Pređi na sadržaj

Đorđe Stratimirović (general)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili arheologa Đorđa Stratimirovića, pogledajte članak Đorđe Stratimirović (arheolog).
Đorđe Stratimirović
Đorđe Stratimirović, vojni komandant Srpske Vojvodine 1848. godine.
Lični podaci
Datum rođenja(1822-02-07)7. februar 1822.
Mesto rođenjaNovi Sad, Austrijsko carstvo
Datum smrti15. decembar 1908.(1908-12-15) (86 god.)
Mesto smrtiBeč, Austrougarska

Đorđe Stratimirović (Novi Sad, 7. februar 1822 — Beč, 15. decembar 1908) bio je komandant srpske vojske u revoluciji 1848. godine. Potiče iz ugledne veleposedničke porodice Stratimirović iz Kulpina.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Novom Sadu 7/19. februara 1822. godine, od oca Vasilija kulpinskog veleposednika i majke Julijane, rođ. Petrović iz Novog Sada. Otac Vasilije bio je brat mitropolita Stevana Stratimirovića. [1] Majka je bila kći novosadskog senatora Jovana Petrovića.[2] Prve pouke je primio u roditeljskoj kući od sveštenika kulpinskog Rohonjija, Slovaka[traži se izvor]. Vaspitač mu je bio i književnik Milovan Vidaković[traži se izvor]. Nižu luteransku gimnaziju je završio u Novom Vrbasu (1832−1836), a zatim proveo godinu (kao pripremu) u kadetskom korpusu tzv. „Matematici“ u Titelu. Više vojničko obrazovanje stiče na Inžinjerskoj (vojnoj) akademiji u Beču, između 1837−1841. godine.[3] Oženio se kao mladi plemić Majom plemenitom Zakinom Bajšanskom, koja je umrla 1848. Ponovo se venčao 28. aprila 1854. godine u Beču sa Albinom plem. Bekovom.[2] Bio je venčani kum profesora Aleksandra Candića.[4]

Služba u vojsci (1841−1843. i 1849−1863)[uredi | uredi izvor]

Đorđe Stratimirović je posle školovanja na Vojnoj akademiji 1841. godine postao husarski potporučnik i služio u Milanu, Paviji i drugim italijanskim mestima. Iz ličnih razloga odrekao se 1843. godine vojne službe i nastanio se u Kulpinu, kod svojih roditelja. Ponovo je stupio u austrijsku vojsku posle sloma revolucije 1849. godine i od čina konjičkog potpukovnika došao do čina general-majora. U nekoliko mahova je vršio poverljive diplomatske misije za Austriju u Crnoj Gori, na Krfu, u Epiru, Srbiji i Italiji. Penzionisan je 1859, a državnu službu je sasvim napustio 1863. godine.

Učešće u revoluciji 1848−1849.[uredi | uredi izvor]

Po povratku u Kulpin 1843. godine, Stratimirović se kao zemljoposednik bavio ekonomijom i izučavao pravne nauke ali ih nije završio.[5] Aktivirao se u društvu i stekao mesto i ugled. Idiličan život plemića prekinula je burna Mađarska revolucija 1848. godine.

Početak revolucije je Stratimirovića zatekao u Novom Sadu. Izbio je na čelo srpskog pokreta kada se kao član novosadske deputacije sukobio sa Lajošom Košutom na Ugarskom saboru u Požunu u aprilu 1848. godine. Košut je bio nacionalni vođa Mađara i priznavao jedino mađarsku političku naciju, a Stratimirović je tražio autonomiju za Srbe u okviru Ugarske.[6] Na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, gde je zastupao Kulpin, izabran je za predsednika Glavnog odbora naroda srpskog koji je trebalo da rukovodi ustankom. Postaje on kao poručnik u ostavci, „vojni vođa“ pobunjenih Srba u Vojvodini. Radio je na stvaranju srpskih vojnih logora i organizaciji srpske narodne vojske. Tokom mađarsko-srpskog rata odneo je kao vojni komandant mnogo pobeda. Do dolaska vojvode Stevana Šupljikca u septembru 1848. vodio je sve vojne poslove i bio centralna ličnost srpskog pokreta. Stojeći na čelu naprednih, demokratskih i antiaustrijski raspoloženih krugova u srpskom građanstvu, dolazi u sukob sa patrijarhom Josifom Rajačićem „upravnikom naroda“. Patrijarh je iskoristio neke neuspehe srpskih vojnih snaga da ga smeni sa položaja vrhovnog vojnog zapovednika. Pobedom kontrarevolucionarne i konzervativne struje, s Rajačićem na čelu, Stratimirovićeva vojna i politička uloga u drugom razdoblju pokreta bila je manje značajna, označena često žestokim sporovima sa Rajačićem.[7] Glavnokomandujući srpske narodne vojske posle Šupljikovčeve iznenadne smrti postao je austrijski čovek - Ferdinand Majerhofer, a potom i austrijski general Srbin, Kuzman Todorović.[8]

Politička delatnost posle revolucije[uredi | uredi izvor]

Nakon sloma revolucije i ponovne vojne i državne službe, Stratimirović je i dalje delovao politički, bavio se pisanjem i novinarstvom. Dva puta je bio poslanik u Državnom Ugarskom saboru u Požunu. Šest godina je u narodno-crkvenom saboru zastupao grad Veliki Bečkerek, gde je izabran.

