Pensilvanija

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pensilvanija
Položaj Pensilvanije
Država SAD
Glavni gradHarisburg
Najveći gradFiladelfija
Proglašenje za
 državu		 — datum: 12. decembar 1787.
 — poredak: 2.
GuvernerTom Volf
Površina119.283 km2
Stanovništvo2010.
 — broj st.12.702.379
 — gustina st.106,49 st./km2
 — ISO 3166-2US-PA
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Pensilvanija (engl. Pennsylvania), zvanično Komonvelt Pensilvanija (engl. Commonwealth of Pennsylvania), država je SAD. Nalazi se u regionima Velikih jezera, Severoistoka i Srednjeg Atlantika. Graniči se sa Delaverom na jugoistoku, Merilendom na jugu, Zapadnom Virdžinijom na jugozapadu, Ohajom na zapadu, jezerima Iri i Ontario koji čine granicu sa Kanadom na severozapadu, Njujorkom na severu i Nju Džerzijem na istoku. Planine Apalači se prostiru duž cele države. Po podacima iz 2020. Pensilvanija je imala 13.011.844 stanovnika. Pensilvanija je na 33. mestu po veličini, na 6. mestu po broju stanovnika i na 9. mestu po gustini naseljenosti među 50 država. Glavni grad je Harisburg, a najveći grad je Filadelfija. Ostali veći gradovi su Pitsburg, Alentaun i Iri.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Pensilvanija je 274 km od severa ka jugu i 455 km od istoka prema zapadu. Od ukupno 119.282 km², 116..075 km² je kopno, 1.269 km² su unutrašnje vode, a 1.940km² su vode u jezeru Erie. To je 33. država po veličini u Sjedinjenim Državama. Penslivanija ima 82 km obale dužine jezera Erie i 92 km obale dužine ušća Delavera. Njene granice su Mejson—Diksonova linija na jugu, Krug od dvanaest milja tačno na granici sa Delaverom, reka Delaver na istoku. Jedina je država koja se ne graniči sa Atlantskim okeanom.

Pensilvanija se graniči sa 6 drugih država, a to su: Njujork na severu, Nju Džerzi na istoku, Delaver i Merilend na jugoistoku, Zapadna Virdžinija na jugozapadu i Ohajo na zapadu.

Ona ima gradove: Reding, Lebanon i Lankaster na jugoistoku, Pitsburg na jugozapadu, tri grada Alentaun, Betlehem i Iston u centru (inače poznat kao Lehigh Valley).

Okruzi Pensilvanije

Klima[uredi | uredi izvor]

Pensilvanija ima raznovrsnu klimu, iako cela država ima hladne zime i vlažna leta.

Veći deo Filadelfije ima neke karakteristike vlažne suptropske klime, pa prekriva veliki deo Delavera i Merilenda na jugu.

Kretanjem ka planinskoj unutrašnjosti države, klima postaje hladnija, broj oblačnih dana se povećava. Zapadne oblasti države, posebno lokacije blizu jezera Iri, mogu da prime više od 250 cm padavina godišnje. Pensilvanija može biti predmet vremenskih nepogoda od proleća do leti u jesen.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prije nego što su se Evropljani doselili u ove prostore, u njima su živjeli pripadnici domaćih plemena Indijanaca: Delaveri, Irokezi, Saskvehanok, Šoni, Iri i drugi.[1]

Godine 1681, Čarls II od Engleske dodijelio je ove prostore Vilijamu Penu,[2] u zamjenu za 20.000 funti (srazmjerno oko 30 miliona američkih dolara 2007)[3]) koje je dugovao njegovom ocu, admiralu Vilijamu Penu. To je bila jedna od najvećih dodjela zemlje pojedincu u istoriji.[4] Prostori su nazvani imenom Pensilvanija, što je značilo „Penove šume“, u čast admirala Vilijama Pena. Vilijam Pen je htio da se prostor nazove samo Silvanija, pošto se bojao da će ljudi pomisliti da ga je nazvao po sebi, ali tadašnji kralj Engleske Čarls nije dozvolio promjenu imena.

Pen je osnovao vladu sa dvjema inovacijama, koje su se docnije često koristile u zemljama „Novog svijeta“: osnovao je okružnu komisiju i zagarantovao pravo vjeroispovijesti.

Budući da nije imala ni zlata ni srebra, Pensilvanija je, iako kolonija, štampala sopstvenu papirnu valutu u periodu od 1730. do 1764. kada je stupio na snagu Zakon o valuti. Taj papirni novac je bio poznat kao engl. Colonial Scrip (doslovno „kolonijalni papirić“).

