Vlastela u srednjovekovnoj Srbiji
Vlastela je predstavljala povlašćen stalež u srednjovekovnoj Srbiji.[1] Njeni pripadnici su bili raznovrsnog etničkog porekla. Pored Srba, često su to bili Nemci, Grci i drugi.[2] Pored vlastele, povlašćen stalež je činilo i sveštenstvo dok je bilo više kategorija nepovlašćenog stanovništva.
Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]
Reč vlastela je srpskoslovenskog porekla.[2] Prema mišljenju većine istraživača srednjovekovnog srpskog prava, izvedena je iz reči vlast.[1] Izraz se po prvi put pominje u Zakonopravilu Svetoga Save iz 1219. godine gde se grčka reč arhont (grč. ἄρχων) prevodi srpskim rečima vlastel, knez i boljar.[1] U Žičkoj povelji iz 1220. godine se prvi put pominje staleška segregacija, a pripadnici povlašćenog staleža se nazivaju vlastelom.[3] Izraz nastavlja da se primenjuje i u ostalim dokumentima tog perioda i do kraja trinaestog veka on postaje opšteprihvaćen. U nekim srpskim pravnim spomenicima za vlastelu se upotrebljava i naziv boljar koji je u Srbiju stigao iz Bugarske, a koji je u Bugarskoj i Rusiji predstavljao viši, privilegovani status.[4] On se može naći u ugovoru kralja Radoslava sa Dubrovnikom 1234. godine, povelji kralja Dušana manastiru Hilandaru iz 1340. godine i popisu dobara manastira Svete Bogorodice u Tetovu 1346. godine.[4] Ipak, reč boljar se nije ustalila i izostavljena je u Dušanovom zakoniku gde se u povlašćene slojeve stanovništva ubrajaju velika vlastela, mala (obična) vlastela i vlasteličići.
Za razliku od srpskih izvora, vizantijski istoričari u svojim spisima nabrajaju niz različitih izraza za označavanje srpske vlastele: moćni (grč. δυνατοί), velikoplemeniti (grč. μεγαλώνυμοι), velikoslavni i blagorodni.[4]
Nastanak vlastele[uredi | uredi izvor]
Postoje različite teorije o poreklu i nastanku srpske vlastele. Prema mišljenju ruskog pravnika i istoričara Teodora Taranovskog, ova grupacija je iznikla pre svega iz vladareve družine ratnika, koja je činila njegovu najbližu okolinu i bila temelj za administrativnu i vojnu kristalizaciju države. Prvobitno su njeni članovi živeli na dvoru vladara, da bi se zatim nastanjivali na imanjima koja su dobijali od njega ili okupirali kao prazna. Ubrzo je nastupila kombinacija vojne službe sa zemljišnim veleposedom i tako se oformila vlastela.[5] Konstantin Jireček, češki istoričar, piše da je vlastela u srednjovekovnoj Srbiji stvorena na isti način kao i u drugim evropskim državama; tako što su se potomci starih vladalačkih i županskih loza, sporedne grane vladalačke kuće i najviši zemaljski činovnici raznolikog porekla, povezani ženidbama sa kraljevima i carevima organizovali kao viši stalež.[6]
Konstituisanje vlasteoskog sloja u srpskim zemljama odvijalo se postepeno, tokom nekoliko vekova. Moćne države u okruženju su doprinele da proces bude dosta sporiji nego na drugim područjima. Razvitak vojne službe je definitivno bio presudan za njegovo formiranje. Poput vitezova u Zapadnoj Evropi, srpski vlastelini su se takođe borili kao konjanici. Ujedno se sve više etablirao i sloj zavisnih seljaka koji je, radom za vlastelina, trebalo da mu omogući da se posveti ratovanju u korist vladara.[5]
Obaveze i privilegije[uredi | uredi izvor]
Lična i trajna vojna služba vladaru, predstavljala je glavnu obavezu svakog vlastelina zbog kojeg je uživao velike privilegije u srednjovekovnom društvu.[3] Takođe, u obaveze vlastele su spadale i organizacija prevoza za vladara koji ide na put, kao i nadgledanje zidanja.