U kasnijim godinama, naročito posle Austro-ugarske nagodbe 1867. godine, Stratimirović se okrenuo konzervativno-klerikalnoj struji meću Srbima u Ugarskoj, svrstavajući se uz patrijarha i crkvenu hijerarhiju i protiveći se Miletićevim narodnjacima, kojima je prebacivao da ekstremnim zahtevima dovode srpske političke i crkveno-narodne interese u opasnost. No pokušaji da pokrene sopstvenu stranku i list nisu naišli na podršku niti u srpskom javnom mnjenju niti među ugarskim vlastima.[9][10]

Crtež Đorđa Stratimirovića, 1848.
Bista Đorđa Stratimirovića, rad vajara Jovana Soldatovića postavljena u parku u Kulpinu (Vojvodina)

Mnoge Stratimirovićeve političke akcije, naročito veza sa mađarskom emigracijom iz šezdesetih godina, odnosno sa češkim političarima, konspirativne akcije u vezi s rešenjem Istočnog pitanja, kao i saradnja sa dvorom u Beču, još nisu dovoljno rasvetljene.

Od 1873. godine stanuje u Novom Sadu. U srpsko-turskom ratu 1875. godine stavio se na raspolaganje srpskoj vladi, ali je osumnjičen da radi za interese Austrije, pa je morao napustiti Srbiju.

Posle 1877. godine povukao se iz javnog života i preselio u Beč, gde je živeo povučeno sve do svoje smrti 15. decembra 1908. godine.

Napisao je autobiografiju koja je izašla na srpskom i nemačkom jeziku, što je objavio njegov sin Đorđe 1913. godine. Nakon 113 godina od smrti i sahrane u Beču 1908. godine, kosti su mu prenesene u Sremske Karlovce i sahranjene u manastiru Vavedenja u S. Karlovcima, 27. septembra 2021.[11][12] 21. februara 2022. dobio je spomen-ploču i ulicu u Beogradu, povodom 200 godina od njegovog rođenja. Spomen ploča se nalazi u ulici njemu posvećenoj, a ta ulica je u naselju Beograd na vodi, od stare pošte na Savskom trgu do Kule Beograd.[13]

Drugi o njemu[uredi | uredi izvor]

Njegoš ga u pismu od 8. novembra 1848, sa Cetinja, naziva srpskim mladim vitezom. Tom prilikom mu je poslao Obilića medalju i u pismu, pored ostaloga, zapisao: … Ovo je lik Obilića, lik najvećega junaka koji se dosad na zemlji pojavio. Kakvim se znakom mogu toliko dičiti srpski rodoljupci - vitezovi, koliko ovim? On je jedinstvena bojna nagrada tvoje sabraće u sokolovom gnijezdu. Koji bi znak na tvoja junačka prsa ljepše pristao od ovoga? Primi ga, dakle, s onom iskrenošću i ushićenjem s kojim ti ga šalje s najusrdnijim bratskim pozdravom. Vladika crnogorski P. P. Njegoš[14] Ignjat Brlić u pismu iz Temišvara, od 28. novembra 1860, svom bratu Andriji je o Đorđu Stratimiroviću zapisao: Ne držim za dobro što je Stratimirović u Zagreb otišao, on danas nema kod Srbalja nikakve stranke i nikaka upliva, što ga drže za carskog smutljivca.[15]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Bio je nosilac velikog broja visokih odlikovanja Kneževine Srbije, Kneževine Crne Gore, Ruske Imperije i Austrougarske, kao što su[16]:

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

Odlikovanje Krst vožda Đorđa Stratimirovića[uredi | uredi izvor]

