Ukrštanje u srodstvu

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ukrštanje u srodstvu ili konsangvinitet predstavlja ukrštanje jedinki koje imaju zajedničkog pretka u jedom od šest najbližih pokoljenja. Najuža veza u srodstvu je inbriding (incest) i ona se može ostvariti između: roditelja i njihove dece; sestre i brata; babe i dede sa njihovom unučadi. Brak između srodnika izuzetno je značajan za medicinu i humanu genetiku.

Mnoge jurisdikcije imaju zakone koji zabranjuju ljudima koji su u krvnom srodstvu da stupaju u brak ili imaju seksualne odnose međusobno. Stepen krvnog srodstva koji dovodi do ove zabrane varira od mesta do mesta.[1] Takva pravila se takođe koriste za određivanje naslednika zaostavštine prema statutima koji regulišu nasledstvo bez testamenta, koji se takođe razlikuju od nadležnosti do nadležnosti.[2] U nekim mestima i vremenskim periodima, brak rođaka je dozvoljen ili čak podstican; u drugima je tabu i smatra se incestom.

Stepen relativnog krvnog srodstva može se ilustrovati pomoću tabele srodstva u kojoj se svaki nivo linealnog srodstva (generacija ili mejoza) pojavljuje kao red, a pojedinci sa kolateralnim srodstvom dele isti red.[3] Sistem čvorova je numerički zapis koji opisuje krvno srodstvo koristeći Ahnentafelove brojeve zajedničkih predaka.[4]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Zabrana braka sa daljim rođacima koju je nametnula rimokatolička crkva naišla je na teške kritike i otpor u hrvatskom društvu u 11. stoleću, što je dovelo i do raskola u hrvatskoj crkvi.[5]

Pravne definicije[uredi | uredi izvor]

Konsangvinitet kraljeva Francuske kao što je prikazano u Genealoškom stablu kraljeva Franaka (Bernard Gui, početak 14. veka).

Savremeno svetovno pravo[uredi | uredi izvor]

Stepen srodstva između dvoje ljudi može dovesti do nekoliko pravnih pitanja. Neki zakoni zabranjuju seksualne odnose između blisko povezanih ljudi, koji se nazivaju incestuoznim. Zakoni takođe mogu zabraniti brak između blisko povezanih ljudi, koji su skoro univerzalno zabranjeni do drugog stepena krvnog srodstva. Neke jurisdikcije zabranjuju brak između prvih rođaka, dok druge ne. Brak sa tetkama i stričevima (avunculatni brak) je legalan u nekoliko zemalja.[6][7]

Krvni srodstvo je takođe relevantno za nasleđivanje, posebno u pogledu nasledstva bez testamenta. Generalno, zakoni imaju tendenciju da favorizuju nasleđivanje od strane osoba koje su blisko povezane sa preminulim. Neke jurisdikcije zabranjuju građanima da služe u poroti na osnovu krvnog srodstva, kao i afiniteta sa osobama uključenim u slučaj.[8]

Versko i tradicionalno pravo[uredi | uredi izvor]

Hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]

Prema rimskom građanskom pravu, koje je sledilo rano kanonsko pravo katoličke crkve, parovima je bilo zabranjeno da se venčaju ako su bili unutar četiri stepena krvnog srodstva.[9] Oko devetog veka crkva je podigla broj zabranjenih stepeni na sedam i promenila metod kojim su se oni računali; umesto nekadašnje rimske prakse brojanja svake generacijske veze do zajedničkog pretka, a zatim ponovo do predloženog supružnika kao jednog stepena, nova metoda je računala krvno srodstvo samo računajući unazad broj generacija do zajedničkog pretka.[9] Mešoviti brakovi su sada bili zabranjeni za bilo koga bližeg srodstva od sedmog rođaka, što je značilo da se plemstvo posebno mučilo da nađe partnera za venčanje, jer je grupa potencijalnih supružnika koji nisu u srodstvu postala znatno manja. Morali su ili da prkose stavu crkve ili da potraže na drugom mestu kandidate za brak koji ispunjavaju uslove.[9] U rimokatoličkoj crkvi, nesvesno sklapanje braka sa bliskom krvnom srodnikom bio je osnov za proglašenje ništavosti, ali tokom jedanaestog i dvanaestog veka dispenzacije su davane sve češće zbog hiljada osoba obuhvaćenih zabranom od sedam stepeni i teškoća koje je ovo predstavljalo u pronalaženju potencijalnih supružnika.[10]