Oni su od vladara dobijali zemljoposede na kojima su radili pripadnici nepovlašćenog staleža. Vlastelini su na tim posedima uživali ekonomski, administrativni i sudski imunitet.[3] Ekonomski imunitet je podrazumevao da su ti posedi bili oslobođeni obaveza prema vladaru i državi. Administrativni imunitet se sastojao u tome što je poslove za koje je zadužena državna uprava obavljao gospodar vlastelinstva, pri tome isključujući vladareve upravne organe. Sudski imunitet je značio da vlastelin ima pravo da sudi svim naseljenicima svog vlastelinstva, ali su iz njegovog sudstva bili izostavljeni najteži slučajevi rezervisani za vladara i njegov sud.[3]
Privilegije, visok položaj vlastele i razlike koje su postojale u staleškom društvu srednjovekovne Srbije, vidljive su i u grani krivičnog prava. Povelje iz XIII i XIV veka kao i Dušanov zakonik, pružaju pregršt podataka o različitim kaznama za isto krivično delo, zavisno od toga kom staležu pripada učinilac krivičnog dela.[7] Stroža kazna je pogađala sebra kao učinioca krivičnog dela nad vlastelinom nego što bi to bio slučaj istog dela od strane vlastelina nad sebrom. U Dušanovom zakoniku, za uvredu načinjenu sebru vlastelin je plaćao sto perpera, dok je u obrnutom slučaju pored sto perpera, sebar bio kažnjavan paljenjem kose i brade.[7]
Podela[uredi | uredi izvor]
Vlastela se delila na:
- veliku vlastelu
- malu vlastelu i
- vlasteličiće
Podela na veliku i malu vlastelu je po prvi put navedena u povelji kralja Uroša izdatoj manastiru Svetog Petra i Pavla na reci Limu (između 1254-1264), a beleži je i Dušanov zakonik.[4]
Velika vlastela[uredi | uredi izvor]
Velika vlastela je bila malobrojna, sačinjavali su je najveći zemljoposednici i najviši državni dostojanstvenici koji su se izdvajali po svojoj ekonomskoj snazi, socijalnom ugledu i političkom uticaju. Nazivani su i velmože i velikoimeniti.[3] Dušanov zakonik daje samo jednu pravnu povlasticu velikom vlastelinu koja se odnosila na pozivanje na sud. Naime, veliki vlastelin je dobijao obrazloženi poziv u pisanoj formi, dok su svi ostali pozivani sudskim pečatom tako što je pozivač donosio i pokazivao pozivanom kao dokaz da je došao zvanično po sudskom nalogu, a poziv je vršio usmeno. U pogledu sudstva, Dušanov zakonik takođe izdvaja veliku vlastelu, obzirom na srednjovekovno načelo da ravan ravnome sudi. Tako su porotnici velikoj vlasteli bili velika vlastela, srednjim ljudima njihova družina, a i sebrima njihova družina.[4]
Mala vlastela[uredi | uredi izvor]
Mala vlastela je činila većinu povlašćenog staleža. Osim gorenavedene povlastice, izvori nisu pravili razliku u pravnom položaju između velike i male vlastele.
Vlasteličići[uredi | uredi izvor]
Vlasteličići su pripadali sloju nižeg plemstva, koji su se na društvenoj lestvici nalazili ispod velike i male vlastele. Izraz vlasteličić je prvi put upotrebljen u ugovoru Stefana Prvovenčanog sa Dubrovnikom[3], ali se on tada odnosio na dubrovačke trgovce, a ne na srpsko sitno plemstvo.[4] U Dušanovom zakoniku se izraz uvodi u zvanični pravni rečnik.[3] Oni su vodili poreklo iz društvenog sloja vojnika i iz nižeg plemstva u krajevima koji su bili osvojeni.[3] U Zakoniku se vlasteličići nabrajaju zajedno sa ostalom vlastelom, što je nesporno značilo da spadaju u isti, povlašćeni stalež. Iako imaju jednaku odgovornost za pojedina krivična dela i uživaju jednaku zaštitu u slučaju ako sebri opljačkaju njihova imanja[4], u članu 50 Zakonika se može videti i razlika u njihovom položaju. Naime, vlastelin koji bi uvredio vlasteličića bio bi kažnjavan novčanom kaznom od 100 perpera, dok bi vlasteličić zbog uvrede vlastelina pored 100 perpera bio kažnjavan i batinama.[3]
Vlastela se može podeliti i prema sadržini prava svojine na zemlji na:
- vlastelu baštinike i
- vlastelu pronijare[4]
Vlastela baštinici[uredi | uredi izvor]
Oni su imali neograničeno i puno pravo svojine na svom vlastelinstvu- baštini.[4] Baština je označavala očevinu, odnosno imovinu koja se nasleđivala. Pravo nasleđivanja su, načelno, imali srodnici do osmog stepena srodstva, i ako je vlastelin mogao da je ostavi bilo kome. Mogao je da slobodno raspolaže svojom baštinom u svakom smislu - da je proda, pokloni ili otuđi.[4] Ona je bila zaštićena i od samovolje vladara, koji je nije mogao zameniti ili kupiti bez saglasnosti baštinika.[3] Jedino se mogla oduzeti u slučaju izdaje vladara.
