Jovan Urban
| Jovan Urban | |
|---|---|
 Jovan Urban | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 28. oktobar 1875. |
| Mesto rođenja | Prag, Austrougarska |
| Datum smrti | 9. februar 1952. (76 god.) |
| Mesto smrti | Valjevo, FNRJ |
| Vojna karijera | |
| Čin | Kapelmajstor |
| Učešće u ratovima | Prvi balkanski rat Drugi balkanski rat Prvi svetski rat |
Jovan Jan Urban (Prag, 28. oktobar 1875 – Valjevo, 9. februar 1952) srpski i jugoslovenski kompozitor i dirigent, učesnik Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Jovan Urban rođen je u Pragu 28. oktobar 1875. godine. Osnovnu i srednju školu završio je u Pragu. Diplomirao je na Praškom konzervatorijumu 1897. godine. Nakon poziva srpske vlade dolazi u Srbiju tokom marta 1899. godine. Bio je jedan od 250 čeških muzičara koji su, u poslednjoj deceniji 19. veka emigrirali južnoslovenske zemlje, i time unapredili lokalne muzičke kulture. Srbija mu je bila posebno zanimljiva, kao slobodna evropska zemlja, oslobođena dominacije kako Otomanskog carstva tako Habsburga. U to vreme, Češka je opisivana kao evropski muzički konzervatorijum. Po dolaska u Srbiju, a po potrebi vojne službe postavnjen je 13. aprila 1899. godine za kapelnika vojne muzike Drinske divizijske oblasti.[1] Nakon par meseci, tačnije 23. oktobra 1899. godine postavljen je za kapelnika muzike V pešadijskog puka "Kralja Milana".[2] Posle nekog vremena odlučio je da se nastani i ostane u Srbiji u Valjevu, koja mu je postala druga domovina. Sredinom 1903. godine, kapelnik IV klase Jan Urban, prešao je iz katoličke u pravoslavnu veru i promenio ime u Jovan.[3] Jovan Urban postavljen je 1907. godine za nastavnika privatne Više Ženske škole u Valjevu.[4]
Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Tokom Prvog svetskog rata bio je Kapelmajstor u srpskoj vojsci. Nekoliko njegovih dela tiče se ovog perioda: U sećanje na Krf, Prelazak Albanije, Srbija na Istoku, Zvuci Medvednika, The Peonies of Kosovo. Srbija na Isotku izvedena je u Bizerti, Tunis, još tokom trajanja rata. U Parizu i ostalim francuskim gradovima, ovo izuzetno delo izvođeno je pod imenom njemu nadređenog oficira, kapetana Dragutina Pokornog, lišavajući Urbana zasluženog priznanja. Uprkos dubokoj užasnutosti Prvog svetskog rata, nastavio je da piše herojske marševe zasnovane na narodnim melodijama, da bi se podigao moral trupa.[5] Posle Velikog rata, Jan Urban nije više napisao nijedan herojski marš.
Život i rad[uredi | uredi izvor]
Nakon završenog rata, ostaje da radi kao kapelnik u vojsci. Krajem avgusta 1924. godine unapređen je u višeg kapelnika III klase.[6] Upravnik muzičke nastave Vojno muzičke škole postaje 27 maja. 1927. godine.[7] Za kapelnika Osječke vojne muzike postavljen je 30. jula 1928. godine.[8]
Pukovnik Jovan Urban, viši vojni kapelnik, proslavio je svoj 35-godišnji jubilej na koncertu Osiječke filharmonije 23. aprila 1934. godine.[9] Za sve vreme svog kapelničkog rada bavio se najviše komponovanjem i mnogo je stvari napisao na polju foltklorističke n popularne muzike. Pisao je i scenska dela: operu „Đul-Beaza" (prikazivanu u bivšoj Osiječkoj Operi), operu „Majka" (prikazivanu n u Beogradu), operetu „Igumanov greh" (prikazivanu u Osijeku i u Novom Sadu) prikaz „Začaranu princezu".
Celog života se trudio da unapredi muzičko obrazovanje i kulturu zemlje koja je prvo bila Kraljevina Srbija, kasnije Kraljevina Jugoslavija i, na kraju, FNRJ, posle završetka Drugog svetskog rata. Imao je vodeću ulogu u ustanovljivanju prvih nacionalnih orkestara, muzičkih akademija i kulturnih društava, sve vreme radeći i kao dirigent ali i kao kompozitor muzike svih žanrova.
Njegov veliki doprinos srpskoj klasičnoj muzici ogleda se u orkestarskom polju i sastoji se od otprilike 20 uvertira, mnogobrojnih igara i suites of remarkable orchestration – mnoge od njih bile prve od te vrste napisane za simfonijski orkestar. Njegove maštovite orkestracije-aranžmani Poskočica, kao i njegove Srpske igre, doprinele su tome da Urban bude nazvan srpskim Dvoržakom Od ranih 1920-ih do 1990-ih, najveći deo ovih dela bio je izveo je Simfonijski orkestar Radio Beograda, i snimljen. U Skoplju, Severna Makedonija, osnovao je prvi osrkestar i postao prvi dirigent Opere.
Srbija na Isotku izvedena je u Bizerti, Tunis, još tokom trajanja rata. U Parizu i ostalim francuskim gradovima, ovo izuzetno delo izvođeno je pod imenom njemu nadređenog oficira, kapetana Dragutina Pokornog, lišavajući Urbana zasluženog priznanja.