Penzionisani profesor Ivan Stratimirović,[18] potomak generala Đorđa S., 20. oktobra 2021, uručio je odlikovanje Krst Vožda Đorđa Stratimirovića vladici bačkom Irineju Buloviću, u ime porodice Pl. Stratimirovića.[19] I mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije Mićović je primio isto odlikovanje, 17. novembra 2021. u Cetinjskom manastiru. Krst Vožda Đorđa S. mu je uručio najstariji član porodice Stratimirović, Ivan, praunuk generala Đorđa.[16][20] Feđa Dimović, jedan od osnivača Beogradskog sindikata je 2022. odlikovan ovim ordenom[21], kao i akademik Matija Bećković, 12. februara iste godine.[22] 17. februara 2022. je odlikovan sveštenik Jovan Plamenac iz Bara.[16] Odlikovan je i Goran Vesić, 21. februara 2022.[23]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
    Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
  • Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
    Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
  • Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
    Svetlopis groba Đorđa Stratimirovića u porti svete obitelji Vavedenja u Sremskim Karlovcima
  • Tabla sa nazivom ulice, Beograd na vodi
    Tabla sa nazivom ulice, Beograd na vodi
  • Ulica Đorđa Stratimirovića u Beogradu
    Ulica Đorđa Stratimirovića u Beogradu
  • Ulica Đorđa Stratimirovića u Beogradu
    Ulica Đorđa Stratimirovića u Beogradu
  • Spomen ploča u ulici njemu posvećenoj u Beogradu
    Spomen ploča u ulici njemu posvećenoj u Beogradu

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

  • Die Reformen in der Türkеi, Beč 1856.
  • Uspomene generala Đorđa Stratimirovića, Beč-Zagreb-Lajpcig 1913. Novo izdanje: Uspomene, priredio Žarko Dimić, Novi Sad 2013.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "List Zrenjanin knjiga sa Sandićevim potpisom,"Ovaj rukopis nakladne biblioteke mitropolita Stevana Stratimirovića-Kupinskoga dobio sam od mitropolitova unuka (po bratu) Toše Stratimirovića-Kupinskoga rođena brata generala Đorđa Kupinskoga mojega kuma venčanoga U Novom Sadu o Božiću 1868. Profesor Aleksandar Candić",listzrenjanin.com/znameniti-zrenjaninac-aleksandar-sandic-knjizevnik-novinar-saradnik-vuka-karadzica-i-kolekcionar-starih-knjiga/3-knjiga-sa-sandicevim-potpisom-dole-desno/
  2. ^ a b „Branik”, Novi Sad 1903.
  3. ^ „Zbornik Matice srpske za istoriju“, Novi Sad 59/60. 1999. godine
  4. ^ "List Zrenjanin knjiga sa Sandićevim potpisom,"Đorđa Kupinskoga mojega kuma venčanoga U Novom Sadu o Božiću 1868. Profesor Aleksandar Candić
  5. ^ Đorđe Stratimirović: „Uspomene generala Đorđa Stratimirovića“, Beč-Zagreb-Lajpcig 1913. godine
  6. ^ Dimić 2015, str. 47–49
  7. ^ Smiljanić 2009, str. 265–267
  8. ^ „Zbornik Matice srpske za istoriju“, Novi Sad 1999. godine
  9. ^ Krestić 2018, str. 11–14
  10. ^ Jerić 2017, str. 76–82
  11. ^ General Đorđe Stratimirović posle 113 godina sahranjen u Sremskim Karlovcima. 
  12. ^ Jovanović, Nenad (2021). Pravoslavlje, br. 1310, od 15. oktobra, Vožd Đorđe Stratimirović ponovo među svojim Srbima. Beograd. str. 20, 21. 
  13. ^ Vesić:Vožd Đorđe Stratimirović dobio ulicu i spomen-ploču u Beogradu. 
  14. ^ Pisma Petra Petrovića Njegoša, Đorđu Stratimiroviću. 
  15. ^ Artuković, Mato (2021). Korespondencija Andrije Torkvata i Ignjta Brlića, knjiga druga, pisma 1857.-1863. Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest - Podružnica za povijest Slavonije, Srijema i Baranje. str. 209. ISBN 978-953-8102-35-6. 
  16. ^ a b v Otac Jovan Plamenac odlikovan Krstom Vožda Đorđa Stratimirovića!. 2022. 
  17. ^ Acović, Dragomir (2017). „Šest vekova odlikovanja među Srbima”. Politikin zabavnik. 3438: 14. 
  18. ^ Sremski Karlovci: Potomak plemića čuva sećanja na slavne događaje. 
  19. ^ Pravoslavlje, br. 1311, od 1. novembra, Episkop bački dr Irinej odlikovan krstom Vožda Đorđa Stratimirovića. Beograd. 2021. str. 20. 
  20. ^ Svetigora, br. 297. - za Vavedenje, Ljetopis Mitropolije. Cetinje. 2021. str. 61, 62. 
  21. ^ Osnivač čuvenog Beogradskog sindikata odlikovan ordenom Krst Vožda Đorđa Stratimirovića. 2022. 
  22. ^ Akademik Bećković odlikovan u Karlovačkoj bogosloviji. 2022. 
  23. ^ Vesić odlikovan Krstom vožda Đorđa Stratimirovića. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ђорђе_Стратимировић_(генерал)&oldid=27739421”