Vlastela pronijari[uredi | uredi izvor]
Ustanova pronije je nastala u Vizantiji, a u Srbiji se pojavila za vreme kralja Milutina.[3] Pronija je predstavljala vojničko dobro koje je vladar dodeljivao vlastelinu uz obavezu vršenja vojne službe. Pronijar nije imao puno i neograničeno pravo svojine na zemlji, već samo pravo korišćenja i plodouživanja, bez prava nasleđivanja i slobodnog raspolaganja. Nasleđivanje pronije je bilo moguće samo ako pronijarov naslednik prihvati obavezu vojne službe. Vrhovno pravo svojine nad pronijom pripadalo je vladaru i on ju je u svako doba mogao oduzeti pronijaru.[4]
Lista plemstva[uredi | uredi izvor]
Rano plemstvo
| Nosilac titule | Titula | Period |
|---|---|---|
| Beloje, gospodar Trebinja | župan Travunije | pre 847. godine |
| Krajina Belojević | vojvoda od Travunije | nakon 847. godine |
| Hvalimir Belojević | vojvoda/župan od Travunije | kraj 9. veka |
| Čučimir Belojević | vojvoda/župan od Travunije | prva polovina 10. veka |
| Draško | vojvoda od Neretljana | 836 - 839. godina |
| Ljudislav | vojvoda od Neretljana | oko 840. godine |
| Uneslaf i Diodur | vojvoda od Neretljana | posle 840. godine |
| Petar | arhont iz Duklje | 10. i 11. vek |
| Jovan | prototopari i katepanat iz Rasa | 971 - 976. godine |
| Ljutovid | prototopari, Kipar, strateg i vojni komandant | 1039 - 1042. godine |
| Domanek | Vojvoda od Travunije | 1054 - 1055. godine |
| Petrilo | Srpski vojvoda | / |
| Stefan | bosanski vojvoda | 1081 - 1101. godine |
Velika kneževina Srbija (1100–1217)
| Nosilac titule | Titula | Period |
|---|---|---|
| Grdeša | župan Trebinja | 1100 - 1217godine |
| Vučina | isto | 1154 - 1156. godine |
| Radomir | isto | 1170. godine |
| Slavogast | župan Krbave, ban Huma | 1154 - 1156. godine |
| Hramko | gospodar provincija u Humu | 1177 - 1200. godine |
| Svergius | župan | / |
| Đura | delegat Stefana Nemanje u Kotoru | 1186. godine |
Srpsko kraljevstvo (1217–1345)
| Vlastela |
|---|
| Obrad, veliki tepčija, služio je Stefana Vladislava (1230. godine) |
| Manojlo, vojvoda, služio je Vladislava, pominje se u kraljevskoj povelji o splitskim plemićima (1237. godine) |
| Pribilša, sin Grdeše, župan, umro je u vreme Stefana Vladislava |
| Bogdan Radojević, kaznac,(1278. godine) |
| Nekoliko malih plemića iz povelje kneza Andrije od Huma (1240. godine)- Hrelko Rastomirić, Dobrovit Radovčić, Hrelja Stepković, Odumisl i Strezimir Adamović, Čepren Osilić, Hranislav Prvoslavić, Bigren Mrđić,Dobromisl Pobratović, Desin Berivojević, Radovan Pribidružič, Hrelja Desavčić, Pribin Zlošević, Toma Čupetić, Galić Vuksanović, Hrelja Hranidružić, Predislav Vukmirić, Vojmir Vlastinić, Bogdan Dobromirić, Hrvatin Turbić, Prvoslav Prodančić, Bratoslav Vuković, Berko Radovančić |
| Vlado, kaznac, služio je između (1274. i 1279. godine) |
| Prvoslav Radojević, kaznac, služio je Jelenu Anđelo (1280. godine) |
| Mrnjava, kaznac, služio Jelenu Anđelo na dvoru u Trebinju (1288. godine) |
| Miroslav, kaznac, služio je Stefana Milutina |
| Kuzma, tepčija, služio je Stefana Milutina (1306. godine) |
| Branko, čelnik, služio je Stefana Milutina |
| Vladislav Jonima, župan Stefana Milutina u severnoj Albaniji (1306. godine) |