Godine 1215, Četvrti lateranski sabor napravio je ono što su verovali da je neophodna promena kanonskog prava smanjujući broj zabranjenih stepena krvnog srodstva sa sedam na četiri, ali zadržavajući kasniji metod izračunavanja stepena.[11][12] Posle 1215, opšte pravilo je bilo da se četvrti rođaci mogu venčati bez dispenzacije, što je u velikoj meri smanjilo potrebu za dispenzacijama.[10] U Engleskoj u četrnaestom veku, na primer, papskih dozvola za poništenje zbog krvnog srodstva (i afiniteta) bilo je relativno malo.[13]

Zabrana braka s nižim stupnjem veze koju je nametnula rimokatolička crkva naišla je na oštre kritike u hrvatskom društvu u 11. veku, što je dovelo do raskola u hrvatskoj crkvi.[14]

Među hrišćanskim Habeša gorštacima Etiopije i Eritreje (pretežno pravoslavni hrišćani Amhara i Tigraj-Tigrinja) tradicija je da se preci po ocu mogu prebrojati najmanje sedam generacija počevši od ranog detinjstva, jer su „oni sa zajedničkim patrilinearnim pretkom udaljenim manje od sedam generacija smatraju 'bratom i sestrom' i ne smeju se venčati." Pravilo je manje strogo na majčinoj strani, gde je granica oko četiri generacije unazad, ali je ipak određena patrilinearno. Ovo pravilo se ne odnosi na muslimane ili druge etničke grupe.[15]

Islam[uredi | uredi izvor]

Kuran u 4:22–24 navodi. „Zabranjeni su vam u braku: vaše majke, vaše ćerke, vaše sestre, sestre vašeg oca, sestre vaše majke, ćerke vašeg brata, ćerke vaše sestre.“[16] Dakle, lista zabranjenih bračnih partnera, kako se navodi u Kuranu, Sura 4:23, ne uključuje prve rođake.[17] Sam Muhamed je oženio svoju prvu rođaku Zajnab bint Jahš.[18]

U nekim zemljama postoje finansijski podsticaji za obeshrabrivanje srodnih brakova: obavezni predbračni skrining na nasledne poremećaje krvi postoji u UAE od 2004. i u Kataru od 2009. godine, pri čemu parovi sa pozitivnim rezultatima neće dobiti bračnu pomoć.[19][20]

Stepen srodstva[uredi | uredi izvor]

Ukoliko su dve osobe u srodstvu, imaju veći ili manji broj istih gena nasleđenih od zajedničkog pretka. Što je srodstvo veće, veći je i jednaki deo genoma. Taj deo genoma može da obuhvati i alele koji u homozigotnom stanju imaju štetno dejstvo.

Konsagvinitetni brakovi su najčešći kod reproduktivno izolovanih ljudskih populacija, kao što su:

  • izolovana ostrva
  • planinski masivi npr. u Švedskoj
  • plemenske zajednice u Andima Južne Amerike i dr.

Pored štetnih posledica, kakve su veća učestalost psihičkih bolesti i fizičkih nedostataka, u ovakvim brakovima je primećeno da dolazi i do pojave učestalije sterilnosti i osoba sa crvenom kosom.

Verovatnoća da neka osoba nosi dva ista alela tj. dva alela koji potiču od istog pretka, naziva se koeficijent inbridinga (F). Njegova vrednost zavisi od stepena srodstva roditelja i računa se po formuli :

F=(½)n ,

gde je n stepen srodstva između osoba koje stupaju u brak, a ½ jer svaki potomak sadrži polovinu gena jednog roditelja.

Stepeni srodstva poređani od najvećeg ka manjim stepenima izgledaju ovako :

  • I stepen je između roditelja i njihove dece;
  • II stepen je između rođenih sestara i braće;
  • III stepen je između tetaka (ujaka, stričeva) sa jedne i bratanaca (sestričina, bratanica) sa druge strane
  • IV stepen je između prvih rođaka (braća i sestre od tetaka, ujaka, stričeva)
  • u VI stepenu srodstva su deca prvih rođaka međusobno odnosno drugi rođaci.

