Manastir u Panonhalmi

Manastir u Panonhalmi Pannonhalmi Bencés Főapátság
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Manastir u Panonhalmi
Mesto	Panonhalma, Mađarska
Koordinate	47° 33′ 10″ S; 17° 45′ 40″ I
Površina	356 km2 (3,83×109 sq ft)
Kriterijum	Kulturno dobro: iv, vi
Upis	1996. (20. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/758

Teritorijalna opatija Pannonhalma (mađarski jezik: Pannonhalmi Bencés Főapátság; latinski jezik: Territorialis Abbatia Santi Martini Monte Pannonia; nemački jezik: Abbey Martin Berg) je benediktinska opatija na brdu sv. Martina (Márton-hegy) pored gradića Pannonhalma u severnoj Mađarskoj. Smeštena je na visini od 282 metara i jedan je od najstarijih istorijskih spomenika u Mađarskoj. Veruje se da je u podnožju ovog brda rođen Sveti Martin, po kojem je brdo i nazvano, a po njemu se opatija naziva i Opatija na Martinovom brdu (Márton-hegyi Apátság). Nakon Montekasina u Italiji, ona je najveća teritorijalna opatija (rimokatolička samostalna opatija sa svojim ličnim biskupom) na svetu. UNESKO-va svetska baština od 1996. godine.

Istorija

Kraljević Geza je osnovao ovu opatiju 956. godine kao prvi benediktinski samostan u Mađarskoj, koji je za vreme kralja Stefana I (1001) postala središte Benediktinaca u celoj Mađarskoj. Tada je izgrađena i posvećena opatijska bazilika koja se u 13. veku proširila u romantičkom, zatim u 15. veku u gotskom stilu.

Samostan je opsežno obnovljen i proširen u 17. i 18. veku u baroknom stilu. Jozef II Habzburški, je 1786. godine, kao i sve ostale benediktinske samostane u državi, raspustio opatiju. Od 1802. godine ponovno su se monasi vratili u samostan, ali sada s glavnim zadatkom obrazovanja. Od 1824. do 1832. godine izgrađena je monumentalna biblioteka, a od 1868. do 1886. godine nova crkva.

Za vreme komunizma, već 1945. godine, svi samostani u Mađarskoj su nacionalizovani. God. 1995., godinu dana pre njenog hiljaditog rođendana, opatija je vraćena monasima i obnovljena. Sledeće godine upisana je na UNESKO-v spisak mesta Svetske baštine u Evropi kao primer evolucije samostanske arhitekture kroz 1000 godina.

Samostanski kompleks

Opatijska biblioteka

Najveće znamenitosti opatije su:

• Gotska bazilika s kriptom iz 13. veka, koju je proširio Matija Korvin 1472. god. dodavši joj novi svod, istočne lađe i kapelu sv. Benedikta.
• Klaustar se nalazi na starom ulazu u baziliku i uređen je u renesansnom stilu 1486. godine.
• Monumentalna biblioteka sa više od 360.000 naslova izgrađena je u 19. veku. Ona ima središnju ovalnu prostoriju čiji je svod oslikan alegorijama srednjovekovnih nauka: Pravo, Teologija, Medicina i Umetnost. Opatijski arhiv je retka i bogata zbirka dokumenata od prvih vekova mađarske državnosti, kao što su: Povelja o osnivanju opatije kralja Stefana I Svetog (1002), kao i Povelja o osnivanju opatije Tihany (1055) koja sadrži najstarije zapise reči i fraza na mađarskom jeziku.
• Barokni refektorijum koji je oslikan iluzionističkim slikama u drugoj polovini 1720-ih.
• Opatijska umetnička zbirka koja je druga najveća u Mađarskoj
• Neoklasicistički Milenijumski spomenik (1896) je jedan od sedam spomenika podignutih povodom hiljadugodišnjice dolaska Mađara u Panoniju 1896. godine. Izvorno je to bio 26 metara visok toranj s dvostrukom kupolom i kolosalnim mesinganim reljefom Krune sv. Stefana. Zbog zapuštenosti spoljni omotač je uklonjen 1930-ih i danas ima oblik prostorije s plitkom kupolom (izvorno unutrašnja kupola).
• Gospojinina kapela (1714) ima tri barokna oltara i male orgulje, a bila je namenjena puku koji je živeo izvan opatije. Ispod kapele se nalazi kripta opatijskih monaha.
• Botanička bašta je osnovana 1830. godine sadnjom 80 vrsta drveća i grmlja iz okoline opatije. Danas ima više od četiri stotine vrsta drveća i grmlja od kojih su mnogi mađarski endemi.

• 
  Povelja o osnivanju opatije (1002)
• 
  Unutrašnjost bazilike sv. Martina
• 
  Vrata iz klaustra u baziliku
• 
  Vitraž sv. Martina s pročelja bazilike
• 
  Detalj zvonika

Spoljašne veze

• Opatija Pannonhalma Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. jul 2019)