| Gradislav Vojšić, čelnik kralja Stefana Milutina |
| Dražen Bogopenec, župan, služio je Stefana Milutina u istočnom Humu (1306—1307) |
| Hordomil, tepčija, služio je kralja Stefana Milutina (1306—1321) |
| Novak Grebostrek, veliki vojvoda, borio se na Galipolju (1312. godine) |
| Jovan Dragoslav, kaznac (1300. godine), veliki kaznac (1315. godine), služio je Stefana Milutina, osnivač je crkve Device Hodegetrije |
| Brajko/Bradko (1319. godine) |
| Mišljen, veliki tepčija, služio Stefana Dečanskog |
| Radosav, tepčija, služio Stefana Dečanskog |
| Ilija, kefalija (pre 1326. godine) |
| Vukdrag (1327. godina), čelnik, preuzeo monaške zavete kao Nikola |
| Baldovin, knez, Upravljao Vranjem za vreme Stefana Dečanskog, iz plemićke porodica Bagaš |
| Mladen (1323–1326. godine), vojvoda, predak porodice Branković |
| Ružir (1336), vojvoda |
| Nikola (1321—1329), župan, vladao je severnom Albanijom,(mlađi brat Mladena) |
| Petar Brajan, (1340–1342), župan |
| Đuraš Vrančić, bio je stavilac, dvorski službenik u vreme srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina |
| Miloš Vojinović (1333. godine), stavilac, sin srpskog vojvode Vojina |
| Hrelja, vojvoda, upravljao je Rilom (1320—1342) |
| Dmitar (kaznac), (um. 1321.) |
| Vojin, vojvoda, upravljao je Gackom (1322—1347) |
| Vladoje (1326), tepčija |
| Mrnjava, gospodar provincije (1329) |
| Bogoje, gospodar provincije u Zeti (1340) |
| Ivan Dragušin (1325–1340), Dušanov rođak sa majčine strane |
| Jovan i Radoslav, sinovi vojvoda Dejana i Vladislava |
| Milten Draživojević (1332–1343), župan, služio Stefana Dušana |
| Vratko Čihorić (1335), župan |
Srpsko carstvo (1345–1371)
| Vlastela |
|---|
| Jovan Oliver (1331–1356), veliki vojvoda, sevastokrator i despot, upravljao je Štipom i Strumicom |
| Dejan (1346–1366), vojvoda, sevastokrator i despot, upravljao je provincijom između Kumanova i Velbužda |
| Branko Mladenović, sevastokrator, upravljao je Ohridom, Mladenov sin |
| Vukašin (1371. godine), vojvoda, despot, kralj,upravljao je Prilepom, sin Mrnjave |
| Preljub (1356. godine), vojvoda, cezar, upravljao je Tesalijom (1348–1356) |
| Simeon Uroš (1370. godine), despot, upravljao je Epirom (1359–1366), kao i Tesalijom (1359–1370), pripadnik dinastije Nemanjić |
| Ivaniš (1348. godine), despot, vladao je regionom u Toplici |
| Voihna (1360. godine), vojvoda, cezar, upravljao je Dramom |
| Grgur (1361. godine), vojvoda, cezar, upravljao je Pologom |
| Branko Rastislalić (1352. godine), vojvoda, domestikos, upravljao je Podunavljem |
| Nikola Radonja (1399. godine), cezar, imanje u Seru, sin Branka Mladenovića |
| Vratko (1331–1347), vojvoda, upravljao je Prokupljem,pripadnik dinastije Nemanjić |
| Radoslav Hlapen, vojvoda, upravljao je gradom Verije, oblasti Voden i gradom Kastorija (Kostur) |
| Đuraš Ilijić (1356. godine), čelnik, upravljao je Gornjom Zetom, Ilijin sin |
| Vlatko Paskačić (1365. godine), sevastokrator, upravljao je Slavištem (Kriva Palanka), Paskačev sin |
| Palman, vitez, telohranitelj i plaćenički komandant |
| Vojin (1322—1347), vojvoda, upravljao je Gackom |
| Bogut (1331. godine), vojvoda, upravljao je Ugljevikom |
