Pećka eparhija
| Pećka eparhija Srpska pravoslavna crkva | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Sjedište | Peć |
| Osnovana | 1913. |
| Ukinuta | 1931. |
| Broj namjesništava | 4 |
| Broj manastira | 6 |
| Arhijerej | |
| Arhijerej | Jerotej Gavrilović (posljednji) |
| Čin arhijereja | mitropolit ili episkop |
| Titula arhijereja | mitropolit pećki episkop pećki |
Pećka eparhija je nekadašnja eparhija Srpske pravoslavne crkve od 1912. do 1931.
Eparhija je stvorena ukazom crnogorskog kralja Nikole od 24. novembra 1913. godine,[1] a ukinuta je 1931. godine, kada je njeno područje vraćeno u sastav Raško-prizrenske eparhije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Cetinjska mitropolija[uredi | uredi izvor]
Krajem 1912. godine, nakon oslobođenja cjelokupnog područja Raško-prizrenske eparhije od turske vlasti u Prvom balkanskom ratu, pokrenuto je pitanje o uređenju crkvene uprave na tim prostorima. Prema sporazumu između Srbije i Crne Gore od 12. novembra 1913. godine, izvršeno je razgraničenje prema kojem su oblasti oko Peći, Berana, Bijelog Polja i Pljevalja pripale Crnoj Gori.[2]
U vrijeme oslobođenja, raško-prizrenski mitropolit je bio Gavrilo Dožić, koji je pripadao jerarhiji Carigradske patrijaršije. Pošto je još od ranije uživao povjerenje crnogorskog kralja Nikole, mitropolit Gavrilo Dožić je uspio da zadrži eparhijsku vlast nad onim dijelom Raško-prizrenske eparhije koji je pripao Kraljevini Crnoj Gori. Na tom području je krajem 1913. godine stvorena posebna Pećka eparhija na čelu sa Gavrilom Dožićem, koji je zadržao počasni naslov mitropolita. Novostvorena Pećka eparhija je tada uključena u sastav crkvene oblasti kojoj su pripadale Cetinjska mitropolija i Zahumsko-raška eparhija.[3][4]
Počevši od 1913. godine sjedište Gavrila Dožića kao pećkog mitropolita bilo je u manastiru Pećkoj patrijaršiji. Pećku mitropoliju su sačinjavala četiri protoprezviterijata (pećki, beranski, bjelopoljski i pljevaljski) sa šest manastira: Pećka patrijaršija, Visoki Dečani, Đurđevi Stupovi, Sveta Trojica, Sveta Bogorodica-Dovolja i Sv. arhanđel Mihailo-Arhanđelovo.
Pravoslavni narod i crkvene ustanove na odručju ove eparhije teško su postradali za vrijeme austrougarske okupacije u Prvom svjetskom ratu.[5]
Srpska patrijaršija[uredi | uredi izvor]
U razdoblju od 1918. do 1920. godine Pećka eparhija je na čelu sa Gavrilom Dožićem odigrala značajnu ulogu u vaspostavljanju jedinstvene Srpske pravoslavne crkve. Kao pećki vladika Garilo Dožić je učestvovao u istorijskoj sjednici Svetog sinoda koja je održana 16. (29) decembra 1918. godine na Cetinju, a na kojoj je donijeta odluka o ujedinjenju Pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa Pravoslavnom crkvom u Srbiji i ostalim srpskim crkvenim oblastima.[6]
Nakon sprovođenja crkvenog ujedinjenja tokom 1920. godine, Pećka eparhija je ušla u sastav obnovljene Srpske patrijaršije. Pošto je Gavrilo Dožić iste godine izabran za novog crnogorskog mitropolita, upražnjena Pećka eparhija je povjerena na upravu novom raško-prizrenskom episkopu Mihailu Šiljku. Već u to vrijeme, postavio se niz pitanja o kanonskom statusu ove eparhije i vraćanju njenog područja u sastav Raško-prizrenske eparhije. Pošto je srpski patrijarh nosio zvanični naslov pećkog arhiepiskopa, postavilo se pitanje o opravdanosti postavljanja posebnog "pećkog" episkopa, te je stoga razmatrana i promjena imena ove eparhije, a samim tim i naslova njenog episkopa. Međutim, ni jedno od ovih pitanja nije riješeno, tako da je 1926. godine došlo do izbora Jeroteja Gavrilovića za novog eparhijskog arhijereja u Pećkoj eparhiji, sa naslovom pećkog episkopa.[7]
Donošenjem prvog Ustava Srpske pravoslavne crkve (1931) izvršeno je preuređenje raznih eparhija, uključujući i dotadašnju Pećku eparhiju koja je ukinuta. Nakon arondacije Pećke eparhije protoprezviterijati beranski i bjelopoljski su ušli u sastav Mitropolije crnogorsko-primorske, pljevaljski u sastav Mitropolije dabrobosanske, a Metohija u sastav Eparhije raško-prizrenske, sa izuzetkom Pećkog manastira koji je proglašen stavropigijom i stavljen pod neposrednu nadležnost srpskog patrijarha.[8]
Episkopi[uredi | uredi izvor]
- Gavrilo Dožić (1913—1920), mitropolit
- Mihailo Šiljak (1920—1926), administrator
- Jerotej Gavrilović (1926—1931), episkop
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Radić 2006, str. 104.
- ^ Jagodić 2010, str. 31.
- ^ Slijepčević 1966, str. 259, 310.
- ^ Radić 2006, str. 103-105.
- ^ Puzović 2015, str. 211-220.
- ^ Odluka o ujedinjenju Srpsko-pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa Pravoslavnom crkvom u Srbiji i ostalim srpskim episkopskim stolicama (1918)
- ^ Vuković 1996, str. 220-221.
- ^ „Mitropolija crnogorsko-primorska: Uvod u šematizam”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2019. g. Pristupljeno 13. 10. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Radoslav Grujić, Pećka eparhija, u: Narodna enciklopedija, knj. 3, str. 370.
- Jagodić, Miloš (2010). Uređenje oslobođenih oblasti Srbije 1912—1914: Pravni okvir. Beograd: Istorijski institut.
- Jagodić, Miloš (2012). „Pravoslavna crkva u novim krajevima Srbije (1912-1915)” (PDF). Srpske studije. 3: 101—135. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 05. 2019. g. Pristupljeno 13. 10. 2019.
- Puzović, Predrag (2015). „Stradanje sveštenika tokom Prvog svetskog rata na područiju Cetinjske, Pećske i Nikšićke eparhije” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 74 (2): 211—220.
- Radić, Radmila (2006). Život u vremenima: Gavrilo Dožić 1881-1950 (1. izd.). Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
- Radić, Radmila (2011) [2006]. Život u vremenima: Patrijarh Gavrilo Dožić 1881-1950 (2. dop. izd.). Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
