Trijumvirat
 |
| Ovaj članak je deo serije o političkom sistemu Antičkog Rima |
| Periodi |
| Rimski ustav |
| Redovni magistrati |
| Vanredni magistrati |
| Titule i priznanja |
| Presedan i pravo |
|
|
| Skupštine |
Trijumvirat (lat. triumvirātus) je politički režim kojim vladaju ili dominiraju tri moćne jedinke poznate kao trijumviri (lat. triumviri). Aranžman može biti formalan ili neformalan. Iako su trojica formalno jednaka, u stvarnosti je to retko slučaj. Izraz se takođe može koristiti za opisivanje države sa tri različita vojna lidera, svi od kojih tvrde da su jedini vođa.
U kontekstu Sovjetskog Saveza i Rusije, termin trojka (ruski za „grupu od tri”) koristi se za „trijumvirat”. Drugi sinonim je trijarhija.
Rimski trijumvirati[uredi | uredi izvor]
Prvobitno su trijumvirati bili posebne komisije od trojice ljudi imenovanih za određene administrativne poslove osim redovnih dužnosti rimskih magistrata. Na primer, triumviri capitales je nadgledao zatvore i pogubljenja, zajedno sa drugim funkcijama koje, kako primećuje Endru Lintot, pokazuju da su „mešavina policijskih nadzornika i mirovnih sudija”.[1] Kapitali su prvi put uspostavljeni oko 290–287. p. n. e.[2] Njih je nadgledao praetor urbanus. Ovi trijumvirati, ili tresviri nocturni,[3] takođe su mogli da preuzmu određenu odgovornost za kontrolu vatre.[4] Triumviri monetalis („trijumvirati hrama Junone” ili „monetarni trijumvirati”) nadgledali su izdavanje rimskih kovanica.
Tročlane komisije su takođe imenovane za svrhe kao što su osnivanje kolonija (triumviri coloniae deducendae) ili distribucija zemlje.[5] Triumviri mensarii su služili kao javni bankari;[6] pun raspon njihovih finansijskih funkcija tokom 216. godine p. n. e., kada je komisija uključila dva čoveka konzularnog ranga, bio je predmet rasprave.[7] Drugi oblik tročlane komisije bili su tresviri epulones, koji su bili zaduženi za organizovanje javnih gozbi za praznike. Ova komisija je stvorena 196. godine p. n. e. po tribunskom zakonu u ime naroda, a njihov broj je kasnije povećan na sedam (septemviri epulones).[8]
Prvi trijumvirat sklopili su Gaj Julije Cezar, Gnej Pompej i Marko Licinije Kras. To se dogodilo 60. p. n. e. Njihov cilj je bio da zauzmu najviše polažaje u Rimu. Zato je Cezar 59. p. n. e. postao konzul, a posle toga je otišao da pokori Galska plemena. Kada je uspeo, nastala je Galija, oblast koja se prostirala severozapadno od Apeninskog poluostrva. Kasnije je Galija postala Rimska provincija kojom je vladao sam Cezar. Za to vreme Pompej dobija dozvolu da Rim snabdeva žitom, i obnavlja se njegovo neprijateljstvo sa Krasom. Zato su trijumviri odlučili da se sastanu u gradu Luka 56. p. n. e. da razreše nesporazume i obnove sporazum, što su i učinili. Dogovorili su se da Pompej i Kras budu konzuli, te da nakon toga dobiju na upravu Španiju i Siriju. Ipak, taj sporazum u Luki nije bio dugog veka. Kada je Kras poginuo u bici sa Partima 53. p. n. e.,[9][10][11][12] odnosi između Pompeja i Cezara su zahladneli, i Prvi trijumvirat se raspao. Kasnije, Cezar prelazi reku Rubikon sa svojom vojskom, iako je to bilo zabranjeno (tom prilikom izgovara onu čuvenu rečenicu „Kocka je bačena” (Alea iacta est). Cezar progoni Pompeja iz Rima, i sustiže ga u gradu Farsali (48. p. n. e.), gde se vodila bitka između njihovih trupa. Pompejeva vojska biva poražena, a sam Pompej beži u Egipat gde ga ubijaju prilikom iskrcavanje sa broda. Cezar zavodi diktaturu u Rimu 44. p. n. e. i dobija titulu doživotnog diktatora, ali je to kratkog veka. Cezar je ubijen ispred Rimskog senata 15. marta 44. p. n. e. Ubili su ga zaverenici koji su smatrali da on teži kraljevskoj vlasti. Među zaverenicima je bio i njegov posinak Junije Brut.