| Vuk Kosača (1359. godine), vojvoda, upravljao je Rogaticom |
| Nikola Bagaš (1354–85.), gospodar, upravljao je Edesom i gradom Trikala |
| Lazar Hrebeljanović (umro 1389. godine), stavilac, Sin Pribaca |
| Pribac (1346. godine), logotet pa peharnik na dvoru cara Dušana, veliki sluga |
| Bogdan (1363), kaznac u službi cara Uroša V |
| Tomas (Toma) Preljubović, despot, upravljao je Janjinom (grad u severozapadnoj Grčkoj), sin Preljuba |
| Altoman (1335–1359), veliki župan, sin Vojina |
| Maljušat, župan,upravljao je Vranjem, Baldovinov sin |
| Nikola Altomanović (1348 - posle 1376), veliki župan (1366—1373) |
| Obrad Zorka, velikaš Nikole Altomanovića |
| Pribil (1370. godine), župan |
| Novak (1369), kesar, upravljao je jezerom Prespa |
| Pribil Obuganić |
| Mladen Vladojević (1348. godine) |
| Tolislav, kaznac |
| Dabiživ Čihorić (1334–1362), sluga (1343–1362), upravljao je Trebinjem i Konavlima (1330–1346) |
| Stepko Čihorić (1334–1369), tepčija |
| Nenac Čihorić (1336–75.), župan |
| Đurađ Balšić (1378. godine), gospodar, upravljao je Zetom |
| Radič kefalija Konavla u službi Đurđa Balšića |
| Jovan Dragaš, despot, upravljao je Kumanovom (umro 1378. godine), sin vojvode Dejana |
| Jeremija Hranislav, arhont eparhije stagijske (1355. godine) |
| Majkl, arhont Proseka (opštini Niška Banja) (1342. godine) |
| Đorđe Ostouša Peklal (umro 1377. godine), monaški zavet kao kod Jefrema. Rođak Jovana Olivera |
| Jovan Prosenik (1350–1360), sevast |
| Musa, čelnik, član porodice Musić |
| Čuljko, veliki vlastodržac (1376. godine), plemić na dvoru cara Dušana |
| Nikola Hrsojević |
| Novak Mrasorović |
| Radoslav Tornik kefalija |
| Gradislav Borilović |
Raspad Srpskog carstva (1371–1395)
| Vlastela |
|---|
| Milutin (1389. godine), vojvoda, upravljao je Rudnikom |
| Radič Crnojević (1392–1396), gospodar, imanje u Gornjoj Zeti |
| Bratoslav (1370. godine), logotet |
| Dragoslav (1357—1360), logotet |
| Uglješa Vlatković (1427. godine), kesar, upravljao je Slavištem |
| Dabiživ Spandulj (1375–1376), kefalija, upravljao je Strumicom, služio braću Dejanović |
| Žarko Merešić i Mihajlo Davidović (1371. godine) |
| Stefan Musić i Lazar Musić, Musini sinovi |
| Miloš Pović, čelnik |
Lazar od Srbije
| Vlastela |
|---|
| Crep, (1380. godine), vojvoda, upravljao je Paraćinom, sin župana Vukoslava |
| Vitomir (1380. godine), vojvoda |
| Grubac (1377. godine), protovestijar |
| Nenad(a) (1372–1387), logotet, sin kaznaca Bogdana |
| Petar (1387. godine), župan |
| Miho (1387. godine), čelnik |
| Gojislav (1387. godine),kefalija, služio je Lazara, upravljao je Novim Brdom |
| Ljudina Bogosav (1381. godine), guverner Smedereva |
| Desivoje (1380. godine) |
| Detoš (pre 1389. godine), upravljao je oblašću (rekom) Dragobilj |
| Dragoslav Veter (pre 1389. godine), gospodar oblasti (naselja) Sinji Vir |
| Dragosav Probiščić, vojvoda, nepoznato u istoriji |
| Vlatko Vlađević, nepoznato u istoriji |
| Ivaniš Ivanišević, Ivanišev unuk |
| Jugda (1381. godine) |
| Krajmir ili Krajko (umro 1389. godine), vojvoda, sin Jovana Olivera |
| Novak (1381. godine), logotet |
| Obrad Dragogaljić (1387. godine) |
| Ognjan (1381. godine) |
