Benoa Mandelbrot
| Benoa Mandelbrot | |
|---|---|
 Benoa Mandelbrot na TED konferenciji 2010. godine | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 20. novembar 1924. |
| Mesto rođenja | Varšava,  Poljska |
| Datum smrti | 14. oktobar 2010. (85 god.) |
| Mesto smrti | Kembridž, Masačusets,  SAD |
| Obrazovanje | Lycée du Parc, Politehnička škola, Kalifornijski tehnološki institut, Univerzitet Sorbona |
| Naučni rad | |
| Polje | matematika |
| Poznat po | Mandelbrotovom skupu |
| Zvanični veb-sajt | |
| users | |
Benoa Mandelbrot (fr. Benoît Mandelbrot; Varšava, 20. novembar 1924 — Kembridž, 14. oktobar 2010) bio je francuski matematičar poljskog porekla.[1][2][3]
Benoa Mandelbrot je bio vodeći naučnik na polju fraktalne geometrije. Bio je profesor matematike. Iako je izmislio pojam fraktal, mnogi delovi iz Fraktalne geometrije prirode (The Fractal Geometry of Nature) već su pre opisani od strane drugih matematičara. Svejedno sve su te teorije bile smatrane izolovanima, i neprirodnim, sa neintuitivnim osobinama. Mandelbrot ih je uspeo ujediniti u jednu jedinstvenu teoriju. Takođe, on je insistirao na upotrebi fraktala kao realnih i korisnih modela za mnoge prirodne fenomene, uključujući oblik obala i reka, strukturu biljaka, krvnih žila i pluća; jata galaksija, Braunovo kretanje, cene na berzi. Mandelbrot smatra kako su fraktali, u mnogočemu, intuitivniji i prirodniji, nego objekti tradicionalne euklidijanske geometrije. Kao što kaže u uvodu fraktalne geometrije prirode:
Oblaci nisu sfere, planine nisu stošci, obale nisu krugovi, lavež nije gladak, niti munja ne putuje ravnom linijom.
Biografija
[uredi | uredi izvor]Rođen je u jevrejskoj porodici, u Varšavi 1924. godine za vreme Druge poljske republike. Godine 1936., dok je još bio dete, Mandelbrotova familija je emigrirala u Francusku. Nakon završetka Drugog svetskog rata Mandelbrot je studirao matematiku, diplomiraju na univerzitetima u Parizu i SAD, i primajući magistarsku diplomu u aeronautici od Kalifornijskog tehnološkog instituta. Svoju karijeru je proveo u SAD i Francuskoj. Godine 1958, započeo je 35-godišnju karijeru u IBMu, gde je postao IBM Fellow.
Zbog pristupa IBM kompjuterima, Mandelbrot je bio jedan od prvih korisnika računarske grafike za kreiranje i prikazivanje fraktalne geometrije, što je dovelo do otkrića Mandelbrotovog seta 1979. godine. Time je on uspeo da pokaže kako se vizuelna kompleksnost može kreirati iz jednostavnih pravila. On je pokazao da objekti koji su se tipično smatrali grubim, složenim ili haotičnim, poput oblaka ili morkih obala, zapravo imaju „stepen uređenosti“.[4] Njegova istraživačka karijera obuhvata doprinose poljima geologije, medicine, kosmologije, inženjerstva i društvenih nauka. Naučni pisac Artur Klark smatra Mandelbrotov set "jednom od najzadivljujućih otkrića u celokupnoj istoriji matematike".[5]
Pri kraju svoje karijere, on je bio Sterling profesor matematičkih nauka na Jejl univerzitetu, gde je bio najstariji profesor koji je dobio posao u istoriji Jejla.[6] Mandelbrot je takođe radio za Pacifičku severozapadnu nacionalnu laboratoriju, Université Lillr Nord de France, Institut za napredne studije i Centre National de la Recherche Scientifique. Tokom svoje karijere, on je primio više od 15 počasnih doktorata i služio u mnogim naučnim žurnalima, kao i brojne nagrade. Njegova autobiografija, The Fractalist, je objavljena 2012. godine.
