Prvih sedam vaseljenskih sabora
Prvih sedam vaseljenskih sabora u istoriji hrišćanstva uključuje sljedeće sabora: Prvi nikejski sabor 325, Prvi carigradski sabor 381, Efeški sabor 431, Halkidonski sabor 451, Drugi carigradski sabor 553, Treći carigradski sabor 680—681. i posljednji Drugi nikejski sabor 787. godine.
Ovih sedam događaja predstavljalo je pokušaj crkvenih vođa da postignu ortodoksni konsenzus, uspostave mir[1] i razviju jedinstveni hrišćanski svijet.[2] I istočni hrišćani — Pravoslavna crkva, Drevnoistočne crkve, Crkva Istoka — i zapadni hrišćani — Katolička crkva, Anglikanska zajednica, Utrehtska unija, Poljska nacionalna katolička crkva i neke skandinavske luteranske crkve — prate legitimitet svog sveštenstva apostolskim nasljeđem do ovog perioda i dalje, do ranijeg perioda koji se naziva Rana crkva.
Ovo doba počinje Prvim nikejskim saborom 325, koji je sazvao car Konstantin I nakon njegove pobjede nad Licinijem i učvršćivanjem njegove vladavine nad Rimskim carstvom. Na Prvom nikejskom saboru usvojen je Nikejski simbol vjere koji su u svom izvornom obliku i prema izmjenama na Prvom carigradskom saboru 381. svi kasniji sabori vidjeli kao kamen temeljac ortodoksne doktrine o Trojici.
Pravoslavna i Katolička crkva prihvataju svih sedam ovih sabora kao legitimne vaseljenske sabore. Nehalkidonske Drevnoistočne crkve prihvataju samo prva tri, dok neefeška Crkva Istoka prihvata samo prva dva. Postoji i jedan dodatni Trulski sabor održan 692. između šestog i sedmog vaseljenskog sabora, koji je izdao organizaciona, liturgijska i kanonska pravila, ali nije raspravljao o teologiji. Samo među pravoslavljem njegova vlast obično se smatra vaseljenskom, međutim pravoslavci ga ne svrstavaju među sedam opštih sabora, već ga smatraju nastavkom petog i šestog sabora. Katolička crkva ne prihvata Trulski sabor,[3][4] ali i rimski magisterijum i manji broj pravoslavnih arhijereja i teologa smatraju da je poslije prvih sedam postojalo još vaseljenskih sabora (npr. Četvrti carigradski sabor, Peti carigradski sabor i četrnaest dodatnih vaseljenskih sabora poslije raskola, koji su kanonski za katolike).
Sabori[uredi | uredi izvor]
| Sabor | Datum | Sazvao | Predsjedavao | Prisutnost (otpril.) | Teme |
|---|---|---|---|---|---|
| Prvi nikejski sabor | 325 (20- maj — 19. juna) | car Konstantin I | Osija Kordovski (i car Konstantin) | 318 | Arijanstvo, Hristova priroda, proslava Pashe (Uskrs), zabrana kastriranja, zabrana klečanja nedjeljnom liturgijom i od Uskrsa do Pedesetnice, krštenje pavlovaca i druga pitanja |
| Prvi carigradski sabor | 381 (maj—jul) | car Teodosije I | Timotej Aleksandrijski, Meletije Antiohijski, Grigorije Nazijanski i Nektarije Carigradski | 150 | Arijanstvo, apolinarizam, savelijanstvo, Duh Sveti, Meletijev nasljednik |
| Efeški sabor | 431 (22. jun — 31. jul) | car Teodosije II | Kiril Aleksandrijski | 200–250 | Nestorijanstvo, bogomajčinstvo, pelagijanstvo |
| Halkidonski sabor | 451 (8. oktobar — 1. novembar) | car Marsijan | Papinski legati Pashasin, Lucencije i Bonifacije[5] | 520 | Presude donijete na Drugom efeškom saboru 449, navodni prestupi aleksandrijskog episkopa Dioskora, odnos između čovječije i božanske prirode Isusa, mnogi sporovi u koje su umiješani pojedini episkopi i ličnosti. |