| Petar Vojinović |
| Milman kefalija Trebinja i Konavla u službi Vojislava Vojinovića |
| Krajša kefalija Trebinja i Konavla u službi Vojislava Vojinovića |
| Uglješa Desisalić (umro 1394. godine), Vuk Branković |
| Branislav, blagajnik |
| Todor, sin od Žegara, plemić |
| Todor Hamirović, plemić |
| Smil, čelnik |
| Obrad Dragoslalić |
| Stefan, logotet |
| Dragosav, plemić, braća Mrnjavčević |
| Gojko Mrnjavčević, logotet, služio je Mrnjavčeviće |
| Dabiživ, logotet, služio je Mrnjavčeviće |
| Kosan, logotet, pisar kralja Vukašina, služio je Mrnjavčeviće |
| Manko, čelnik, služio je Mrnjavčeviće |
| Ivoje, čelnik, služio je Mrnjavčeviće |
| Stanislav, čelnik, služio je Mrnjavčeviće |
| Milan/Miljan, čelnik, služio je Mrnjavčeviće |
| Miloš, kefalija, služio je Mrnjavčeviće |
| Grubadin kefalija u službi Andrijaša Mrnjavčevića. |
| Radoslav Sablja |
| Orest kefalija u službi despota Jovana Uglješe |
| Aleksije Asen |
| Aleksije Raul |
| Oliver, kefalija iz Bitolja, služio je Mrnjavčeviće |
| Ostoja Rajaković, oko Ohrida |
| Georgije, kefalija, brat protostratora Staniše |
| Georgije Isaris, grčki velikaš, pod vlašću Dušana i Uglješe |
| Duka Nestong |
| Duka Koresis |
| Dimitrije Komnin |
| Nikita Pedijasim |
| Kardamis, veliki čauš, član višeg suda u Serezu |
| Grgur |
| Andrija Gropa |
| Bogdan Kirizmić |
| Radonja Kudelinović, vojvoda Trebinja |
Srpska despotovina (1402–1540)
- Stefan Lazarević
- Hrebeljan (1399. godine), čelnik
- Radič Postupović (1413–1441), čelnik
- Mazarek (1414–1423), vojvoda, Guverner Rudnika i Ostrovice (1414–?), i Zete (1422–1423)
- Logosit (1422. godine), vojvoda
- Bogdan (protovestijar) (1408. godine), služio je despota Stefana Lazarevića, ktitor je manastira Kalenić
- Petar, Bogdanov brat
- Mihailo (1398–1413), vojvoda
- Nikola Zojić i Novak Belocrkvić (vojvoda) (1398. godine),zaverenici
- Mladen Psisin (1405. godine), držalac oblasti Jabučje
- Matija Talovec
- Radoslav Mihaljević, veliki vojvoda
- Mihal,plemić iz Parakinovog Broda
- Vukašin (1399. godine), blagajnik
- Šainac (1399. godine), plemić
- Miltoš (1402. godine), vojvoda
- Ivan,blagajnik, iz Novog Brda
- Vuk, čelnik
- Vitan, čelnik
- Petar (1405. godine), kefalija
- Tuba (1402. godine), kefalija Novog Brda
- Vladislav, vojvoda, u okolini Užica
- Novak Karaljuk (1404—1410),plemić
- Nikola Dorjenović (1425. godine), plemić, osnivač manastira Nikolje
- Ivčin Hodanović, izaslanik u gradu Dubrovniku
- Đurađ Zubrović, plemić
- Vlatko (1422. godine), vojvoda, izaslanik u Veneciji u ime despota Stefana,
- Despot Đurađ Branković
- Paskoje Sorkočević, riznički čelnik
- Damjan Đurđević,iz Dubrovnika, savetnik
- Jakša Brežičić
- Aloviz Rastić, iz Dubrovnika, savetnik
- Nikola Arhilupis, iz Kotora, savetnik
- Nikola Rodop, blagajnik
- Stefan i Jovan Rodop (obojica 1441. godine), plemići, braća, verovatno sinovi Nikole Rodopa
- Andrija Humoj (1422. godine), tvrđava Baleč
- Kalojan Rusot, savetnik, plemić iz Grčke
- Mihailo Mihaljević,plemić, brat Radoslava Mihaljevića
- Vitomir (1435. godine), vojvoda, pregovarač sa Mlečanima u ime despota Đurđa
- Nikša (1435. godine), otkazni list pomenut u mirovnom ugovoru despota Đurđa sa Venecijom (1435. godine)