Najčešći brakovi u srodstvu su između prvih rođaka, gde je proporcija zajedničkih gena 1/8. Verovatnoća da će dete prvih rođaka biti homozigot je :

F=(1/2)4 =1/16

U mnogim zemljama sveta zakon zabranjuje ovakav brak između osoba koje imaju zajedničke babu i dedu. U našoj zemlji zakon zabranjuje sklapanje brakova do VI stepena srodstva zbog mogućih negativnih posledica u potomstvu.

Najveća verovatnoća uspostavljanja homozigotnog stanja recesivnog gena je u slučaju incesta. Mada poznat u ljudskim populacijama incest je redak. Ipak, procenjeno je da se u Mičigenu (SAD) javlja oko 20 trudnoća godišnje kao rezultat incesta.

Generacije[uredi | uredi izvor]

U odnosu prema jednoj osobi (probandu) moguće je odrediti:

  • generacije potomaka ili descendentne generacije čiji je pregled dat u narednoj tabeli:
Srodstvo Oznaka potomačke generacije
roditelji R1
deca F1
unuci F2
praunuci F3
prapraunuci F4
praprapraunuci F5
dalji potomci Fn
  • generacije predaka ili ascendentne generacije:
Srodstvo Oznaka predačke generacije Broj predaka
dalji preci Pn 2n
praprapradede R5 32
prapradede R4 16
pradede R3 8
dede R2 4
roditelji R1 2
dete F1

Genetski poremećaji[uredi | uredi izvor]

Fenomen inbridinga povećava nivo homozigota za autozomne genetske poremećaje i generalno dovodi do smanjene biološke sposobnosti populacije poznate kao depresija inbridinga, što je glavni cilj kliničkih studija.[21] Iako su rizici inbreedinga dobro poznati, informisanje porodica manjinskih grupa sa tradicijom endogamije i promena njihovog ponašanja je izazovan zadatak za genetsko savetovanje u sistemu zdravstvene zaštite.[22] Potomci iz srodničkih veza su u većem riziku od određenih genetskih poremećaja. Autozomno recesivni poremećaji se javljaju kod osoba koje su homozigotne za određenu recesivnu mutaciju gena.[23] To znači da nose dve kopije (alela) istog gena.[23] Osim u određenim retkim okolnostima (nove mutacije ili jednoroditeljska disomija), oba roditelja osobe sa takvim poremećajem biće nosioci gena.[23] Takvi nosioci nisu pogođeni i neće pokazivati nikakve znake da su nosioci, te stoga mogu biti nesvesni da nose mutirani gen. Kako rođaci dele deo njihovih gena, mnogo je veća verovatnoća da će srodni roditelji biti nosioci autozomno recesivnog gena, te su stoga njihova deca u većem riziku od autozomno recesivnog poremećaja.[24] U kojoj meri se rizik povećava zavisi od stepena genetskog odnosa između roditelja; te je rizik veći u odnosima parenja gde su roditelji bliski rođaci, ali za veze između udaljenijih rođaka, kao što su drugi rođaci, rizik je manji (iako je i dalje veći od opšte populacije).[25]

