Drugi lionski sabor

Drugi lionski sabor je bio četrnaesti opšti sabor Katoličke crkve, sazvan 31. marta 1272. i održan u Lionu u Francuskoj, od 1272. do 1274. Papa Grgur IX je predsedavao saborom, sazvanim na molbu vizantijskog cara Mihaila VIII da ujedini pravoslavnu crkvu sa zapadnom crkvom. Saboru je prisustvovalo oko 300 biskupa, 60 igumana i više od hiljadu crkvenih velikodostojnika ili njihovih prokuratora, među kojima su bili predstavnici univerziteta. Zbog velikog broja prisutnih, oni koji su došli da Lion bez posebnog poziva je data "dozvola da odu uz blagoslov Boga" i pape. Među ostalima koji su prisustvovali savet bili Đaume I od Aragona, izaslanik cara Mihaila VIII Paleologa sa pripadnicima grčkog sveštenstva i izaslanik ilkanatskog vladara Abaka Kana. Toma Akvinski je pozvan na sabor, ali je preminuo na putovanju u Frosinoneu. Bonaventura je bio prisutan na prva četiri zasedanja, ali je umro u Lionu 15. jula.

Iako je privremeno spasla Vizantiju od pretnji Karla I Anžujskog, Lionska unija je među Vizantijcima dočekana sa otvorenim neprijateljstvom. Odbacio ju je Mihailov naslednik Andronik II Paleolog odmah po stupanju na presto 1282. godine.

Romejski Car Mihailo VIII Paleolog, popustio je pod pritiskom Katoličke crkve i složio se da se sazove Sabor sjedinjenja Grka i Latina. Sabor je sazvao 4. maja 1274. godine rimski papa Grigorija H (1271—1276). u Lionu. Pravoslavni grčki poslanici, prvi put na jednom Saboru na Zapadu, prihvatili su dogmatski dekret „Filioque”, koji je potvrdio da Sveti Duh ishodi od Oca i od Sina, kao iz jednog načela, a ne kao iz dva različita načela. U sto vreme, doneta je zvanična odluka kojom se osuđuje (anatemiše) svako osporavanje učenja o ishođenju Svetog duha od Oca i Sina, čime je bio učinjen dalji korak ka produbljivanju razdora.

Iako je Mihailo Paleolog (+1282) ratifikovao Lionski Sabor, a Patrijarh Jovan XI (1275—1282) prihvatio pomirenje, Grčka pravoslavna crkva nije prihvatila uniju sa rimokatoličkim latinskim jereticima. Štaviše, Car nije primio obećanu pomoć od Lionskog Sabora. Naprotiv, Careva unionistička religiozna politika podgrejala je antilatinski pokret koji je poveo njegov naslednik Andronik II (1282—1328).

Da bi sproveo Lionsku Uniju u Carigradu, Car Mihajlo je čak promenio i samog Patrijarha Josifa da bi omogućio izbor pristalice Unije Jovana XI Veka. Od tada su borci za Pravoslavlje u Carstvu postali poznati kao Josifiti.

Posledica Lionske Unije je bila očekivana i neizbežna! Vizantijsko društvo i Crkva su se žestoko podelili i Car Mihajlo je svoju politiku sprovodio silom čak i unatar sopstvene familije! Sa druge strane, polunezavisni Despoti Epira i Tesalije su istupili kao branitelji Pravoslavnih i, ironično, podršku i pomoć su našli upravo kod sicilijanskog Kralja Karla Anžujskog.

Međutim, carev sin mladi Andronik je tokom ovih dramatičnih događaja bio u stalnoj senci svog velikog oca. Zarad diplomatskih razloga Andronik je oženjen Anom, ćerkom ugarskog Kralja Stefana 1274. godine, koja mu je rodila dva sina, budućeg Mihajla IX (rođ. 1277. godine) i Konstantina, ali je umrla 1281. godine.

Bračni savez sa Ugarskom bio je neobično važan u vizantijskoj balkanskoj politici pošto se krajem 13-og veka Nemanjićka Srbija pokazala kao ozbiljan takmac za prevlast nad vardarskom Makedonijom. Srpski kralj Stefan Uroš II Milutin je 1282. početak svoje vlade obeležio zauzimanjem Skoplja i Mihajlo je umro 11-og decembra iste godine u toku priprema za pohod protiv Srba.

Andronik je za očevu smrt saznao u Selimbriji na Mramornom moru, nakon čega se uputio u Carigrad gde je stranka Pravoslavnih smatrala pokojnog Mihajla za jeretika i tiranina. Andronik je vrlo brzo odbacio unijatsku politiku a unijatski Patrijarh Jovan Vek je smenjen 26-og decembra sa Patrijaršijskog Trona pa je stari i praktično nepokretni Josif vraćen.

Patrijarh Josif je sada naredio unijatskom kliru uskraćivanje Svetih Tajni u naredna tri meseca, ali su ekstremniji Episkopi i Monasi sada preuzeli na sebe izvršenje pravde. Sinod održan u Carigradu u januaru 1283-e odlučio je da javno spali sva dokumenta koja su svedočila o Lionskoj Uniji, a Caru Mihajlu VIII uskraćena je hrišćanska sahrana, bilo kakvo Opelo pa čak i Pomen.

I pored odbacivanja Unije, Car ipak nije zadovoljio sve strane unutar Crkve jer se smatralo da Andronik nije bio legitimni vladar kao sin jeretika

Ziloti su uspeli da organizuju suđenje Jovanu Veku i njegovim najbližim saradnicima u čuvenoj Bogorodičinoj Crkvi u carigradskoj četvrti Vlaherni 1285. godine. Novi Patrijarh Grigorije II je zatim izdao Tomos sa osudom jeresi Jovana Veka, ali je time izazvao proteste Teolepta Filadelfijski koji je sada postavio pitanje patrijarhove pravovernosti u doktrinarim pitanjima pravoslavne teologije.

Patrijarh je smenjen po ovoj osnovi posle novog sinoda u junu 1289. godine i nakon četiri meseca crkvenog udovištva izabran je strogi asketa Atanasije I. Izbor Monaha Atanasije nije umirio duhove i ubrzo je pružio nove povode za dalje polemike i sukobe.

Andronik je bio pobožan Vladar dobro upoznat sa teološkim problemima i popustljiv prema Crkvi pa se i pored daljih sukoba njegova vlada može nazvati povratak Pravoslavlja.

Vidi još

• Firentinska unija
• Brestovska unija
• Užgorodska unija
• Filioque

Literatura

• Antonović, Miloš (2005). „Srbi i Lionska unija: Neuspeo pokušaj približavanja”. 950 godina od Velikog raskola (1054) i 800 godina od pada Carigrada u ruke krstaša (1204): Međunarodni naučni simposion. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. str. 113—131. 
• Živojinović, Mirjana (1978). „Sveta Gora i Lionska unija”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 18: 141—154. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Siecienski, Anthony Edward (2009). The Filioque: History of a Doctrinal Controversy. Oxford-New York: Oxford University Press. 
• Tarnanidis, Joanis (2005). „Autokefalija srpske i bugarske crkve u planovima cara Mihajla VIII Paleologa i unionistički sabor u Lionu”. 950 godina od Velikog raskola (1054) i 800 godina od pada Carigrada u ruke krstaša (1204): Međunarodni naučni simposion. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. str. 101—111.