Drugi trijumvirat je sklopljen 43. p. n. e., a sklopili su ga Marko Antonije, Emilije Lepid i Oktavijan u gradu Bononiji na severu Italije. Trijumviri su dobili ovlasti da donose zakone i urede državu. Oni su sproveli proskripcije, to su bile „čistke” u kojima je stradao veliki broj građana. Trijumviri su sastavljali liste nepoželjnih građanja, a ljude sa liste mogao je svako ubiti i uz to još biti i nagrađen. Između ostalih, stradalo je i oko 300 senatora. Onda su se okrenuli progonu do smrti Cezarovih ubica. Kod grada Filipa su 42. p. n. e. ubili Bruta i Kasija, tad se Oktavijan vratio u Italiju, a Antonije je otišao na istok u rat sa Partima. Savez Marka i Oktavijana je od početka bio nepouzdan. Egipatska kraljica Kleopatra je bila na Antonijevoj strani u ratu sa Oktavijanom. Dvojica trijumvira odmerila su snage 31. p. n. e. kod rta Akcija, na zapadnoj obali Grčke. U jeku borbe Kleopatra je napustila bitku i otišla u Egipat, a za njom je otišao i Antonije. Oktavijan ih je sledio sve do Egipta. Kada ga je okružila Oktavijanova vojska, Antonije se ubio. Njegov primer sledila je i Kleoparta ujedom kobre. Egipat postaje Rimska provincija, a Oktavijan dobija svu vlast u Rimu i dobija titulu princepsa. Uz svoje ime dodao je pridev avgustus što znači „uzvišeni”, tako da je vladao Rimom pod imenom Oktavijan Avgust.
Biblijski trijumvirati[uredi | uredi izvor]
U Bibliji su se trijumvirati javili na nekim zapaženim događajima i Starog i Novog zaveta. U knjizi Egzodusa Mojsije, njegov brat Aron i prema nekim gledištima njihov nećak ili zet, Hur su delovali na taj način tokom bitke kod Refidima protiv Amalečana.[Exodus 17:10][13] U Jevanđeljima kao vodeći trio među Dvanaestoricom apostola[14] u tri zasebne prilike tokom Isusove javne službe javljaju se Petar, Jakov Zavedejev i njegov brat Jovan. Oni su bili jedini apostoli prisutni kod uskrsnuća Jairove kćeri[Mark 5:37], preobraženja Gospodnjeg[Matthew 17:1] i agonije u Getsemanskom vrtu.[Matthew 26:37] Kasnije, u vreme rane hrišćanske crkve, ovaj trijumvirat vodećih apostola malo se promenio nakon smrti Jakova, pošto su ga sačinjavali Petar, Jovan i Jakov, Isusov brat.[Galatians 2:9][15]
-
-
Petar (sedi u centru) zajedno sa Jovanom i njegovim bratom Jakovom Zavedejevim (sede levo i desno) u preobraženju Gospodnjem.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Andrew Lintott, Violence in Republican Rome (Oxford University Press, 1999, 2nd ed.), p. 102 online.
- ^ Livy, Periocha 11.
- ^ Triumviri or tresviri nocturni may be another name or nickname for the capitales, because their duties often pertained to the streets at night.
- ^ John E. Stambaugh, The Ancient Roman City (Johns Hopkins University Press, 1988), p. 347, note 4 online and p. 348, note 13; O.F. Robinson, Ancient Rome: City Planning and Administration (Routledge, 1994), p. 105 online.
- ^ Andrew Lintott, The Constitution of the Roman Republic (Oxford University Press, 1999), pp. 12 and 95 online.
- ^ Jean Andreau, Banking and Business in the Roman World (Cambridge University Press, 1999), p. 115 online.
- ^ Rachel Feig Vishnia, State, Society, and Popular Leaders in Mid-Republican Rome, 241-167 B.C. (Routledge, 1996), p. 86ff. online.
- ^ Livy 33.42.1; Vishnia, State, Society, and Popular Leaders, p. 171; Fergus Millar, Rome, the Greek World, and the East (University of North Caroline Press, 2002), p. 122 online; Lintott, Constitution, p. 184.
- ^ Dio, Cassius. Roman History: Book 40, 22.2.
- ^ Sampson, Gareth (2008). The Defeat of Rome in the East: Crassus, the Parthians, and the Disastrous battle of Carrhae, 53 BC. Philadelphia: Casemate. str. 140.
