Nju Orleans
| Nju Orleans engl. New Orleans | |
|---|---|
 Kolaž Nju Orleansa | |
 Zastava
.png) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Sjedinjene Američke Države |
| Federalna jedinica |  Luizijana |
| Okrug | Orlins |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2010. | 343.829 [1] |
| — gustina | 379,08 st./km2 |
| Aglomeracija (2010.) | 1.235.650 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 29° 58′ 00″ S; 90° 03′ 00″ Z / 29.966667° S; 90.05° Z |
| Vremenska zona | UTC-6, leti UTC-5 |
| Površina | 907 km2 |
| — kopno | 438,80 km2 |
| — voda | 467,30 km2 |
 | |
  Nju Orleans Nju Orleans na karti Luizijane | |
| Pozivni broj | 985, 504 |
| Veb-sajt | |
| www.cityofno.com/ | |
Nju Orleans (engl. New Orleans, franc. La Nouvelle-Orléans) je najveći grad u američkoj saveznoj državi Luizijani, a smešten je kod ušća reke Misisipi u Meksički zaliv. Nalazi se u jugoistočnom delu Luizijane uzduž reke Misisipi i južno od jezera Pončartrejn. Prema popisu stanovništva iz 2000. godine grad je imao 484.674 stanovnika, a sa predgrađima 1.337.726.
Nju Orleans je i jedan od najstarijih gradova u SAD. Grad ima ogromnu kulturno istorijsku baštinu koja je potekla iz francuske, španske i crnačke kulture. Osnovan je 1718, a ime je dobio po francuskom vladaru Filipu Orlenaskom. Nju Orleans je poznat po multikulturalnoj baštini (naročito pod francuskim, španskim i afroameričkim uticajem), kao i svojoj muzici, te kuhinji. Grad je svetski poznato turističko odredište zahvaljujući mnogim festivalima i proslavama.
U avgustu 2005. grad je teško pogodio i poplavio uragan Katrina. Nakon što je stanovništvo grada evakuisano, a on opustošen uraganom, populacija se značajno smanjila i većina stanovnika odlučila je da potražiti privremeno sklonište drugde ili da se za stalno odseli iz grada. Prema procenama sa kraja 2005, u gradu je živelo manje od 150.000 ljudi.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre doseljenja Evropljana su na prostoru Nju Orleansa živeli Indijanci iz plemena Čitimača. Grad Nju Orleans su osnovali Francuzi 7. maja 1718. Grad je osnovao Žan-Baptista Le Mojn de Bjenvil, direktor francuske kompanije za istraživanje i kolonizaciju doline Misisipija. Osnovan je kao trgovačka postaja na ušću reke. Nazvan je po Filipu II, vojvodi od francuskog grada Orleana. Od 1723. je glavni grad francuske kolonije Luizijane.
Godine 1763. je Sporazumom u Parizu grad pripao Španiji i bio pod španskom vlašću do 1801. kad je vraćen Francuskoj i postao deo kolonije Luizijane. Godine 1803. je Napoleon Luizijanu prodao SAD. Od 1812. je organizovana američka savezna država Luizijana. Grad je pod američkom vlašću brzo rastao. Bio je centar uzgoja pamuka i šećerne trske u okolini. U grad se naselilo mnogo doseljenika sa Haitija, gde je 1804. izbila revolucija. Tokom Američko-britanskog rata je 1815. vođena Bitka kod Nju Orleansa u kojoj su Amerikanci pobedili i prisilili Britance da napuste Luizijanu. Američke snage je vodio Endru Džekson, kasniji predsjednik SAD.
Stanovništvo grada se udvostručilo do 1840. Nju Orleans se razvio kao značajna trgovačka postaja, posebno za trgovinu robovima na jugu SAD. Tokom građanskog rata su severnjačke snage brzo zauzele grad, te nije jako nastradao.
Grad se dalje razvijao, ali je njegovo širenje ograničavao geografski položaj između reke Misisipi i jezera Pončartrejn, te mnogo močvarnog zemljišta u okolini. Inženjer Baldvin Vud je početkom 20. veka osmislio sistem odvodnjavanja močvarnog zemljišta, što je omogućilo daljnji razvoj grada. Oko grada su sagrađeni brojni nasipi i sistem pumpi koji grad štite od poplava. Godine 1965. je grad pogodio uragan Betsi, a 1995. jaka poplava uzrokovana obilnim kišama.
Uragan Katrina[uredi | uredi izvor]
Katrina je bio jedan od najjačih uragana u istoriji. Dana 26. avgusta 2005. je pogodio obalu Luizijane i njegovo središte je prošlo u blizini Nju Orleansa. Grad su pogodili vetrovi brzine preko 250 km/h i izrazito obilne padaline, što je uzrokovalo rušenje brane prema Misisipiju i jezeru Pončartrejn. Posledica toga je da je grad bio poplavljen, a visina vode je ponegde dosezala preko 9 m. Prema službenim podacima je u uraganu poginulo 1.464 stanovnika grada. U grad su iz okolnih močvara ušli krokodili i ostale divlje životinje. Gradom su počele harati bande pljačkaša. U takvim uslovima se nije moglo dalje živeti, te je naređena masovna evakuacija grada.