- Altoman, vojvoda, ratovanje u Zeti
- Jeremija (1428. godine), vojvoda, Golubačka tvrđava
- Mihal (1445. godine), veliki čelnik
- Toma Kantakuzin
- Janja Kantakuzin
- Dimitrije Kantakuzin
- Radič (1413–1441), veliki čelnik
- Jakša (1453. godine), vojvoda
- Đurađ Golemović, plemić
- Oliver (Olko) Golemović (1448. godine), kefalija iz Prištine
- Miljen (1405. godine), čelnik
- Stefan (1405. godine), čelnik
- Divko Zaulović, plemić iz Drivasta
- Junk, plemić iz Dečana
- Vukašin, plemić, iz okoline Paštrovića, za koji se znalo da je bio predmet despota nakon sukoba s Mlečanima u Zeti
- Stefan Belmužević (1448. godine), plemić
- Miloš Belmužević (1453. godine), vojvoda, branitelj tvrđave Medun u Gornjoj Zeti
- Novak Pavlović (1417. godine), izaslanik Đurđa Brankovića u Dubrovniku
- Mihajlo Nikolić (1415. godine), kurir Đurđa Brankovića u Dubrovniku
- Radoman iz Trepče, izaslanik Đurđa Brankovića u Dubrovniku
- Vlatko Hranotić
- Vojin Juga (1423. godine), vojvoda, prisutan tokom mirovnih pregovora s Mlečanima u Zeti
- Radoje Jezdrović (1414. godine), dvorski činovnik despota Đurđa
- Bogosav "Kruška" (1406. godine), plemić porodice Branković,izaslanik u Dubrovniku
- Novak (1423. godine), vojvoda
- Lukač (1405—1426), vojvoda, svedok mirovnog ugovora između despota Đurđa i mletačkog poslanika F. Kuirina
- Mrkša (1426. godine), vojvoda
- Andrija Angelović (1442. godine), saveznik despota Đurđa Brankovića tokom opsade Drivasta
- Manojlo Radić (1446. godine), vojvoda, poverenik Đurđa Brankovića u svojoj prepisci sa gradom Dubrovnikom
- Voihna, logotet despota Đurđa
- Dmitar Radojević (1455. godine), čelnik, aktivan (učestvovao) u ratu protiv bosanskog kraljevstva
- Dmitar Krajković (1450. godine), veliki čelnik
- Stojko Gizdavić (1444. godine), vojvoda, pregovarač despota Đurđa tokom mirovnih pregovora sa Turcima u Edirnu u junu 1444. godine
- Junije (Džono) Gradić, iz Dubrovnika, savetnik despota Đurđa
- Komnen, vojvoda, zapovednik despota Đurđa u Zrtis
- Vuk Biomužević (1450. godine), vojvoda, zapovednik despota Đurđa u Luštici
- Radič Bogdašić (1435. godine), plemić,jedan od svedoka mirovnog sporazuma sa Mletačkom republikom
- Radisav Zančić (1433. godine), plemić u Srebrenici
- Branko Zančić (1433. godine), plemić, Radisavov brat, službenik despota
- Radič (1436. godine), vojvoda Srebrenice
- Vukosav Govedinić (1450-1456), vojvoda Smedereva
- Petar Kovačević Dinjičić, vojvoda Srebrenice, saveznik despota Đurđa 1443. godine
- Bogavac Milaković, plemić, pratnja Kantakuzina Brankovića
- Pavle Mikšić, plemić, pratnja Kantakuzin (Katarine) Branković kad je bila udata za Ulrika II iz Celja
- Bezubica (1431. godine), ambasador despota Đurđa na Osmanskom dvoru u Edirnu
- Nikola Vitomirović, plemić
- Novak Naselorić (1428. godine), u službi velikog čelnika Radiča
- Hrelja Bujak (1439. godine) vlasteličić, trgovac u Komaranima
- Dragić Ruparić (1430. godine), plemić, pregovarač despota za vreme rata u Konavlima
- Nikola Ptičić (1439. godine), despotov izaslanik iz Novog Brda do mađarskog dvora
- Petar Span (1441. godine), plemić u pratnji despota za vreme egzila u Dubrovniku 1441. godine.
