Ratiboržice

Zamak Ratiboržice
Zamak Ratiboržice Zamak Ratiboržice
Informacije
Lokacija	, Nahod, Hradec Kralove
Status	Nacionalni spomenik kulture
Sagrađena	1708.
Vlasnik	Češka Republika

Zamak Ratiboržice

Zamak Ratiboržice

Zamak Ratiboržice je dvorac 25 km severno od Češke Skalice i oko 10 km zapadno od Nahoda, u regionu Hradec Kralove, Češka. Stoji na uzišenoj ravnici ispod koje se širi dolina u zavoju reke Upa. Zajedno sa Bakinom dolinom, smeštenom između Češke Skalice i Havlovice, nudi baroknu arhitekturu i bohemijski pejzaž, svrstavajući se među najpoznatija i najposećenija mesta u Istočnoj Češkoj. Široj javnosti postali su dobro poznati zahvaljujući Babički (Baki), najpoznatijem delu spisateljice Božene Njemcove.

Istorija

Bočni pogled na dvorac

Imanje

U srednjem veku selo po imenu Ratiboržice bilo je farma. Iznad nje, na mestu zvanom „Na starim Ratiboržicama“, nalazilo se viteško uporište koje se 1388. godine spominjalo kao sedište Vaneka iz Žampaha. 1464. godine Ratiboržice je kupio Aleš od Rizmburka. U vreme Petra Andršpaha iz Dube, uporište je bilo vezano za imanje Rizmburk. 1534. godine opisano je kao pustoš. Oko 1565. godine ponovo je popravljeno, ali nakon 1582. godine, tokom perioda vladavine porodice Smiricki i nakon vezivanja za imanje Nahod, prestalo je da postoji.

Posle Bitke na Beloj planini, porodica Trčka posedovala je imanje od 1623. do 1634. godine, čiji je poslednji češki vlasnik bio Adam Erdman Trčka, koji je život izgubio zajedno sa Albrehtom Valenštajnom tokom takozvane „egzekucije Čeba“. Car Ferdinand II dodelio je zaplenjeno imanje italijanskom plemiću Otaviju Pikolominiju „za njegove kraljevske zasluge“.

Izgradnja

U godinama od 1702. do 1708. tadašnji vlasnik imanja Lorenco Pikolomini sagradio je baroknu letnju palatu u Ratiboržicama, koju je nameravao da koristi za letnje boravke i u lovnom periodu. Mali dvorac je sagrađen u stilu italijanskih seoskih vila i slično kao i dvorac u Hostivicama i Kacovu, svrstao se među jedinstvene uzorke ove vrste gospodskih poseda u ovoj zemlji.

Zgrada, podignuta na romboidnom tlocrtu, ima jedan sprat, četvorovodni krov i neobičnu krovnu konstrukciju sa šest dimnjaka. I prizemlje i sprat imaju po jednu veliku salu okruženu stambenim sobama. Dva suprotno smeštena stepeništa umetnuta su u sredinu. Nekadašnja kapela sada leži ispod nivoa prizemlja krila za sluge, izgrađenog u drugoj polovini 18. veka.

Godine 1792. zaduženo imanje kupio je vojvoda od Kurlandije i Semigalije Peter fon Biron. 1795. vojvoda se odrekao svog vojvodstva (Kurlandija) carici Katarini II i preselio se trajno u svoja gospodstva Sagan (Zahan) i Nahod. Ratiboržice su postale omiljeno letnje sedište Petera Birona.

Rekonstrukcija

Ratiboržice

Posle vojvodine smrti 1800. godine, imanje Nahod nasledila je Petrova kćerka Katerina Frederika Beninja, vojvotkinja Zahana, poznata iz romana B. Njemcove Babička, kao „dama princeza“. Lepa i pametna vojvotkinja vaspitana je u duhu romantizma tog vremena. Okružila se istaknutim krugom prijatelja iz reda umetnika, filozofa i političara i posvetila pažnju društvenim događajima, politici i putovanjima. Klemen Bril, porodični istoričar, napisao je o njoj sledeće: „Izvanredno je zrela, ima lepu figuru i lice, ponosna je i puna dostojanstva, očarava sve svojom dobrotom i ženskom nežnošću.“

Nakon rekonstrukcije, od 1825. do 1826. godine, dvorac je stekao oblik elegantnog poseda u kasnoevropskom klasičnom i empir stilu. Pre nego što je započeta njegova obnova, vojvotkinja je dvor učinila dostupnim za diplomatske pregovore između svog dugogodišnjeg prijatelja, austrijskog kancelara K.V.L. Meterniha, i predstavnika Rusije i Pruske. Slično kao u obližnjem Opočnom, članovi budućeg „Svetog saveza“ razgovarali su o pitanju zajedničkih mera protiv francuskog cara Napoleona. Katerina Zahanska svrstala se među strasne protivnike „velikog osvajača“ i pružila pomoć i podršku svima koji su pomogli da se ubrza njegov pad.