| Drugi carigradski sabor | 553 (5. maj — 2. jun) | car Justinijan I | Evtihije Carigradski | 152 | Nestorijanstvo monofizitstvoM |
| Treći carigradski sabor | 680-681 (7. novembar — 16. septembar) | car Konstantin IV | Georgije I Carigradski | 300 | Monotelitizam, ljudska i božanska priroda Isusa |
| Drugi nikejski sabor | 787 (24. septembar — 23. oktobar) | car Konstantin VI i carica Irina (kao regent) | Tarasije Carigradski, legati pape Hadrijan I | 350 | Ikonoborstvo |
Prvi nikejski sabor (325)[uredi | uredi izvor]
Car Konstantin sazvao je ovaj sabor da riješi kontroverzno pitanje, odnos između Isusa Hristosa i Boga Oca. Car je želio da se o tome uspostavi zajednički dogovor. Predstavnici su dolazili iz cijelog carstva, koje je car dotirao. Prije ovog sabora, episkopi su držali pomjesne sabore, poput Jerusalimskog sabora, ali nije bilo zajedničkog ili vaseljenskog sabora.
Sabor je sastavio izjavu o zajedničkim vjerovanjima, prvobitni Nikejski simbol vjere, koja je dobila skoro jednoglasnu podršku. Saborski opis „jednorodnog Sina Božjeg”, Isusa Hristosa, kao iste supstance sa Bogom Ocem, postao je kamen temeljac hrišćanskog trinitarizma. Sabor se takođe bavio pitanjem datuma Uskrsa (pogledati kvartecimanizam i spor o datumu Uskrsa), priznao pravo Aleksandrijske stolice na jurisdikciju izvan svoje provincije (po analogiji s jurisdikcijom koju je imao Rim) i prerogative crkava u Antiohiji i ostale provincije[6] i odobrio počasno mjesto Jerusalimu, ali bez mitropolitskog dostojanstva.[7]
Saboru su se protivili Arijanci, a Konstantin je pokušao da pomiri Arija, po kome je jeres dobila ime, sa Crkvom. Kada je Arije umro 336, godina dana prije Konstantinove smrti, spor se nastavio, a različite odvojene grupe su na ovaj ili način zagovara sklonosti ka Ariju. Dvostruki sabor Istočnih i Zapadnih episkopa 359. potvrdio je formulu po kojoj se kaže da su Otac i Sin slični u skladu sa svetim spisima, što je bila kruna pobjede arijanstva. Protivnici arijanstva su se okupili, a Prvi carigradski sabor 381. označio je konačnu pobjedu nikejske ortodoksije unutar Carstva, iako se arijanstvo do tada proširilo na germanska plemena, među kojima je postepeno nestalo nakon hristijanizacije Franaka 496. godine.[8]
Konstantinova narudžba Biblija[uredi | uredi izvor]
Konstantin Veliki je 331. naručio od Jevsevije pedeset Biblija za Carigradsku crkvu. Atanasije je zabilježio aleksandrijske pisce oko 340. koji su pripremali Biblije za Konstansa. Malo se zna, mada ima mnogo nagađanja. Na primjer, spekuliše se da je to možda dalo motivaciju za spiskove kanona, te da su Vatikanski rukopis ili Sinajski rukopis primjeri ovih Biblija. Zajedno sa Pešitom i Aleksandrijskim rukopisom, to su najstarije hrišćanske Biblije.[9]
Prvi carigradski sabor (381)[uredi | uredi izvor]
