Kožani
| Kožani Κοζάνη | |
|---|---|
 Panorama grada | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Grčka |
| Periferija | Zapadna Makedonija |
| Okrug | Kožani |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 71.388[1] |
| — gustina | 97,50 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 40° 18′ 02″ S; 21° 47′ 23″ I / 40.30058083428127° S; 21.789813182568572° I |
| Vremenska zona | UTC+2 (EET), leti UTC+3 (EEST) |
| Aps. visina | 710 m |
| Površina | 732,2 km2 |
  Kožani Kožani na karti Grčke | |
| Poštanski broj | 501 00 |
| Registarska oznaka | ΚΖ |
Kožani (grč. Κοζάνη - Kozani) su grad u severnoj Grčkoj i upravno središte opštine Kožani, okruga Kožani i periferije Zapadna Makedonija. Najbliži veći grad Kožanima je Solun, 120 km istočno.
Ime[uredi | uredi izvor]
Grad je dobio naziv Kožani jer je bio poznat kao centar proizvodnje i trgovine životinjskim krznom.
Prirodni uslovi[uredi | uredi izvor]
Grad Kožani se nalazi u zapadnom delu istorijske pokrajine Egejska Makedonija, a blizu veštačkog jezera Politifos na obližnjoj reci Bistrici (Aliakmonas). Grad se nalazi na južnom obodu visoravni znatne nadmorske visine (710 m), uokvirene šumovitim planinama: Šapka (Pierija), Karakamen (Vermio), Snežnik (Askio) i Crvena Gora (Vurinos). Obast Kožana je veoma prometna, jer je preseca važan put Ignjacija.
Klima u Kožanima je zbog nadmorske visine grada (710 m) i zatvorneosti ovog područja kontinetnalna, za koju su osobene izuzetno žarna leta i hladnije i kišovite zime sa ne baš tako retkim snegom.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najstariji arheološki nalazi u području Kožana (nekropola u istočnom delu grada) govore da je ovo područje bilo naseljeno još u vreme praistorije. U 5. veku p. n. e. povo odručje potpalo je pod vlast antičke Makedonije i tada je biolo poznato kao Elimeja. U 2 veku p. n. e. ono je palo pod starorimsku vlast.
U srednjem veku područje Kožana je bilo najviše u okviru Vizantije, kratko pod Bugarskom i Srbijom, da bi u 15. veku palo pod otomansku vlast. Verovatno je u to vreme i naseljen današnji grad i to naseljen hrišćanima preseljenicima iz plodnog Solunskog polja, koje je bilo posebno na „udaru“ otomanskog režima. 1392. godine ovde su se naselili i hrišćani proterani iz Epira. 1528. godine grad se prvi put pominje pod današnjim imenom.
Srbi u Kožanima[uredi | uredi izvor]
Izvesni Jovan Kirijak žitelj varoši Kožani, bio je 1760. godine ktitor oslikavanja Čudotvorne ikone Presvete Bogorodice, u pravoslavnom manastiru Srpski Kovin, na Čepeljskoj adi, nadomak Budima.[2]
Dionizije ot Popović bivši pravoslavni episkop Budimski, rodio se 1750. godine u Makedoniji, "blizu grada Salonika (Soluna) u mestu tako zovemom Kožani". Tu je njegov otac rodom Grk, sveštenik i protoprezviter bio. Svetovno ime mu je bilo Dimitrije, a kada je završio školovanje oženio se Irenom, i postao sveštenik u svom rodnom mestu. Ali ubrzo mu je umro otac a i supruga mlada, nakon porođaja. Kao mlad udovac otišao je na Svetu Goru u manastir Vatoped, gde je postao kaluđer jeromonah pod novim imenom Dionizije. Postao je 1785. godine dijecezan Beogradski i cele Srbije mitropolit. Posle austrijsko-turskog rata 1787-1791. godine, tokom kojeg je podsticao ustanak Srba (frajkor), prešao je u Austriju, gde je 1790. godine izabran za Budimskog vladiku.[3]
Poručioci bakroreza srpskog bakroresca Hristifora Žefarovića, sa motivima Presvete Bogorodice, bili su sredinom 19. veka žitelji Kožana: Konstantin Georgije Russis, Jovan Zdravko i Konstantin Georgije Koca.[4]
Monah Dositej Vasilijević iz mesta Kožani, u Turskoj, po nacionalnosti Grk, nakon 65 godina svetovnog života, tokom kojeg se ženio i bavio trgovinom postao je kaluđer 1752. godine u manastiru Hopovu, na Fruškoj gori.[5]
Među prenumerantima jedne srpske knjige u Zemunu, bio je 1848. godine Spiridon Konstantinović "iz Kozani u Makedoniji".[6]