Na Prvom kontinentalnom kongresu 1774. 12 kolonija je poslalo svoje predstavnike.[5] Prvi kontinentalni kongres se sastao u Filadelfiji, gdje je i potpisana Deklaracija o nezavisnosti SAD.[6] Međutim, kada su britanske snage napale i zauzele grad, Kontinentalni kongres se povukao ka zapadu, u Lankaster, u Pensilvaniji, gdje se ponovo sastao u subotu, 27. septembra 1777. a potom u Jork. Tu je napisan ugovor o konfederaciji, kojim su 13 nezavisnih kolonija postale nova nacija. Kasnije je napisan i novi ustav SAD, i za to je ponovo izabrana Filadelfija.[7]

Pensilvanija je bila druga država koja je ratifikovala američki ustav, 12. decembra 1787,[8] pet dana nakon Delavera.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Demografija
1900.1910.1920.1930.1940.1950.1960.1970.1980.1990.2000.2010.
6.302.1157.665.1118.720.0179.631.3509.900.18010.498.01211.319.36611.793.90911.863.89511.881.64312.281.05412.702.379

Pensilvanija je imala 12.763.536 stanovnika 2012. godine. Od 2010. broj stanovnika se povećao za o,5%.

Od ljudi koji žive u Pensilvaniji, 74,5% je tu i rođeno, 18,4% u drugoj američkoj državi, 1,5% u Portoriku, SAD ili su rođeni u inostranstvu, a roditelji su im Amerikanci, dok je 5,6% rođeno u inostranstvu.

81,9% su belci, 11,3% su Crnci ili Afroamerikanci, 0,3% Američki Indijanci, 2,9% su azijskog porekla, a 1,9% su ostale rase (prema popisu iz 2010. godine). 5,9% od ukupnog stanovništva je bilo hispano ili latino porekla (mogu biti bilo koje rase).

32,1% deca mlađa od 1. godine su bila manjina u Pensilvaniji (po popisu iz 2011. godine).

Starosna piramida Pensilvanije
Demografija Pensilvanije[1]
Boja Bijelci Crnci IE* Azijati HP*
2000 (ukupan broj) 87,60% 10,71% 0,43% 2,04% 0,07%
2000 (samo latino-amerikanci) 2,74% 0,44% 0,06% 0,03% 0,02%
2005 (ukupan broj) 86,83% 11,20% 0,45% 2,46% 0,09%
2005 (samo latino-amerikanci) 3,52% 0,53% 0,07% 0,05% 0,02%
Rast 2000–05 (ukupan broj) 0,32% 5,83% 5,64% 22,23% 18,99%
Rast 2000–05 (bez latino-amerikanaca)
5,21% 2,77% 21,86% 14,13%
Rast 2000–05 (samo latino-amerikanci) 29,86% 20,24% 23,61% 45,64% 35,44%
* IE označava Indijance i Eskime, a HP označava Havajčane i potomke domorodaca ostrva Pacifika

Najveći gradovi[uredi | uredi izvor]

 

Izvor: ?
№ Grad Populacija
Filadelfija
Filadelfija
Pitsburg
Pitsburg 		1. Filadelfija 1.526.006 Alentaun
Alentaun
Iri
Iri
2. Pitsburg 305.704
3. Alentaun 118.032
4. Iri 101.786
5. Reding 88.082
6. Skranton 76.089
7. Betlehem 74.982
8. Lankaster 59.322
9. Harisburg 49.528
10. Altuna 46.310


Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Indijanska plemena Pensilvanije”. Accessgenealogy.com. Pristupljeno 8. 1. 2013. 
  2. ^ „Dodjela provincije Pensilvanije”. Yale.edu. Arhivirano iz originala 5. 04. 2015. g. Pristupljeno 8. 1. 2013. 
  3. ^ http://www.measuringworth.com/ Procjena vrijednosti
  4. ^ „Brief History of William Penn”. 
  5. ^ „Hronologija biblioteke Kongresa od 1773. do 1774.”. Memory.loc.gov. Pristupljeno 8. 1. 2013. 
  6. ^ „Biblioteka kongresa: Primarni dokumenti - Deklaracija nezavisnosti”. Loc.gov. 24. 8. 2012. Pristupljeno 8. 1. 2013. 
  7. ^ „Devet glavnih gradova SAD”. Senate.gov. Pristupljeno 8. 1. 2013. 
  8. ^ „Pensilvanija ratifikovala ustav 1787”. Memory.loc.gov. Pristupljeno 8. 1. 2013. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ikona za klice

Ovaj članak vezan za SAD je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пенсилванија&oldid=27528646”