Sabor je odobrio Nikejski simbol vjere, koji koristi većina Drevnoistočnih crkava. Pravoslavna crkva koristi saborski tekst, ali sa glagolima koji izražavaju vjerovanje u jednini: Πιστεύω (vjerujem) umjesto Πιστεύομεν (vjerujemo). Latinski obred Rimokatoličke crkve takođe koristi jedninu i, osim u grčkoj verziji,[10] dodaje dvije fraze, Deum de Deo (Boga od Boga) i Filioque (i Sina). Oblik koji koristi Jermenska apostolska crkva, koja je dio drevnoistočnog hrišćanstva, ima mnogo više dodataka.[11] Ovaj potpuniji simbol vjere je možda postojao prije Sabora i vjerovatno potiče od simbola vjere tokom krštenja u Carigradu.[12]
Sabor je takođe osudio apolinarizam,[13] učenje da u Hristu nema ljudskog uma ni duše.[14] Takođe je Carigradu dodijeljeno počasno prvenstvo nad svim crkvama, osim Rima.[13]
Sabor nije uključivao zapadne episkope ili rimske legate, ali kasnije prihvaćen kao vaseljenski na Zapadu.[13]
Efeški sabor (431)[uredi | uredi izvor]
Teodosije II sazvao je sabor kako bi se riješila hristološka kontroverza oko nestorijanizma. Nestorije, patrijarh Carigrada, protivio se upotrebi izraza teotokos (grč. Θεοτόκος — „Bogorodica”). Ovaj izraz su dugo koristili pravoslavni pisci, a stekao je popularnost zajedno sa privrženosti Mariji kao majci Božijoj. On je navodno propovijedao da postojale dvije odvojene osobe u ovaploćenom Hristu, mada je sporno da li je on to zaista propovijedao.[15]
Sabor je svrgnuo Nestorija, odbacio nestorijanstvo i proglasio Djevicu Mariju Bogorodicom.
Nakon citiranja Nikejskog simbola vjere u izvornom obliku, kao na Prvom nikejskom saboru, bez izmjena i dopuna na Prvom carigradskom saboru, proglašeno je da „niko ne smije iznositi, ili pisati, ili sastavljati drugu (ἑτέραν) vjeru osim one koju su ustanovili sveti Oci sabrani Duhom Svetim u gradu Nikeja”.[16][17]
Halkidonski sabor (451)[uredi | uredi izvor]
Sabor je odbacio Evtihijevo učenje o monofizitstvu, opisao i izradio ipostatski savez i dvije Hristove prirode, ljudsku i božansku; usvojio Halkidonski simbol vjere. Za one koji ga prihvataju (pravoslavci, katolici i većina protestanata) to je Četvrti vaseljenski sabor.
Prije sabora[uredi | uredi izvor]
U novembru 448. Carigradski sabor je osudio Evtihija zbog nepravovjerja.[18] Evtihije, arhimandrit (iguman) velikog carigradskog manastira,[19] propovijedao je da Hristos nije konsubstancijalan sa čovječanstvom.[20]
Teodosije II sazvao je sabor u Efesu 449, na kojem je Evtihije oslobođen i vraćen u svoj manastir. Ovaj sabor je poništio Halkidonski sabor i označio ga kao ''Latrocinium (tj. „razbojnički sabor”).[18]
Drugi carigradski sabor (553)[uredi | uredi izvor]
Ovaj sabor je osudio određene spise i autore koji su zastupali nestorijanstvo. Ovaj potez podstakao je car Justinijan u nastojanju da pomiri hrišćane monofizite, čemu se protivio Zapad, a papino prihvatanje sabora izazvao je veliki raskol.[21]
Tri poglavlja[uredi | uredi izvor]
Prije Drugog carigradskog sabora duge se vodila polemika o postupanju prema tri teme, za koje se smatralo da su naklonjene nestorijanstvu, jeresi po kojoj postoje dvije odvojene osobe u ovaploćenom Hristu.[22][23] Car Justinijan je osudio Tri poglavlja, nadajući se da će ovim protivnestorijanskim žarom dobiti naklonosti mijafizita.[23] Monofiziti vjeruju da u ovaploćenom Hristu postoji samo jedna priroda (tj. božanska), a ne dvije,[20] dok mijafiziti vjeruju da su dvije Hristove prirode ujedinjene kao jedna i da se razlikuju samo u mislima.
