Bitka na reci Šajo
| Bitka na reci Šajo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Mongolske invazije Ugarske | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
|
Zlatna horda (Mongolsko carstvo) |
Ugarska Dalmacija i Hrvatska Templari Austrija | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Batu-kan Subudaj Šiban Berke-kan Boroldaj |
Bela IV Koloman (POR) Ugrin Čak † Maćaš Ratot † Fridrih II, vojvoda Austrije Deneš Tomaj † Rembo de Vozon | ||||||||
| Jačina | |||||||||
| oko 100.000[1] | oko 65.000[2] | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| znatni | glavnina vojske uništena | ||||||||
Bitka na reci Šajo ili Muhička bitka je bila glavna bitka između Mongolskog carstva i Ugarske tokom mongolske invazije Evrope. Odigrala se 11. aprila 1241. kod sela Muhi, jugozapadno od reke Šajo. Posle invazije Ugarska je ležala u ruševinama. Skoro polovinu naseljenih mesta su uništile mongolske vojske. Izgubljeno je oko 15-20 posto stanovnišva, uglavnom u nizijskim predlima, naročito u Alfeldu, i današnjem Banatu i južnoj Transilvaniji.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Posle Batu-kanovog osvajanja Kijevske Rusije (1237-1240), naredni cilj Mongola bila je Mađarska. Grupisanje svih mongolskih snaga protiv Mađarske krilo je u sebi za njih ozbiljan rizik, jer su se poljske grofovije, Češka, Moravska, pa i Nemačko carstvo, zabrinuti opasnošću provale Mongola u Evropu, pripremali za otpor. To je, najverovatnije, razlog što je Batu, posle ovladavanja Galičem (u Galiciji, danas Ukrajina), decembra 1240, podelio svoju vojsku u dve grupe: jedna slabija, pod komandom Kaidua, trebalo je da obezbedi svojim dejstvima protiv Poljaka, Čeha i Nemaca desni bok jače grupe, pod komandom Batua i Subudaja, usmerene na Mađarsku.[1]
Operacije je prva počela Kaiduova grupa, podeljena u više samostalnih kolona. Sandomješ je osvojen 13. februara 1241. Ujedinjena vojska poljskih grofovija tučena je ubrzo kod Šidlovjeca (polj. Szydlowiec) u blizini reke Čarne (polj. Czarna). Krakov je zauzet 24. marta, spaljen, a stanovništvo pobijeno. Kod Lignica u Šleziji došlo je 9. aprila 1241. do sudara između Mongola i združenih poljskih i nemačkih vitezova i Templarskog viteškog reda pod vojvodom Donje Šlezije Henrikom II Pobožnim (polj. Henryk II Pobozny). Mongoli su i tu odneli pobedu. Moravska je zatim bila lak plen.[1]
U međuvremenu je počela svoja dejstva i vojska pod neposrednom komandom Batu-kana. Dok je jedan deo imao zadatak da osvoji Transilvaniju, glavnina Batuove vojske prešla je 12. marta 1241. Karpate između Munkačeva i Užgoroda i za 4 dana, prevalivši 300 km, izbila je 16. marta 1241. na Dunav u visini Budima, mađarske prestonice. Protivnike je delio Dunav. Deo mongolske vojske pod Kaiduom još nije tukao do tog trenutka odlučujuću bitku na svom pravcu, te nije bila potpuno otklonjena opasnost na desnom boku. Forsiranje Dunava predstavljalo je, takođe, ozbiljan rizik za mongolsku konjicu, kao i otpočinjanje odlučujuće bitke za Mađarsku sa Dunavom iza leđa.[1]
Da bi izbegao forsiranje Dunava koji je razdvajao mongolsku i mađarsku vojsku, navukao neprijatelje i nametnuo im odlučujuću bitku na povoljnijim položajima, Batu se počeo povlačiti prema severoistoku, prema Munkačevu i reci Šajo, kako bi lišio Mađare preimućstva koje mu je pružao Dunav i mogućnosti dobijanja pojačanja. Šajo (mađ. Sajo, slč. Slana) je reka u severoistočnom delu Mađarske, duga oko 170 km. Izvire u Slovačkim rudnim planinama (slč. Slovenske Rudohorie) i delom teče kroz Slovačku, a utiče u Tisu severno od Polgara (mađ. Polgar).[2]
Mađarska vojska, po nekim izvorima oko 65.000 ljudi, u kojoj je bilo nemačkih, francuskih i hrvatskih odreda, pod komandom kralja Bele IV, prešla je 6. aprila Dunav i krenula za Mongolima. Pošto je prešao Šajo, Batu se odlučio da bitku primi u ravnici, nedaleko od ušća Šajoa u Tisu.[2]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Mađarska vojska izbila je 10. aprila na desnu obalu reke Šajo, ispred mongolskog logora. Istog dana uveče Mongoli su uputili deo snaga preko mosta na reci u demonstrativni napad, koji su Mađari odbili.[2]
Noću 10/11. aprila Mongoli su izvršili pripremu za opšti napad, pred zoru 11. aprila prešli su reku na više improvizovanih mostova i gazova, i opkolili mađarski logor. Opkoljena i zbijena na malom prostoru, mađarska vojska pretrpela je težak poraz.[2]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Kralj Bela je još u toku borbe uspeo da se probije sa delom snaga, uglavnom vitezovima i konjicom, dok je pešadija većinom izginula i pala u ropstvo. Posle ove pobede Mongoli su postali gospodari velikog dela Mađarske, sve do Dunava.[2]
Ubrzo je Batu, posle 3 dana opsade, ušao u slabo utvrđenu Peštu (mađ. Pest). Pokušaji kralja Bele da nađe pomoć na zapadu, nisu uspeli. Krajem decembra 1241. Mongoli su ušli u Budim i izbili do Drave. Veći deo Mongola je ostao u Mađarskoj, pustošeći gradove, a drugi pod Kadanom krenuo je u poteru za Belom koji se povukao u Hrvatsku i Srem. Jedna kolona pustošila je zapadni deo Srema i Slavoniju, a druga je preko Dunava upala u Križevačku županiju. Spojene zatim, ustremile su se na Zagreb, osvojile ga i opustošile. Mongoli su, potom, podeljeni u višše kolona, goneći kralja Belu krenuli ka moru. Bezuspešno su opsedali Klis, a Split i Trogir su se pripremali za odbranu.[1]
Pošto su uvideli da se primorski utvrđeni gradovi ne mogu lako osvojiti, a zbog nestašice hrane, naročito za konje, Kadan je odlučio da se vrati u Posavinu preko Velebita. No u podnožju Velebita, negde u visini Paga i Raba, njegovu vojsku porazili su stanovnici obližnjih mesta i ostrva. Mongolima je tako zatvoren put na sever preko Velebita. Kadan se zatim, pošto je primio početkom maja 1242. vest o smrti kagana Ogodaja, koji je umro decembra prethodne godine, preko Dalmacije, dela Bosne i Zete, Srbije i Bugarske, pustošeći usput okolinu Dubrovnika i Kotora, povukao na istok i pridružio glavnini Batuove vojske, koja se, vukući sa sobom masu zarobljenika raznih nacionalnosti i pretrpana plenom, užurbano vraćala u Aziju.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