1839. godine Katerina Zahanska je umrla, a imanje je nasledila njena sestra Paulina. Stalno je boravila na imanjima u Pruskoj i ubrzo prodala imanje u Češkoj. Od 1840. do 1842. bilo je vlasništvo carskog grofa Oktavijana Lipe-Bisterfelda, od koga ga je kupio jedan od njegovih rođaka, Georg Vilijam, princ od Šaumburg-Lipea, za 2,5 miliona zlatnih florina. Osim zamka u Nahodu, Ratiboržice i Švalkovice, nekih 113 sela i manjih gradova, velike šume i rudnici u Statonovicama pripadalo je imanju u to vreme. Nakon njegove smrti 1860. godine, imanja je preuzeo njegov najmlađi sin princ Vilijam od Šaumburg-Lipea, osnivač grane porodice iz Nahoda.

Lovački zamak

Tada je dvorac Ratiboržice podvrgnut poslednjoj važnoj rekonstrukciji. U unutrašnjosti je postavljena nova peć, zidovi su obnovljeni i rekonstruisano je krilo za sluge. 8. juna 1866. godine jedna od bitaka prusko-austrijskog rata vođena je kod Češke Skalice, smeštene u blizini Ratiboržica. Posle rata porodica Šaumburg potrošila je znatne sume na obnovu uništene farme, a takođe je dala da se o njihovom trošku podignu brojni ratni spomenici. Car Franc Jozef I Austrijski posetio je Ratiboržice tokom obilaska ratišta 1866. godine.

Poslednji vlasnik dvorca bio je princ Bedžih Šaumburg-Lipe. Tokom Drugog svetskog rata okupirala ga je nemačka vojska, a 1945. godine postala je državno vlasništvo. 1976. godine dvorac Ratiboržice i celo područje Babičine doline proglašeni su nacionalnim kulturnim spomenikom. Nakon završetka složene restauracije dvorca 1991. godine, unutrašnjost zgrade je ponovo učinjena dostupnom javnosti. Prizemlje je 1994. godine takođe bilo otvoreno za posetioce.

Dvorac

Predvorje

Opremljeno je kompletom originalnih klasičnih stolica, pejzažnim slikama 17. i 18. veka i mermernim poprsjima. Zatim sledi Bidermajer „radna soba“ gde je deo nove biblioteke zamka smešten u jednom od originalnih kabineta. Ostatak nekadašnje bogate biblioteke Katerine Zahanske spojen je sa bibliotekom Nahod u drugoj polovini 19. veka. Vredan pažnje je pokretni ormarić sa nekoliko fioka i pozlaćenom kupolom - kućnom apotekom. Dva poprsja od kineskog porcelana pripadaju maloj kolekciji proizvoda iz kraljevske fabrike u Kopenhagenu. Kolekcija potiče sa imanja supruge poslednjeg vlasnika zamka, princa Bedžiha. Ona je bila princeza Lujza od Danske, treće dete i najstarija ćerka danskog kralja Frederika VIII i njegove supruge Lujze od Švedske.

Zamak Ratiboržice

Prijemni salon

U prijemnom salonu su portreti članova porodice Šaumburg-Lipe i danskih kraljeva. Drugi deo kolekcije iz proizvodnje fabrike kraljevskog porcelana u Kopenhagenu takođe je izložen ovde u vitrini.

Društveni i muzički salon

Salon je bio namenjen društvenim igrama i osveženju u obliku šoljice kafe ili čokolade. Uzorak tapeta i nameštaja pripada kasnom 18. veku, a muzički salon je opremljen u napoleonskom carskom stilu i opremljen je udobnim nameštajem za sedenje sa brojnim muzičkim instrumentima poput bečkog Štrajher klavira.

Salon tri cara

Glavna sala na prvom spratu je Salon tri cara, čije ime simbolično izražava značaj Ratiboržice tokom napoleonskih ratova. Nameštaj kasnog empir stila dopunjen je bronzanim satom iz Francuske i platnima sa mitološkim temama.