O Srbima koji su nekad živeli u Kožani i okolini pisao je - svedočio 1862. godine Grk, Žisis Janakidis iz Kožana. To mesto je u Tesaliji nadomak reke Srbice. Za Srbe kaže: "Oni su braća pravoslavni Hrišćani; primili su od nas veru pre hiljadu godina, kad su među nas došli. I upravo da vam kažem: prvo su se ovde naselili. Oni se opštim imenom zovu Srbi; zato se i ova Turska varoš zove Servija, a i reka Srbica, srpska reka, jer je njihovo pleme mnogo godina ovde obitavalo. Vidite ono selo preko reke zove se Kaljan, drugo s ove strane Konjsko, a tomo preko reke vidite ona lepa varoš što se zove Kožani; vidite da ta imena nisu naša; kao na primer Ktenion, Paraskeva, Keraša. No budući da im je ova klima škodila, preselili su se tamo gde i sada žive; i oni su pre 400 godina imali svoje veliko Srbsko carstvo, i uvek su sa našim Grčkim carstvom živili prijateljski - i kamo sreća da nisu inoverci među nas posejali razdor, nebi Turci danas nad nami vladali..."[7]
U severnoj Makedoniji se smatralo da su varoš Kožani središte grčke nauke, s obzirom da je tamošnja izvrsna "jelinska" (grčka) škola otvorena još 1668. godine, mnogo pre od one u Moskopolju (1750).[8]
Po popisu gradova u Makedoniji, u mestu Kožani ima 3000 Turaka, 2800 Grka i 300 Cincara. Drugih naroda tu navodno nema.[9]
Grad je u sledećem periodu uspeo da stekne brojne povlastice od stambolske vlasti, između ostalog i zabranu naseljavanja Turaka u naselje (1664. ). Iste godine podignuta je i prva veća crkva u gradu, posvećena Sv. Nikoli. Preporod naselja nastavio se i u 18. veku, kada se uspostavljaju i trgovačke veze sa Zapadom. Međutim, bogatstvo naselja dovelo je do napada i pljačke turskog bašibozuka u dva maha, 1770. i 1830. godine. Početak 20. veka veka Kožani su dočekali kao gradsko naselje od 12.000 stanovnika, mahom Grka sa manjinom ugl. pogrčenih Kucovlaha (vlahofonih Grka).
Tek 1912. godine grad pripada savremenoj Grčkoj, a posle Grčko-turskog rata 1923. godine u grad se doseljavaju i grčke prebeglice iz Male Azije. Novi zalet grad doživaljava odmah posle ovih dešavanja, kada se otkrivaju naglage uglja - lignita. U gradu se razvila i biblioteka, jedna od najvažnijih u Grčkoj i sa brojnih retkih i starim pisanim delima.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Kožani danas imaju oko 50.000 stanovnika u gradu i okolini. Stanovništvo su uglavnom etnički Grci. Kretanje stanovništva po godinama bilo je sledeće:
| 1971. | 1981. | 1991. | 2001. |
|---|---|---|---|
| 23.240 | 31.120 | 31.553 | 38.591 |
Kretanje broja stanovnika u opštini po popisima:
| 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|
| 43.395 | 49.812 | 71.388[1] |
Privreda[uredi | uredi izvor]
Kožani su najvažniji privredni centar ovog dela Grčke. U celoj oblasti grada razvijena je rudarska industrija (iskopavanje uglja). Kožarska industrija još je važan u gradskoj privredi. Ruralno područje oko grada je najviše okrenuto stočarstvu.
Saobraćaj je za Kožane veoma važna mogućnost. Pored grada prolazi savremeni auto-put po trasi nekada veoma važnog puta Ignjacija. Ovo je danas drugi po važnosti auto-put u celoj Grčkoj. Grad ima i železničku stanicu i prugu, sa kojom je u vezi sa Solunom. 4 km od Kožana nalazi se i Aerodrom „Filipos“.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Detailed census results 2011”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2015. g. Pristupljeno 7. 5. 2015.
- ^ "Serbska pčela", Budim 1833. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1857. godine
- ^ "Zbornik Srpski bakrorez 18. veka", Beograd ?
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1903. godine
- ^ Dimitrije Čobić: "Rukovodstvo računa iz glave", Beograd 1848. godine
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1862. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1890. godine
- ^ "Delo", Beograd 1903. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