Smrt i nasleđe
[uredi | uredi izvor]Mandelbrot je umro od raka pankreasa u 85. godini u hospiciju u Kembridžu, Masačusets, 14. oktobra 2010. godine.[1][7] Reagujući na vest o njegovoj smrti, matematičar Hajnc-Oto Pajtgen je rekao: „[Ako] govorimo o uticaju unutar matematike i primenama u nauci, on je jedna od najvažnijih ličnosti u poslednjih pedeset godina.“[1]
Kris Anderson, kustos TED konferencije, opisao je Mandelbrota kao „ikonu koja je promenila način na koji vidimo svet“.[8] Nikola Sarkozi, predsednik Francuske u vreme Mandelbrotove smrti, rekao je da je Mandelbrot imao „moćan, originalan um koji nikada nije bežao od inovacija i razbijanja unapred stvorenih shvatanja [...] njegovo delo, razvijeno u potpunosti izvan mejnstrim istraživanja, dovelo je do moderne teorije informacija.“[9] Mandelbrotova čitulja u časopisu The Economist ističe njegovu slavu kao „slavne ličnosti izvan akademije“ i hvali ga kao „oca fraktalne geometrije“.[10]
Počasti i nagrade
[uredi | uredi izvor]Nepotpuni spisak nagrada koje je dobio Mandelbrot:[11]
- 2004 Best Business Book of the Year Award
- AMS Einstein Lectureship
- Barnard Medal
- Caltech Service
- Casimir Funk Natural Sciences Award
- Charles Proteus Steinmetz Medal
- Franklin Medal
- Harvey Prize (1989)
- Honda Prize
- Humboldt Preis
- Fellow, American Geophysical Union
- IBM Fellowship
- Japan Prize (2003)
- John Scott Award
- Légion d'honneur (Legion of Honour)
- Lewis Fry Richardson Medal
- Medaglia della Presidenza della Repubblica Italiana
- Médaille de Vermeil de la Ville de Paris
- Nevada Prize
- Member of the Norwegian Academy of Science and Letters.[12]
- Science for Art
- Sven Berggren-Priset
- Władysław Orlicz Prize
- Volfova nagrada za fiziku (1993)
- Japan Prize (2003)
Bibliografija
[uredi | uredi izvor]- Fractals: Form, Chance and Dimension, 1977, 2020
- The Fractal Geometry of Nature, 1982
- Mandelbrot, Benoît B. (1983). The Fractal Geometry of Nature. San Francisco: W.H. Freeman. ISBN 978-0-7167-1186-5.
- Mandelbrot, B. (1959) Variables et processus stochastiques de Pareto-Levy, et la repartition des revenus. Comptes rendus de l'Académie des Sciences de Paris, 249, 613–615.
- Mandelbrot, B. (1960) The Pareto-Levy law and the distribution of income. International Economic Review, 1, 79–106.
- Mandelbrot, B. (1961) Stable Paretian random functions and the multiplicative variation of income. Econometrica, 29, 517–543.
- Mandelbrot, B. (1964) Random walks, fire damage amount and other Paretian risk phenomena. Operations Research, 12, 582–585.
- Fractals and Scaling in Finance: Discontinuity, Concentration, Risk. Selecta Volume E, 1997 by Benoit B. Mandelbrot and R.E. Gomory
- Mandelbrot, Benoit B. (1997) Fractals and Scaling in Finance: Discontinuity, Concentration, Risk, Springer.
- Fractales, hasard et finance, 1959–1997, 1 November 1998
- Multifractals and 1/ƒ Noise: Wild Self-Affinity in Physics (1963–1976) (Selecta; V.N) 18 January 1999 by J.M. Berger and Benoit B. Mandelbrot
- Mandelbrot, Benoît (februar 1999). „A Multifractal Walk down Wall Street”. Scientific American. 280 (2): 70. Bibcode:1999SciAm.280b..70M. doi:10.1038/scientificamerican0299-70.
- Gaussian Self-Affinity and Fractals: Globality, The Earth, 1/f Noise, and R/S (Selected Works of Benoit B. Mandelbrot) 14 December 2001 by Benoit Mandelbrot and F.J. Damerau
- Mandelbrot, Benoit B., Gaussian Self-Affinity and Fractals, Springer: 2002.
- Fractals and Chaos: The Mandelbrot Set and Beyond, 9 January 2004
- Hudson, Richard L.; Mandelbrot, Benoît B. (2004). The (Mis)Behavior of Markets: A Fractal View of Risk, Ruin, and Reward. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-04355-2.
- Mandelbrot, Benoit B. (2010). The Fractalist, Memoir of a Scientific Maverick. New York: Vintage Books, Division of Random House. . ISBN 978-0-307-38991-6. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Hudson, Richard L.; Mandelbrot, Benoît B. (2004). The (Mis)Behavior of Markets: A Fractal View of Risk, Ruin, and Reward
. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-04355-2. - Mandelbrot, Benoît; Taleb, Nassim (23. 3. 2006). „A focus on the exceptions that prove the rule”. Financial Times. Arhivirano iz originala 23. 10. 2010. g. Pristupljeno 17. 10. 2010.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v Hoffman, Jascha (16. 10. 2010). „Benoît Mandelbrot, Mathematician, Dies at 85”. The New York Times. Pristupljeno 16. 10. 2010.