Dodatan problem je da grad leži ispod nivoa mora, pa se voda nije mogla prirodnim putem povući. Zbog toga su bili potrebni meseci da se obnove okolne brane i ispumpa voda iz grada. Obnova grada je tekla vrlo sporo. Smatra se da će grad veoma teško u bliskoj budućnosti dostići broj stanovnika od pre uragana.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Klima[uredi | uredi izvor]
| Klima međunarodnog aerodruma Luj Armstrong Nju Orleans (1981–2010 normale,[a] ekstremi 1946–sadašnjost)[b] | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 28 (83) |
29 (85) |
32 (89) |
33 (92) |
36 (96) |
38 (101) |
38 (101) |
39 (102) |
38 (101) |
34 (94) |
31 (87) |
29 (84) |
39 (102) |
| Srednji maksimum, °C (°F) | 25,1 (77,2) |
26,1 (78,9) |
27,9 (82,3) |
30,4 (86,7) |
33,1 (91,5) |
34,7 (94,5) |
35,6 (96,0) |
35,8 (96,4) |
34,2 (93,5) |
31,7 (89,0) |
28,7 (83,7) |
26,5 (79,7) |
36,3 (97,3) |
| Maksimum, °C (°F) | 16,7 (62,1) |
18,6 (65,4) |
22,1 (71,8) |
25,7 (78,2) |
29,6 (85,2) |
31,9 (89,5) |
32,9 (91,2) |
32,9 (91,2) |
30,8 (87,5) |
26,7 (80,0) |
22,1 (71,8) |
18 (64,4) |
25,7 (78,2) |
| Prosek, °C (°F) | 11,9 (53,4) |
13,7 (56,7) |
17,1 (62,7) |
20,6 (69,1) |
24,8 (76,7) |
27,5 (81,5) |
28,5 (83,3) |
28,5 (83,3) |
26,6 (79,8) |
21,8 (71,3) |
17,1 (62,7) |
13,2 (55,7) |
20,9 (69,7) |
| Minimum, °C (°F) | 7,1 (44,7) |
8,9 (48,0) |
11,9 (53,5) |
15,6 (60,0) |
20,1 (68,1) |
23,1 (73,5) |
24,1 (75,3) |
24,1 (75,3) |
22,2 (72,0) |
17 (62,6) |
11,9 (53,5) |
8,3 (46,9) |
16,2 (61,2) |
| Srednji minimum, °C (°F) | −2,4 (27,6) |
−0,4 (31,3) |
2,7 (36,8) |
7 (44,6) |
13,3 (56,0) |
18,7 (65,7) |
21,1 (69,9) |
21,1 (70,0) |
15,9 (60,6) |
7,6 (45,6) |
3,1 (37,6) |
−1,3 (29,6) |
−4,1 (24,6) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −10 (14) |
−9 (16) |
−4 (25) |
0 (32) |
5 (41) |
10 (50) |
16 (60) |
16 (60) |
6 (42) |
2 (35) |
−4 (24) |
−12 (11) |
−12 (11) |
| Količina padavinamm (in) | 130,8 (5,15) |
134,6 (5,30) |
115,6 (4,55) |
117,1 (4,61) |
117,6 (4,63) |
204,7 (8,06) |
150,6 (5,93) |
151,9 (5,98) |
126,2 (4,97) |
89,9 (3,54) |
114 (4,49) |
133,1 (5,24) |
1.586,2 (62,45) |
| Dani sa padavinama (≥ 0.01 in) | 9,3 | 8,8 | 8,3 | 6,9 | 7,7 | 12,9 | 13,6 | 13,1 | 9,4 | 7,7 | 7,9 | 9,2 | 114,8 |
| Relativna vlažnost, % | 75,6 | 73,0 | 72,9 | 73,4 | 74,4 | 76,4 | 79,2 | 79,4 | 77,8 | 74,9 | 77,2 | 76,9 | 75,9 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 153,0 | 161,5 | 219,4 | 251,9 | 278,9 | 274,3 | 257,1 | 251,9 | 228,7 | 242,6 | 171,8 | 157,8 | 2.648,9 |
| Sunčano vreme — mesečni procenti | 47 | 52 | 59 | 65 | 66 | 65 | 60 | 62 | 62 | 68 | 54 | 50 | 60 |
| Izvor: NOAA (erlativna vlažnost i sunčanost 1961–1990)[v][3][4][5] | |||||||||||||
| Klima Odubon parka u Nju Orleansu (ekstremi 1893–sadašnjost) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 29 (84) |
29 (85) |
33 (91) |
34 (93) |
37 (99) |
40 (104) |
39 (102) |
39 (103) |
38 (101) |
36 (97) |
33 (92) |
29 (85) |
40 (104) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −11 (13) |
−14 (6) |
−3 (26) |
0 (32) |
8 (46) |
12 (54) |
16 (61) |
16 (60) |
9 (49) |
2 (35) |
−3 (26) |
−11 (12) |
−14 (6) |
| Izvor: NOAA[3] | |||||||||||||
Demografija[uredi | uredi izvor]
Po popisu iz 2010. godine broj stanovnika je 343.829, što je 140.845 (-29,1%) stanovnika manje nego 2000. godine.[6]
| Sastav stanovništva – Nju Orleans | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2010.[6] | 2000.[6] | ||||||
| Ukupno | 343 829 (100,0%) | 484 674 (100,0%) | |||||
| Afroamerikanci | 206 871 (60,17%) | 325 947 (67,25%) | |||||
| Belci | 104 770 (30,47%) | 128 871 (26,59%) | |||||