Ženski salon

Dok su gospoda razgovarala o političkim i vojnim događajima uz cigare i čašu vina, ženski salon, takođe pretežno predstavnik drugog rokoko stila, svedok je u vezi sa modom. Unutrašnjošću dominira portret princeze Lujze od Danske slikara Ota Bastra i dvodelni biro od tvrdog poliranog drveta. Atmosferu ženskog salona pojačavaju dva klasična ogledala koja vise na bočnim stranama francuskih prozora.

Letnja trpezarija

Nekadašnja baštenska soba sada služi kao Letnja trpezarija. Neobarokni komplet nameštaja, upotpunjen plavim posudama engleske Kopenlend fabrike, i zvanični portreti roditelja princeze Lujze - kralja Frederika VIII i danske kraljice Lujze - dobro se ističu u ovom enterijeru. Svečani karakter sobe naglašavaju zavese i stolnjak od smaragdno-zelenog somota.

Soba Šaumburg

Takođe nazvana „ugaona“, ima karakter dnevne sobe prve polovine 19. veka. Iznad komode sa satom od alabastera je reprezentativni portret princeze Batildis, a nasuprot njemu, između prozora, portret njenog supruga, princa Vilema Karela Šaumburg-Lipea, u uniformi ukrašenoj porodičnim i austrijskim ordenjem.

Grafička soba

Grafička soba ispunjava funkciju povezujuće sobe i svoje ime je dobila zahvaljujući zanimljivoj kolekciji malih slika sa predmetima preuzetim iz Kraljevstva vrtova Desau-Verlic.

Zamak Ratiboržice

Studio

Studio u najvećoj meri dočarava atmosferu sredine u kojoj su „gospodari vlastelinstva“ živeli u drugoj polovini 19. veka. Komplet nameštaja u stilu drugog rokokoa dopunjen je paravanom, poklonom oficira Husarskog puka br. 9 „Nadasi“ njihovom zapovedniku princu Bedžihu, čiji portret u uniformi mađarskog generala visi iznad sofe. Veliku pažnju privlači i velika okrugla vaza iz Kopenhagena na polici.

Soba princeze

Najpoznatija soba u čitavom dvorcu je Soba princeze, koja je inspirisala pisca Boženu Njemcovu da pripremi zaplet za jedno od poglavlja njenog romana Babička. Sklonost ka putovanjima Katerine Zahanske donosi grupa četrnaest umetnika koji prikazuju pejzaže iz okoline jezera Komo i jezera Mađore u Italiji. Ovaj enterijer je poslednja od državnih soba, koje prate privatne odaje.

Spavaća soba i toaletna soba

Spavaća soba sadrži bračne krevete sa izrezbarenim grbom savezništva Šaumburga i Sakson Anhalta. Zavese i pokrivači za krevet napravljeni su od crvenog somota. Toaletna soba, opremljena setom za pranje, malim stolom i rotirajućim ogledalom, paravanom i stalkom za odeću, ima čisto privatni karakter. Izložena odora Bedžiha - mađarskog generala, upotpunjena dodacima koji uključuju mač - predmet je od velikog interesa.

Park zamka

Takozvana „kuća ananasa“, staklena bašta

Rušenje stare farme i njeno preseljenje na veću udaljenost od zamka 1811. stvorilo je prostor za uređenje parka. Katerina Zahanska je naredila njegovo dizajniranje i realizaciju u tada pomodnom engleskom stilu. Prvobitno je u njemu posadila čitav niz stranih, uglavnom severnoameričkih stabala. Prvi baštovan bio je Čeh Karel Binder, čiji je naslednik Gotlih Bose, kome se pripisuje glavna zasluga za izgradnju parka.

Nekadašnje pojilište za stoku dobilo je oblik jezera, a 1830. godine, staklenika. Takozvana „kuća ananasa“ izgrađena je uz donji rub parka. Stoji na mestu originalnog Starog belišta, gde je u stvarnosti Barunka Panklova provela svoje rano detinjstvo. Kasniji stan porodice Pankl nalazi se iza staklenika, u prizemlju nekadašnje štale.

Ograđeni park koji okružuje dvorac prešao je u otvorenije dizajnirani pejzažni park koji je obuhvatao čitavu sadašnju Babičkinu dolinu, od 1952. godine Rezervat pejzaža i prirode i sada Nacionalni spomenik prirode. Staza zvana „Bathildina stezka“ vodi u dolinu od parka dvorca. Na putu do mlina prolazi se duž visokog ciglenog zida nekadašnjeg vlastelinskog vrta zvanog „Květnice“ iz 1801. godine.