- ^ Lesmoir-Gordon, Nigel (17. 10. 2010). „Benoît Mandelbrot obituary”. The Guardian. London. Pristupljeno 17. 10. 2010.
- ^ Selinker, Mike (18. 10. 2010). „Never Trend Away: Jonathan Coulton on Benoit Mandelbrot”. Wired.
- ^ Wolfram, Stephen. "The Father of Fractals", Wall Street Journal, 22 November 2012
- ^ "Arthur C Clarke – Fractals – The Colors Of Infinity", video interviews, 54 min.
- ^ Olson, Steve (2004). „The Genius of the Unpredictable”. Yale Alumni Magazine. Pristupljeno 22. 7. 2014.
- ^ „Benoît Mandelbrot, fractals pioneer, dies”. United Press International. 16. 10. 2010. Arhivirano iz originala 22. 10. 2012. g. Pristupljeno 17. 10. 2010.
- ^ „Mandelbrot, father of fractal geometry, dies”. The Gazette. Arhivirano iz originala 19. 10. 2010. g. Pristupljeno 16. 10. 2010.
- ^ „Sarkozy rend hommage à Mandelbrot” [Sarkozy pays homage to Mandelbrot]. Le Figaro (na jeziku: francuski). Arhivirano iz originala 28. 7. 2013. g. Pristupljeno 17. 10. 2010.
- ^ Benoît Mandelbrot's obituary Arhivirano 24 oktobar 2010 na sajtu Wayback Machine. The Economist (21 October 2010)
- ^ Mandelbrot, Benoit B. (2. 2. 2006). „Vita and Awards (Word document)”. Pristupljeno 6. 1. 2007. Retrieved from Internet Archive 15 December 2013.
- ^ „Gruppe 1: Matematiske fag” (na jeziku: Norwegian). Norwegian Academy of Science and Letters. Arhivirano iz originala 10. 11. 2013. g. Pristupljeno 7. 10. 2010.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Heinz-Otto Peitgen, Hartmut Jürgens, Dietmar Saupe and Cornelia Zahlten: Fractals: An Animated Discussion (63 min video film, interviews with Benoît Mandelbrot and Edward Lorenz, computer animations), W.H. Freeman and Company. 1990. ISBN 978-0-7167-2213-7. (re-published by Films for the Humanities & Sciences. ISBN 978-0-7365-0520-8.)
- "Hunting the Hidden Dimension: mysteriously beautiful fractals are shaking up the world of mathematics and deepening our understanding of nature", NOVA, WGBH TV, PBS, October 28, 2008.
- Donald J. Albers, G. L. Alexanderson: Mathematical People – Profiles and Interviews. Birkhäuser 1985.
- Frame, Michael; Cohen, Nathan (2015). Benoit Mandelbrot: A Life in Many Dimensions. Singapore: World Scientific Publishing Company. ISBN 978-981-4366-06-9.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. „Benoa Mandelbrot”. MacTutor History of Mathematics archive. University of St Andrews.
- Benoa Mandelbrot na sajtu MGP (jezik: engleski)
- Mandelbrot's page at Yale
- "Benoît Mandelbrot: Fractals and the art of roughness" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. februar 2014) (TED address).
- Fractals in Science, Engineering and Finance (lecture).
- FT.com interview on the subject of the financial markets which includes his critique of the "efficient market" hypothesis.
- Taylor, Richard (2011). „Obituaries: Benoit Mandelbrot”. Physics Today. 64 (6): 63. Bibcode:2011PhT....64f..63T. doi:10.1063/1.3603925
. - Mandelbrot relates his life story (Web of Stories).
- Interview (1 January 1981, Ithaca, NY) held by the Eugene Dynkin Collection of Mathematics Interviews, Cornell University Library.
- Video animation of Mandelbrot set, zoom factor 10342.
- Video animation of Mandelbulb na sajtu YouTube, a three-dimensional Mandelbrot-set projection.
- Video fly-through an animated Mandelbulb world na sajtu YouTube
- Benoa Mandelbrot na sajtu IMDb
- Benoa Mandelbrot at TED
- Michael Frame, "Benoit B. Mandelbrot", Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences (2014)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