Srodstvo u populaciji povećava njenu osetljivost na infektivne patogene kao što su tuberkuloza i hepatitis, ali može smanjiti njenu osetljivost na malariju i druge patogene.[26]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ O'Sullivan, Kathryn (2019). „Access to marriage: consanguinity and affinity prohibitions in national and international context”. Irish Journal of Family Law. 22 (2): 8—12. 
  2. ^ Ritchie, Herbert (1940). „Methods of Intestate Succession”. University of Cincinnati Law Review. 14: 508. 
  3. ^ „Table of Consanguinity”. Sleepy Hollow Cemetery. 
  4. ^ Højrup, Knud, "The Knot System: A Numeric Notation of Relationship", National Genealogical Society Quarterly, Vol. 84, Numb. 2, p. 115, June 1996, ISSN 0027-934X.
  5. ^ Dvornik, Francis (1970). Byzantine mission among the Slavs. Rutgers University Press. str. 241. ISBN 0813506131. 
  6. ^ „RCW 26.04.020: Prohibited marriages.”. app.leg.wa.gov. Pristupljeno 2021-10-01. 
  7. ^ Farrow, Michael G.; Juberg, Richard C. (1969-07-28). „Genetics and Laws Prohibiting Marriage in the United States”. JAMA. 209 (4): 534—538. ISSN 0098-7484. PMID 5819418. doi:10.1001/jama.1969.03160170030006. 
  8. ^ Ohio, for example, bars from juries in civil cases persons within the fourth degree of consanguinity to either party or their counsel (Ohio Revised Code §2313.17 (2012)); and persons within the fifth degree of consanguinity "to the person alleged to be injured or attempted to be injured by the offense charged, or to the person on whose complaint the prosecution was instituted, or to the defendant". Ohio Revised Code §2945.25 (1981).
  9. ^ a b v Constance Brittain Bouchard (24. 11. 2010). Those of My Blood: Creating Noble Families in Medieval Francia. University of Pennsylvania Press. str. 40. ISBN 978-0-8122-0140-6. 
  10. ^ a b James A. Brundage (15. 2. 2009). Law, Sex, and Christian Society in Medieval Europe. University of Chicago Press. str. 356. ISBN 978-0-226-07789-5. 
  11. ^ „Fourth Lateran Council: Canon 50. Prohibition of marriage is now perpetually restricted to the fourth degree”. 1215. Arhivirano iz originala 2016-08-20. g. 
  12. ^ John W. Baldwin (28. 5. 1994). The Language of Sex: Five Voices from Northern France Around 1200. University of Chicago Press. str. 78. ISBN 978-0-226-03613-7. 
  13. ^ R. H. Helmholz (26. 3. 2007). Marriage Litigation in Medieval England. Cambridge University Press. str. 86. ISBN 978-0-521-03562-0. 
  14. ^ Dvornik, Francis (1970). Byzantine mission among the Slavs. Rutgers University Press. str. 241. ISBN 0813506131. 
  15. ^ Wolbert Smidt, "Genealogy" in Siegbert Uhlig, ed., Encyclopaedia Aethiopica: D-Ha, (Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2005), p. 743.
  16. ^ „Surah An-Nisa [4:22–25]”. Quran.com. Pristupljeno 16. 6. 2018. 
  17. ^ „The Qur'an”.  Quran Surah An-Nisaa ( Verse 23 ) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. januar 2018)
  18. ^ „Islam's Women”. unknown. n.d. 
  19. ^ Consanguineous marriage: Should it be discouraged? Arhivirano 2017-10-10 na sajtu Wayback Machine June 2012, MiddleEastHealthMag.com, retrieved 28 Nov 2018
  20. ^ Bener A, Dafeeah EE, Samson N (2012). „Does consanguinity increase the risk of schizophrenia? Study based on primary health care centre visits”. Ment Health Fam Med. 9 (4): 241—8. PMC 3721918 Слободан приступ. PMID 24294299. 
  21. ^ Fareed M, Afzal M (2014). „Evidence of inbreeding depression on height, weight, and body mass index: a population-based child cohort study”. Am. J. Hum. Biol. 26 (6): 784—95. PMID 25130378. S2CID 6086127. doi:10.1002/ajhb.22599. 
  22. ^ Staal, J (2017). „Applied Cultural and Social Studies are Needed for a Sustainable Reduction of Genetic Disease Incidence”. European Journal of Sociology and Anthropology. 2 (1): 1—10. doi:10.20897/ejsa.201701 Слободан приступ. 
  23. ^ а б в William J Marshall, Ph. D.; S K Bangert, Clinical biochemistry : metabolic and clinical aspects (Edinburgh; New York: Churchill Livingstone/Elsevier, 2008), p. 920
  24. ^ Benjamin Pierce, Genetics: A Conceptual Approach (New York: W.H. Freeman, 2012), p. 138
  25. ^ Kingston H M, "ABC of Clinical Genetics", 3rd Edition (London: BMJ Books, 2002), Page 7, ISBN 0-7279-1627-0
  26. ^ Lyons EJ, Frodsham AJ, Zhang L, Hill AV, Amos W (2009). „Consanguinity and susceptibility to infectious diseases in humans”. Biol Lett. 5 (4): 574—6. PMC 2684220 Slobodan pristup. PMID 19324620. doi:10.1098/rsbl.2009.0133. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Укрштање_у_сродству&oldid=27550596”