- Lješ (Aleksa) Span (1446. godine), vojvoda Novog Brda, Petrov sin, takođe u službi despota, imao je dva brata Božidara i Hrvoja
- Radič Kužević (1446. godine), vojvoda, član ambasade despota Đurđa kako bi pozdravio svoju buduću snaju Jelenu Paleolog
- Radoje Tvrtković (1446. godine), vojvoda, takođe je bio prisutan po dolasku Jelene Paleolog u Dubrovnik
- Ivan (1446. godine), pregovarač despota tokom mirovnih pregovora Dubrovnika i hercega Stjepana Vukčića Kosače
- Oliver (1451. godine), ambasador u Dubrovniku
- Vukosav Dobrojević (1450. godine), kefalija iz Trepče
- Nikola Radulinović (1445-1459), dubrovački trgovac, despot Đurađov poverenik u više navrata
- Brajan (1453. godine), vojvoda iz Srebrenice
- Grgur Vlah, vojvoda Nikola i čelnik Radoslav, despotovi svedoci kada je rudnik Rudište kod Beograda dodeljen Janošu Hunjadiju 1453. godine.
- Vukašin Lipić (1443. godine), dvorski čovek despota Đurđa
- Đuro Srdić (1443. godine), član suda
- Bratić (1441. godine), član suda
- Petar (1417. godine), vojvoda
- Bogdan Zlokunić (1444. godine), savetnik
- Vladislav (1429. godine), vojvoda, držalac imanja Sel u okolini Kovina
- Mihailo (1439. godine), vojvoda, takođe držalac imanja Sel u okolini Kovina
- Nikola Skobaljić (1454. godine), vojvoda, gospodar Zelen-grada
- Gojčin Crnojević (1444–1451)
- Stefan Ratković (1450-1458), veliki logotet
- Mihailo Anđelović (1458. godine), veliki čelnik
- Marko Altomanović (1457. godine), vojvoda
- Hrnjko, vojvoda u tvrđavi Novo Brdo
- Prijezda (1438. godine), vojvoda Novog Brda
- Oliver Kosijer, knez u Rudniku
- Despot Lazar Branković
- Stefan Zahić (1457. godine), dvorski čovek despota Lazara Brankovića
- Paskoje Ćeljubinović (1457-1459), poverenik despota Lazara
- Radoslav (1457. godine), blagajnik
- Despot Stefan Branković
- Bogdan Čokeša (1458), plemić [8]
- Dragić Ruparić
- Petar Kovačević
- Petar Ovčarević
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Šarkić, Srđan. Pravni položaj vlastele u srednjovekovnoj Srbiji (PDF). str. 8. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 03. 2020. g. Pristupljeno 26. 3. 2020.
- ^ a b Mirković, Zoran. Srpska pravna istorija (treće izd.). Univerzitet u Beogradu- Pravni fakultet. str. 37.
- ^ a b v g d đ e ž z i j Mirković, Zoran. Srpska pravna istorija (treće izd.). Univerzitet u Beogradu- Pravni fakultet. str. 38,39,48,49.
- ^ a b v g d đ e ž z i j Šarkić, Srđan. Pravni položaj vlastele u srednjovekovnoj Srbiji (PDF). Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad. str. 9—24. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 03. 2020. g. Pristupljeno 26. 3. 2020.
- ^ a b Ivanović, Miloš (2014). „Razvitak vojne službe kao osnov formiranja vlasteoskog sloja u srpskoj srednjovekovnoj državi”. Vojno-istorijski glasnik: 47—49. Pristupljeno 26. 3. 2020.
- ^ Ćirković, Mihaljčić, Sima, Rade. Leksikon srpskog srednjeg veka. str. 97—99. Pristupljeno 26. mart 2020.
- ^ a b Mirković, Zoran (2019). Srpska pravna istorija (treće izd.). Univerzitet u Beogradu-Pravni fakultet. str. 60,73,74.
- ^ List_of_nobility
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mirković, Zoran (2019). Srpska pravna istorija. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Pravni fakultet.
- Šarkić, Srđan (2010). Pravni položaj vlastele u srednjovekovnoj Srbiji Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. mart 2020).Novi Sad- Zbornik radova Pravnog fakulteta, Novi Sad
- Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd, 1999.