Istočni patrijarsi podržali su cara, ali se na Zapadu zamjeralo zbog miješanja, papa Vigilije se opirao njegovom ediktu zbog toga što su se protivili Halkidonskim dekretima. Justinijanova politika je u stvari bila napad na antiohijsku teologiju i odluke Halkidona. Papa je prihvatio i osudio Tri poglavlja, ali su ga protesti na Zapadu povukli ka osudi. Car je zasvao Drugi carigradski sabor radi rješavanja spora.[23]
Saborski postupak[uredi | uredi izvor]
Sabor, kome su prisustvovali uglavnom istočni episkopi, osudio je Tri poglavlja i, posredno, papu Vigilija. Takođe potvrđena namjera Carigrada da ostaje u zajednici s Rimom.[23]
Nakon sabora[uredi | uredi izvor]
Vigilije je izjavio svoju pokornost saboru, kao i njegov nasljednik, papa Pelagije I.[23] Sabor nije odmah priznat kao vaseljenski na Zapadu, a Milan i Akvileja su čak prekinuli zajednicu s Rimom zbog tog pitanja. Raskol je prevaziđen tek krajem 6. vijeka za Milano i krajem 7. vijeka za Akvileju.[21]
Politika cara Justinijana nije uspjela da pomiri monofizite.[23]
Treći carigradski sabor (680—681)[uredi | uredi izvor]
Treći carigradski sabor (680—681): odbačen monotelitizam, doktrina koja je dobila široku podršku kada je formulisana 668; sabor je potvrdio da je Hristos ima i ljudsku i božansku prirodu.
Trulski sabor (692)[uredi | uredi izvor]
Trulski sabor ili Peto-šesti sabor 692. nije prihvatila Rimokatolička crkva. Pošto je to uglavnom bio administrativni sabor za podizanje nekih lokalnih kanona na vaseljenski status, uspostavljanje principa svešteničke discipline, obraćanje biblijskom kanonu, bez utvrđenog pitanja doktrine, Pravoslavna crkva ga ne smatra punopravnim saborom, već ga smatra nastavkom petog i šestog sabora. Sabor je dodijelio crkveno odobrenje pentarhiji kao vladi državne crkve Rimskog carstva.[24]
Drugi nikejski sabor (787)[uredi | uredi izvor]
Drugi nikejski sabor održan je 787. godine. Car Konstantin V sazvao je Hijerijski sabor, na kojem je odlučeno da se na slika Isusa pogrešno predstavlja, a da su slike Bogorodice i svetaca idoli.[25] Drugi nikejski sabor obnovio je poštovanje ikona i okončao prvo ikonoborstvo.
Kasniji događaji[uredi | uredi izvor]
Car Mihailo III svrgnuo je tokom 9. vijeka carigradskog patrijarha Ignjatija, a na njegovo mjesto postavio Fotija. Papa Nikola I proglasio je svrgnuće Ignjatija nevažećim. Nakon što je Mihailo ubijen, Ignjatije je bez osporavanja vraćen na mjesto patrijarha, a Carigradski sabor 869—870, koji na Zapadu smatraju vaseljenskim, anatemisao je Fotija. Poslije Ignjatijeve smrti 877. Fotije je ponovo postao patrijarh, a drugi Carigradski sabor 879—880, koji se na Istoku smatra vaseljenskim, poništio je odluku prethodnog sabora.[26]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Slobodskoй, S. (1966). „Kratkie svedeniя o vselenskih soborah”. Zakon Božiй (na jeziku: ruski). Ripol Klassik. ISBN 978-5-458-61436-8. Pristupljeno 5. 9. 2021.
- ^ Diehl, Charles (1923). „1: Leo III and the Isaurian Dynasty (717-802)”. Ur.: Gwatkin, Henry Melvill. The Cambridge Medieval History: The Eastern Roman empire (717-1453) (na jeziku: engleski). University Press. str. 21. Pristupljeno 5. 9. 2021. „… Tarasius … skilfully put forward the project of an Ecumenical Council which should restore peace and unity to the Christian world. The Empress […] summoned the prelates of Christendom to Constantinople for the spring of 786. … Finally the Council was convoked at Nicaea in Bithynia; it was opened in the presence of the papal legates on 24 September 787. This was the seventh Ecumenical Council.”
