Kurgani Šajkaške
 Humke Šajkaške
|
|
 | |
  |
|
 |
|
| Naziv humke ili grupe: | Humke - Južno Potisje |
|---|---|
| Kodni naziv: | BAC720-BAC840 |
| Tip: | Tumul, kurgan |
| Lokacija (opština): | |
| Tradicionalni naziv: | Nekoliko raznih |
| Poreklo naziva: | Lokalni tradicionalni nazivi |
| Istorijski period: | III-I.vek p. n. e.—XII.vek |
| Epoha: | Neolit, bronzano doba, srednji vek |
| Poreklo (kultura): | Skiti, sarmati, kumani |
| Dimenzije (približno): | cc. 60×80 m |
| Visina (približno): | 5-10 m |
| Materijal: | Zemlja |
| Stanje: | Relativno dobro |
| Arheološki istraženo: | Ne |
Region Šajkaške sa opštinama Žabalj i Titel proteže se uz donji tok Tise, a nalazi se sa Bačke (desne) strane reke. Ovde se nalazi niz humki (kurgana, tumula) podignutih od strane eneolitske kulture, u nastavku lanca humki Potisja. Ove humke prate obalu nekadašnjeg, mnogo šireg meandra Tise, a među njima su najbolje sačuvane od njih u Bačkoj, pa i u Vojvodini. Tu se nalazi ujedno i jedina zakonom zaštićena, i stoga reprezentativna humka – Jurišina.
Opis[uredi | uredi izvor]
Područje je mozaik dobro sačuvanih prirodnih i poluprirodnih stepskih staništa nastalih melioracijom (kanalisanjem) unutrašnjih voda Tise. Prirodni pejzaž sastoji se od suvih i vlažnih slatina i zabarenih ostataka plitkih aluvijuma nekadašnjeg korita i forlanda – plavnog područja. Ovde je tekla pra-Tisa, čiji je ostatak i danas prisutan u vidu široke doline. Na obalu tog bivšeg meandra reke su se u istorijsko vreme nastanjivali narodi, kako starosedelački, tako osvajački pošto je predstavljala strateški dobar položaj za gradnju zemljanih odbrambenih struktura i grobnih humki.[1] Gradnja na ovako povoljna uzvišenja, po mogućnosti sa svih ili bar sa dve-tri strane okružena vodom jasna je odlika drevnih naroda – kada bi u slučaju napada jačeg neprijatelja povlačenje i napuštanje naselja vodilo u vodu.[2] Neke od humki su nastale postepenim nagomilavanjem strukture naselja (telovi) dok su druge delo ljudskih ruku (kurgani). Humke su kako bile sakralnog karaktera, tako i vojno-strateškog, jer su u nepreglednoj ravnici služile za osmatranje i signalizaciju (humke-stražare).
 |
 |
Humke Šajkaške i donje Tise raspršene se na širem prostoru u pravcima Žablja, Đurđeva, Čuruga, Vilova i Gardinavaca, a na severu delom prate tok Jegričke. Najveća koncentracija im je bila oko Đurđeva i Šajkaša-Gardinovca (većina je do danas nestala), a značajan broj humki nalazi se i dan-danas u okolini Kovilja, koji se geografski računa u okvire teritorije Šajkaške.
Stanje i perspektive[uredi | uredi izvor]
Sve humke, uključujući i Jurišinu (takođe se naziva i Kamenita), uprkos izdvojenog položaja, zadnjih godina sve više propadaju, iako su "preživele" nekoliko milenijuma. Nalaze se na privatnim parcelama, i ukoliko država ne bude u situaciji da započne proces otkupa i restauracije ovih vrednih, naših možda najstarijih spomenika ljudske kulture, njihova sudbina je zapečaćena. Sve jače i veće poljske mašine nemilosrdno gule površinu kurgana i prete da ih zauvek unište.
Na neki način, prema mišljenju litvanske naučnice svetskog respekta Marije Gimbutas, kurganske kulture su predačke svim današnjim Evropskim narodima, i praktički su njihovi geni prisutni u svima nama (haploid grupe R1b i R1a, ili tzv. engl. "Yamnaya DNA").
Tabela prikazuje osnovne podatke o humkama koje se mogu identifikovati kao tzv. istorijske, znači sve one za koje postoji podatak, bilo stari bilo novi. Lista izdaleka nije iscrpna.
Lista najvažnijih humki u Šajkaškoj[uredi | uredi izvor]
Ime humke Najbliže naselje ili toponim Stanje KOD Tradicionalni naziv i beleške Jurišina humka Žabalj, Stari Žabalj Relativno dobro BAC810 Jurišina kosa, Kamenita humka "Manja" Jurišina humka Stari Žabalj Loše BAC811 Dva kurgana su u stvari dvojna humka – zemlja se izvlačila na jednu i na drugu stranu Humka "Stari Žabalj" Stari Žabalj Dobro BAC805 "Gledisova" humka Stari Žabalj Dobro BAC Nalazi se na slatini Žabaljskog rita Rankova humka Žabalj Nepoznato BAC813 Humka Žabalj Žabalj Loše BAC815 Čičovka humka Žabalj Nepoznato BAC817 Devojačka humka Žabalj Nepoznato BAC822 Blizanica humka Gospođinci Gospođinci Uništena? BAC833 Humka na potezu Tršćara Žabalj Nepoznato BAC838 Pustaićeva humka Žabalj Nepoznato BAC804 Ciganska humka Đurđevo Loše BAC793 Jedina preostala od mnoštva humki na "Ciganskoj kosi" Šanac humka Kovilj Loše BAC748 Rasečena humka Titel Nepoznato BAC745 Dvojna humka Drvarička humka Titel Uništena? BAC733 Rutavica humka Titel Uništena? BAC743 Velika humka Kovilj Kovilj Loše BAC732 Humka Šarena Greda Titel Uništena? BAC724 Humka Karaula Greda Titel Nepoznato BAC721
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Humka
- Kurgan
- Kultura grobnih humki
- Kurganska hipoteza
- Dvanaest sanadskih humki
- Humke Potisja
- Kumanija
Galerija[uredi | uredi izvor]
|
_bush_in_the_saline_steppe.jpg)
Izvori i beleške[uredi | uredi izvor]
- ^ Stanko Trifunović (2003): Arheološka iskopavanja nalazišta “stub 76” kod Horgoša, Arheološki pregled Srpskog arheološkog društva br. 1, p. 43
- ^ Đorđe Janković (1997): Slovenske osobine naselja poznorimskog doba na jugoistoku Panonije [Projekat rastko]