U prvoj deceniji 20. veka Srbija je imala samo jedan veliki orkestar, i to je bio orkestar Kraljeve garde. Urban je, zajedno sa drugim muzičarem češkog porekla, Dragutinom Pokornim, osnova još 20 orkestara posle Prvog svetskog rata. Takođe je, 1927 godine, osnovao i vodio prvu Vojnu muzičku akademiju sa sedištem u Vršcu.
Od 1920. do 1941. godine bavi se komponovanjem opera i radi kao dirigent u Narodnom pozorištu u Osijeku. U to vreme, u Osijeku, ili malom Pragu, cvetao je kulturni život. Oko 1924. godine Urban je osnovao Osiječki filharmonijski orkestar, zajedno sa svojim bliskim prijateljem, dirigentom Lav Mirsky. Članovi tog orkestra bili su uglavnom češki muzičari koji su dolazili iz Urbanovog promenade orkestra. Urbanova opera za decu, Začarane princeza (1926), nastala je u saradnji sa vodećim gradskim piscem, i odražavala je estetiku Art Nouveau. Za svoju operetu, Igumanov greh, izabrao je libreto, čija je karakteristika Hašekov humor. Ostavljajući herojski muzički narativ, Urbanov muzički izraz išao je ka modernizmu. Ovo posebno u smislu što je Viktor Žmegač’s definisao kao Modernizam je pluralizam stilova, pošto je Urbanov harmonijski jezik uglavnom ostao konvencionalan/klasičan.
Po izbijanju Drugog svetskog rata i proglašenju NDH nagnalo je Urbana da se vrati u Srbiju.
Među njegove kompozicije iz tog vremena spada i 40 studija za solo violinu,fantasy za violinu i klavir, Putnik, po pesmi Petra Preradovića: Merciful beloved God, lost am I in the roadless land….
Posle Drugog svetskog rata, nastavio je komponuje, uključujući i jedan broj dela koja su slavila partizanski otpor nacistima, kao što su Sutjeska i Smrt heroja.
Tokom života, kao kompozitor pokrio je veliko polje, operu, orkestar, kamernu muziku, i klavirske minijature.
Među njegova najznačajnija dela spadaju dve opera, Majka (nalazi se u fondu Univerzitetske biblioteke "Svetozar Marković)) i Đul Beaza, dve operete, Igumanov greh i Terpsichore, dve operete za decu, i više od 90 kompozicija za klavir, objavljivanih između 1905. I 1910.godine Beogradu. U njegova značajna dela spadaju i Devet srpskih igara i Trinaest poskočica za veliki orkestar, pet suits, mnogobrojne uvertira, potpuriji, marševi, valceri, dela za solo violin i ostala kamerna muzika. Skoro otkriveno muzičko delo Šokica ukazuje na to da je njegovo stvaralaštvo u oblasti opere i veće nego što se do sada smatralo. Iako je otprilike trećina njegovih dela kasnije ili izgubljeno ili uništeno, kao posledica pet ratova, ono što je ostavio kao nasleđe je značajno.
Bogatstvo folklornih ritmova i melodija njegovih usvojenih južnoslovenskih zemalja suffuse Urbanovu muziku. Pored tih elemenata, njegova češka domovina uvek sija kroz njegova dela izuzetno jasno. Ipak, Urban nije samo epigon svojih čeških predaka. Poetska imaginacija njegovih dela za klavir, njegove operete i Štrausu nalik valzeri za orkestar, otkrivaju snažan pečat Artnuvoa. Dalje, takozvani orijentalni elementi čine sastavni deo Urbanovog harmonijskog jezika. Alhemija ovih stilova daje sliku multinacionalnog kompozitora čija muzika je apoteoza igre gde se susreću Istok i Zapad.
Orden Svetog Save IV reda dobio je 6. septembra 1939. godine.[10] Bio je zamenik članova, član, potpredsednik ispitne komisije za višeg vojnog kapelnika III i IV klase za školsku 1926/27, 1927/28, 1928/29, 1929/30, 1930/31, 1931/32, 1932/33, 1933/34, 1934/35, 1935/36, 1936/37, 1937/38, 1938/1939, 1939/1940. Razrešen je dužnosti člana komisije 20. novembra 1940. godine.[11]
Porodica[uredi | uredi izvor]
Jovan Urban se oženio Milkom, iz poznate valjevske porodice Perić.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Službeni vojni list, godina 19, broj 15, od 17.04.1899, str. 455-456
- ^ Službeni vojni list, godina 19, broj 43, od 30.10.1899, str. 1145-1146
- ^ Službeni vojni list, godina 23, broj 25, od 22.06.1903, str. 503-504
- ^ Prosvetni glasnik, godina 28, broj 7, juli 1907, str. 483
- ^ Velika Srbija (Solun), broj 212, Solun, utorak, 8. novembar 1916, str. 3
- ^ Službeni vojni list, godina 43, broj 42, od 06.09.1924, str. 1827-1828
- ^ Službeni vojni list, godina 46, broj 22, od 28.05.1927, str. 1007-1008
- ^ Službeni vojni list, godina 47, broj 34, od 02.08.1928, str. 1435-1436
- ^ „Dve umetničke proslave u Osjeku”. Pravda: 8. 24. 4. 1934.
- ^ Službeni vojni list, godina 58, broj 28, od 06.09.1939, str. 1593-1594
- ^ Službeni vojni list, godina 59, broj 44, od 22.11.1940, str. 2727-2728