- ^ Percival 1900, str. 356, NPNF (V2-14).
- ^ „Quinisext Council | Christianity”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 9. 2021. „"The Western Church and the Pope were not represented at the council. Justinian, however, wanted the Pope as well as the Eastern bishops to sign the canons. Pope Sergius I (687–701) refused to sign, and the canons were never fully accepted by the Western Church”
- ^ „THE COUNCIL OF CHALCEDON - The letter of Pope Leo to Flavian, bishop of Constantinople, about Eutyches | EWTN”. EWTN Global Catholic Television Network (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 9. 2021.
- ^ „6. pravilo — Pravila Prvog vaseljenskog sabora”. Knjiga pravila, Zbornik kanona Pravoslavne crkve (na jeziku: srpski). 2003 — preko Vikizvornika.
- ^ „7. pravilo — Pravila Prvog vaseljenskog sabora”. Knjiga pravila, Zbornik kanona Pravoslavne crkve (na jeziku: srpski). 2003 — preko Vikizvornika.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Arianism.
- ^ McDonald, Lee Martin; Sanders, James A. (2002). The Canon Debate (na jeziku: engleski). Hendrickson Publishers. str. 414—415. Pristupljeno 20. 9. 2021.
- ^ „Greek and Latin Traditions Regarding the Procession of the Holy Spirit | EWTN”. EWTN Global Catholic Television Network (na jeziku: engleski). Pristupljeno 20. 9. 2021. „The Catholic Church has refused the addition καὶ τοῦ Υἱοῦ to the formula τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον in the Greek text of the Nicene-Constantinopolitan Symbol, even in its liturgical use by Latins”
- ^ „THE NICENE CREED – Armenian Diocese of Canada” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 20. 9. 2021.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Nicene Creed.
- ^ a b v Cross & Livingstone 2005, Constantinople, First Council of.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Apollinarius.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Nestorius.
- ^ „CHURCH FATHERS: Council of Ephesus (A.D. 431)”. www.newadvent.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 20. 9. 2021.
- ^ „7. pravilo — Pravila Trećeg vaseljenskog sabora”. Knjiga pravila, Zbornik kanona Pravoslavne crkve (na jeziku: srpski). 2003 — preko Vikizvornika.
- ^ a b Cross & Livingstone 2005, Latrocinium.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Eutyches i Archimandrite.
- ^ a b Cross & Livingstone 2005, Monophysitism.
- ^ a b Cross & Livingstone 2005, Constantinople, Second Council of.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Nestorianism.
- ^ a b v g d đ Cross & Livingstone 2005, Three Chapters.
- ^ „Pentarchy | Christianity”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 21. 9. 2021. „Pentarchy. The proposed government of universal Christendom by five patriarchal sees under the auspices of a single universal empire. Formulated in the legislation of the emperor Justinian I (527–65), especially in his Novella 131, the theory received formal ecclesiastical sanction at the Council in Trullo (692), which ranked the five sees as Rome, Constantinople, Alexandria, Antioch, and Jerusalem”
- ^ Cross & Livingstone 2005, Iconoclastic Controversy.
- ^ Cross & Livingstone 2005, Photius.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Cross, Frank Leslie; Livingstone, Elizabeth A., ur. (2005). The Oxford Dictionary of the Christian Church (na jeziku: engleski). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280290-3. Pristupljeno 20. 9. 2021.
- Percival, Henry Robert (1900). The Seven Ecumenical Councils of the Undivided Church: Their Canons and Dogmatic Decrees, Together with the Canons of All the Local Synods which Have Received Ecumenical Acceptance (na jeziku: engleski). Scribners, Parker. Pristupljeno 3. 9. 2021.