| Hispanoamerikanci | 18 051 (5,250%) | 14 826 (3,059%) | |||||
| Azijati | 9 970 (2,900%) | 10 972 (2,264%) | |||||
| Ostali | 4 167 (1,212%) | 4 058 (0,837%) | |||||
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Značajni ljudi[uredi | uredi izvor]
U Nju Orleansu rođeni su:
- Li Harvi Osvald - atentator
- En Rajs - spisateljica
- Fats Domino - muzičar
- Ken Tompson - informatičar
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Srednji mesečni maksimumi i minimumi (tj. očekivana najviša i najniža temperaturana očitavanja u bilo kojoj tački tokom godine ili datog meseca) izračunata na bazi podataka sa date lokacije od 1981 do 2010.
- ^ Zvanični rekordi za Nju Orleans se čuvaju u pri MSY od 1. maja 1946.[2] Dodatni rekordi iz Odubon parka koji datiraju unazad od 1893. su isto tako uvršteni.
- ^ Normale sunčanosti su bazirane na podacima za 20 do 22 godina
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „County Totals Datasets: Population Estimates”. Arhivirano iz originala 8. 7. 2016. g.
- ^ „Threaded Extremes”. threadex.rcc-acis.org.
- ^ a b „NOWData – NOAA Online Weather Data”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 6. 9. 2016.
- ^ „Station Name: LA NEW ORLEANS INTL AP”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 27. 3. 2014.
- ^ „WMO Climate Normals for NEW ORLEANS, LA 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 27. 3. 2014.
- ^ a b v „Louisiana Trend Report 1: State and Counties”. Arhivirano iz originala 23. 4. 2012. g. Pristupljeno 30. 6. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gitlin, Jay (1. 12. 2009). The Bourgeois Frontier: French Towns, French Traders, and American Expansion. Yale University Press. str. 159. ISBN 978-0-300-15576-1. Arhivirano iz originala 14. 08. 2020. g. Pristupljeno 16. 03. 2019.
- Thomas J. Adams and Steve Striffler (eds.), Working in the Big Easy: The History and Politics of Labor in New Orleans. Lafayette, Louisiana: University of Louisiana at Lafayette Press, 2014.
- Nathalie Dessens, Creole City: A Chronicle of Early American New Orleans. Gainesville, Florida: University Press of Florida, 2015.
- Rien Fertel, Imagining the Creole City: The Rise of Literary Culture in Nineteenth-Century New Orleans. Baton Rouge, Louisiana: Louisiana State University Press, 2014.
- Scott P. Marler, The Merchants' Capital: New Orleans and the Political Economy of the Nineteenth-Century South. New York: Cambridge University Press, 2013.
- Lawrence N. Powell, The Accidental City: Improvising New Orleans. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2012.
- LaKisha Michelle Simmons, Crescent City Girls: The Lives of Young Black Women in Segregated New Orleans. Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press, 2015.
- Rebecca Solnit and Rebecca Snedeker, Unfathomable City: A New Orleans Atlas. Berkeley, California: University of California Press, 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Arhivski indeks na sajtu Wayback Machine
- Official Tourism Website
- History
- New Orleans Collection, 1770–1904 from the New-York Historical Society
- Army Corps of Engineers' New Orleans Risk and Reliability Report – Interactive map showing flood risk
- Geology and Hurricane-Protection Strategies in the Greater New Orleans Area Louisiana Geological Survey publication on geology
- Who's Killing New Orleans? Архивирано на сајту Wayback Machine (3. октобар 2008) – City Journal
- Louisiana Hurricane History, David Roth. National Weather Service, Camp Springs, MD. 2010.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
.svg){kind=small}