Mlin

Ruderov mlin

To je jednospratna kamena zgrada sa ugrađenom prostorijom za zajedničku upotrebu farme i spoljnom zgradom u ograđenom dvorištu. Veći deo zgrade zauzima takozvani mlin, koja je opremljen istorijskim mlinarskim objektima iz 19. veka. Nalazi se u prizemlju i na spratu. U prizemlju je nekada bila i pekara, dok je na spratu bio mlinarev stan koji se sastojao od dve prostorije. Mlinarska soba je nameštena u seoskom stilu s početka 19. veka, dok Mančinkina soba, naprotiv, ima nameštaj po karakteru gradskog domova.

Kip Bogorodice

Mlinar Antonin Ruder (Ludr)svrstao se među bogate slobodne vlasnike tog vremena. Mlin je stekao venčanjem i 1783. godine obnovio ga je deda Barunkinog prijatelja Mančinke, Antonin Ruder. Njegov sin, odnosno mlinar iz romana Babička, prodao je mlin Šaumburgovima 1842. godine

Ispod lipe ispred mlina stoji statua Device Marije koja je, kako nam govori donatorski natpis iz 1796. godine, podignuta po narudžbi mlinara Antonina Rudera i njegove supruge Ane.

Spomenik: Baka i njena deca

Uzvodno od pogona mlina, nakon nešto manje od sto metara postavljen je spomenik nazvan "Baka i njeni unuci". Njegov kamen temeljac postavljen je jula 1920. godine povodom stote godišnjice rođenja književnice Božene Njemcove. Svečano otkrivanje spomenika dogodilo se 9. jula 1922. godine, a njemu su prisustvovala društva, korporacije i ugledne ličnosti iz cele republike. Grupu statua realizovao je u peščaru vajar Oto Gutfrojnd po sopstvenom projektu, u kome je sarađivao sa arhitektom profesorom Pavelom Janakom.

Nasuprot spomenika pored pogona stoji bivša "Plemićka gostionica". Zajedno sa kovačnicom, ona je ovde već stajala u 16. veku. Od 1738. porodica Celba je vodila mesto. Kristila, Barunkina starija prijateljica, bila je ćerka krčmara Františeka Celbe i njegove supruge Ane. Od 1858. gostionica se počela nazivati „Plemićka gostionica“; te je godine princ Jirži Vilem Šaumburg-Lipe kupio od Dominika Celbe. 1898. godine ovde je živeo kompozitor Karel Kovaržovic, nadahnut mestom da napiše svoju operu "Na Starém bělidle" (Na starom belištu).

Staro belište

Staro belište

Staro belište jedna je od najpoznatijih narodnih struktura u Češkoj. Kolibu sa drvenim ramom sa krovom od šindre sagradio je 1797. mlinar Antonin Ruder kao dom svoje bake i deke. Godine 1842. zajedno sa mlinom kupio ju je tadašnji vlasnik imanja, princ J.V. Šaumburg-Lipe, to je bila jednospratna zgrada u kojoj se nalazila vešernica.

Uprkos činjenici da je Katerina Zahanska srušila Staro belište u vezi sa adaptacijama i proširenjem parka, upravo je tu Božena Njemcova smestila radnju svog romana Babička.

Opremljena je prema pisanju pisca - starim nameštajem i sitnim predmetima iz muzeja Božena Njemcova u Češkim Skalicama.

Viktorkina brana

Originalni drveni preliv prilagođen je nekoliko puta tokom druge polovine 19. veka u vezi sa izgradnjom većeg sistema za navodnjavanje za livade Ratiboržice. Najnovija rekonstrukcija ustave izvršena je tokom regulacije reke Upa 20-ih i 50-ih godina 20. veka.

Babičkina dolina, Viktorkina ustava

Lovački paviljon

U takozvanoj fazaneriji, zgrada je dovršena 1800. godine u carskom stilu, sa velikom salom napred i dva krila. Fasadu ističu dva dorska stuba koja nose široki, trouglasti zabat. Tokom lova koji se ovde odvijao, plemići su se osvežavali u paviljonu, a čaj se služio tokom vožnje parkom (otuda i naziv „Čajni Paviljon“).

Vidi još

• Babička (The Grandmother)
• Češka književnost

 

Spoljašnje veze

• Ratibořice Château at Hrady-zamky.cz
• Surroundings of Nové Město nad Metují at English.novemestonm.cz