i popularnosti njenog supruga. Jedina je prva dama koja je dobila počasno mesto u Kongresu i prva žena u Sjedinjenim Državama koja se služila telegrafom[10].

Tokom britanskog napada na Sjedinjene Države, 1814. godine napadnuta je i zapaljena Bela kuća. Zaslužna je za spašavanje portreta Džordža Vašingtona, tokom spaljivanja Bele kuće. Zbog tog podviga, postala je heroina i veoma popularna u narodu[11][12][13]. Tokom rata iz Vašingtona odbegla je u Virdžiniju[14], a tek nakon odlaska Britanaca, vratila se u Vašington.

Život u Montpilijeru 1817—1837[uredi | uredi izvor]

6. aprila 1817. godine, neposredno pre penzionisanja i povlačenja sa funkcije predsednika Sjedinjenih Država, odnosno funckije prve dame Sjedinjenih Država, Doli i Džejms Medison, otišli su da žive u Montpilijeru[15].

Njihov sin Pejn Tod, koji nikad nije radio, otišao je u dužnički zatvor, a Medisonovi su prodali zemlju u Kentakiju i uzeli pola novca zarade sa plantaže u Montpilijeru kako bi platili njegove dugove[16].

Džejms Medison je preminuo u Monteplijeru, 28. juna 1836. godine. Nekoliko godina nakon smrti supruga, Doli je skupila sve njegove spise i beleške i kopirala ih u knjigu koju je prodala za 55.000 dolara Konresu[15].

Smrt[uredi | uredi izvor]

Doli Medison preminula je u njenom domu u Vašingtonu, 12. jula 1849. godine u 81. godini života. Sahranjena je na Kongresnom groblju, da bi se kasnije njeni posmrtni ostaci preneli u groblje u Monteplijeru, gde je sahranjena pored svog supruga[9].

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Allgor, Catherine (2006). Perfect Union: Dolley Madison and the Creation of the American Nation. New York: Henry Holy & Co. str. 43. 
  2. ^ a b v g "Chronology and Dolley Madison", The Dolley Madison Project, University of Virginia Digital History
  3. ^ Kolchin, Peter (1993). American Slavery, 1619–1877. New York: Hill and Wang. str. 81. 
  4. ^ Witteman 2003, str. 11.
  5. ^ Wittleman 2003, str. 12.
  6. ^ Hart 2004, str. 153.
  7. ^ Allgor, A Perfect Union. ch 2
  8. ^ Allgor, A Perfect Union. ch 1
  9. ^ a b "Dolley Payne Madison" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. maj 2012), National First Ladies Library
  10. ^ „Little-known facts about our First Ladies”. Firstladies.org. Arhivirano iz originala 14. 07. 2015. g. Pristupljeno 7. 7. 2015. 
  11. ^ Dolly Madison on the Burning of Washington – 1814
  12. ^ Dolley Madison's letter to her sister as quoted in Willets, Gilson (1908). Inside History of the White House. str. 220. 
  13. ^ Review: Gilson Willets, Inside History of the White House-the complete history of the domestic and official life in Washington of the nation's presidents and their families, The Christian Herald, 1908
  14. ^ Darcy Spencer (2016). Historic McLean Home Set for Demolition (news program). WRC-TV. ISBN. Pristupljeno 24. 8. 2016. 
  15. ^ a b Allgor, A Perfect Union pp. 340
  16. ^ Allgor, A Perfect Union pp. 352

Literatura[uredi | uredi izvor]

Doli Medison na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Доли_Медисон&oldid=27498940”