- ^ „Plutarch, Crassus, chapter 33”. www.perseus.tufts.edu. Pristupljeno 8. 6. 2021.
- ^ Braund, David (1993). „Dionysiac Tragedy in Plutarch, Crassus”. The Classical Quarterly. 43 (2): 468—474. JSTOR 639187. S2CID 170915221. doi:10.1017/S0009838800040003. Pristupljeno 8. 6. 2021.
- ^ „Dictionary of World Biography”. Arhivirano iz originala 22. 10. 2018. g. Pristupljeno 2015-08-18.
- ^ „"Apostle", Britannica.com”. Arhivirano iz originala 3. 6. 2020. g. Pristupljeno 24. 5. 2020.
- ^ „Galatians 2:9 And recognizing the grace that I had been given, James, Cephas, and John--those reputed to be pillars--gave me and Barnabas the right hand of fellowship, so that we should go to the Gentiles and they to the Jews.”. biblehub.com. Arhivirano iz originala 29. 03. 2019. g. Pristupljeno 20. 11. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Beck, Mansvelt. (1986). "The Fall of Han," in The Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0.
- Flood, Gavin (2003). The Blackwell Companion to Hinduism. Malden, MA: Blackwell Publishing Ltd. ISBN 1-4051-3251-5.
- Loewe, Michael. (1986). "The Former Han Dynasty," in The Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 103–222. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0.
- Etymology on line
- World Statesmen here Greece - see under each present country
- Cicero, Marcus Tullius (1841). The Political Works of Marcus Tullius Cicero: Comprising his Treatise on the Commonwealth; and his Treatise on the Laws. Vol. 1. London: Edmund Spettigue. Translated from the original, with Dissertations and Notes in Two Volumes By Francis Barham, Esq.
- Polybius. The Histories; Volumes 9–13. Cambridge Ancient History.
- Goldsworthy, Adrian (2010). In the Name of Rome: The Men Who Won the Roman Empire. Orion Books, Ltd. ISBN 978-0-297-86401-1.
- Gowing, Alain M (2005). Empire and Memory: The Representation of the Roman Republic in Imperial Culture. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54480-1.
- Von Fritz, Kurt (1975). The Theory of the Mixed Constitution in Antiquity. Columbia University Press, New York.
- Abbott, Frank Frost (1963) [1901]. A History and Descriptions of Roman Political Institutions (3rd izd.). New York: Noble Offset Printers Inc.
- Beard, Mary (2015). SPQR : a history of ancient Rome (First izd.). New York: Liveright Publishing. ISBN 978-0-87140-423-7. OCLC 902661394.
- Botsworth, George Willis (1909). The Roman Assemblies. New York: Cooper Square Publishers, Inc.
- Drogula, Fred (2015). Commanders & command in the Roman Republic and Early Empire. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 978-1-4696-2314-6. OCLC 905949529.
- Duncan, Mike (24. 10. 2017). The Storm Before the Storm: The Beginning of the End of the Roman Republic (1st izd.). New York: Hachette Book Group. ISBN 978-1610397216.
- Flower, Harriet I. (2010). Roman Republics
. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-3116-6. doi:10.1515/9781400831166. - Holland, Tom (2005). Rubicon: The Last Years of the Roman Republic. Random House Books. ISBN 1-4000-7897-0.
- Lintott, Andrew (2003). The Constitution of the Roman Republic. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-926108-3.
- Mouritsen, Henrik (2017). Politics in the Roman Republic. ISBN 978-1-107-03188-3. OCLC 1120499560.
- Taylor, Lily Ross (1966). Roman Voting Assemblies: From the Hannibalic War to the Dictatorship of Caesar. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08125-X.
- Wiedemann, Thomas E. J. (1994). Cicero and the end of the Roman Republic. London: Bristol Classical Press. ISBN 1-85399-193-7. OCLC 31494651.
- Ridley, R. T. (2016). „The Fall of the Roman Republic”. Agora. 51 (1): 66.
- Steel, Catherine (2014). „The Roman Senate and the post-Sullan res publica”. Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. 63 (3): 328.
- Straumann, Benjamin (2011). „Constitutional thought in the late Roman republic”. History of Political Thought. 32 (2): 280—292. ISSN 0143-781X. JSTOR 26225713.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Livius.org: Triumvir Архивирано на сајту Wayback Machine (7. март 2010)
