Grofovija Edesa
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Grofovija Edesa ''Comitatus Edessanus'' Comitatus Edessanus | |||
|---|---|---|---|
 Ekspanzija Grofovije Edese do 1131. godine | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Bliski istok | ||
| Glavni grad | Edesa (1098-1144; 1146)
| ||
| Politika | |||
| Vladari | |||
| — Grof Edese | |||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | Razvijeni srednji vijek | ||
| — Osnivanje | 1098 | ||
| — Ukidanje | 1150 | ||
| Događaji | |||
| — Prvi krstaški pohod | 1098 | ||
| — Osvojena od strane Nur ad-Din Zengija i ostatak prodat vizantijskom caru | 1150 | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Grofovije Edese | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
.PNG){kind=small}
| ||
| |||
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Turske |
| Istorija Turske |
|---|
 |
Grofovija Edesa je bila srednjovijekovna krstaška država iz 12. vijeka koja se nalazila oko grada Edese. U kasnom vizantijskom periodu, grad Edesa je postao jedno od glavnih sjedišta Sirijske orijentalno-pravoslavne crkve.
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Stanovništvo Edese bilo je uglavnom hrišćanskog porekla. Ono je imalo čak i svoga kralja Torosa, ali je u gradu postojao turski garnizon koji je razbijao iluziju o stvarnom gospodaru grada. Uz pomoć Balduinove vojske Toros se oslobodio garnizona. Februara 1098. godine Balduin svečano ulazi u Edesu. Građani su ga dočekali kao oslobodioca. Jermenski kralj Toros bio je veoma ljubazan prema njemu, što je Balduinu bio dovoljan znak da ga kralj ne voli. Sam kralj bio je Jermen, ali je morao zbog vlasti da primi grčko pravoslavlje što mu je navuklo neprijateljstvo mesnih Jermena koji su bili Jakoviti. Nisu ga više smatrali zemljakom već Grkom.
Balduin je odmah po osvajanju grada morao brzo da deluje. Nije ni pomišljao da grad vrati Vizantincima, već je Torosa „zamolio“ da ga usvoji. Situacija je bila olakšana time što je Toros već bio u poznijim godinama, a nije imao sina. Sama ceremonija usvojenja bila je veoma čudna i komična. U veliku košulju najpre se uvukao kralj Toros, a onda za njim i Balduin, obojica potpuno goli. Veliki smeh je izazvao momenat kada se u istu košulju uvukla i kraljica. Sada je Balduin bio usvojeni sin kralja Torosa.
Već 10. marta 1098. godine kralj Toros je ubijen na veoma čudan način. Stanovnici Edese su se odjednom pobunili i upali u dvor, kralj je pokušao pobeći kroz prozor. Kako u tome nije uspeo, svetina ga je dočepala i raskidala ga u komade. Tako je Balduin „nasledio“ Edesu i od nje ubrzo formirao grofoviju koja će postati prva krstaška država.
Balduin I od Edese[uredi | uredi izvor]
Balduin se nije priključio krstaškoj armiji nakon formiranja grofovije. Funkciju grofa Edese vršio je od 1098. godine do odlaska u Jerusalim 1100. godine.
Atabeg Mosula, Kerbuga, neuspešno pokušava da Balduinu preotme grofoviju. U tim napadima izgubio je tri nedelje. Kada je uvideo da neće uspeti osvojiti Edesu, okrenuo je vojsku ka Antiohiji. Upravo te tri nedelje koje je izgubio pred Edesom su ga sprečile da stigne na vreme da pomogne opsađenima u Antiohiji. Kada je stigao pred zidine grada, u njemu su se već nalazili krstaši koji su, zahvaljujući izdajstvu jednoga od stražara, uspeli da provale u grad.
Nakon Gotfridove smrti postavilo se pitanje ko će ga naslediti. Kandidati za krunu bili su Boemund i Balduin. Međutim, Boemund je zarobljen u bici kod Melitene od strane danišmendskog vladara Malik Gazija. Antiohiju je preuzeo Tankred kao regent.
Zarobljavanjem Boemunda Malik Gazi je Balduinu uklonio glavnog konkurenta za osvajanje krune. Dana 2. oktobra Balduin kreće u Jerusalim sa oko 200 vitezova i 700 pešaka. Edesu je ostavio svome rođaku Balduinu le Buržu.
Sukob oko prestola[uredi | uredi izvor]
Boemund je pušten iz zarobljeništva 1103. godine i odmah je od Tankreda preuzeo Antiohiju. Tankred ulazi u sukob sa Balduinom le Buržom tokom bitke kod Harana oko toga ko će od njih dvojice preuzeti grad. To je iskoristio Sokman iz Mardine da 7. maja 1104. godine napadnu krstaše ujedinjenom vojskom. U bici kod Harana zarobljen je Balduin le Burž i Žoscelin I od Kurtenea. To je omogućilo Tankredu da preuzme grofoviju Edesu.
Nakon oslobođenja, Balduin se vraća u Antiohiju i traži od svoga starog suparnika Tankreda da mu vrati grofoviju Edesu. Tankred pristaje pod uslovom da mu Balduin položi vazalnu zakletvu što ovaj odbija i traži pomoć od jermenskih prinčeva i Šavlija. Sukob je trajao kratko i 18. septembra 1108. godine Balduin je uspeo da povrati Edesu. U sukobu sa Tankredom, Balduin se obratio Šavliju, a Tankred Ridvanu od Alepa sa kojim je imao savezništvo još od bitke kod Arte. Odlučujuća bitka se odigrala oktobra 1108. godine kod Tel Bašira. Tankredo je pobedio u bici, ali je Šavli spasao Balduina od zarobljavanja.
Sukob između Tankreda i Balduina rešen je na sastanku krstaških vođa pred Tripolijem pod opsadom. Sastanak je sazvan zbog sukoba Viljema Žordana i Bertranda od Tuluza, sina Remona Tuluskog oko novoformirane grofovije Tripoli. Balduin je dobio garancije da ga Tankred neće napadati, a za uzvrat je Balduin Tankredu garantovao držanje grada Tiberijasa. Tankred je postao vazal Balduinu I sa kojim je bio u sukobu još od početka Prvog krstaškog rata.
Nakon smrti kralja Balduina I 1118. godine, postavljalo se pitanje ko će ga naslediti na jerusalimskom prestolu. Deputacija je poslata Balduinovom bratu Eustahiju. Balduin je, uz podršku Arnulfa od Malekorna i Žoscelina, postavljen za regenta do konačne odluke Eustahija. Balduin nije hteo da preda presto Eustahiju i, uz podršku svojih krstaških i muslimanskih saveznika, izabran je za jerusalimskog kralja. Eustahije je mirno prihvatio novo stanje i vratio se u zemlju.
Krunisanje Balduina II Jerusalimskog obavljeno je 14. aprila 1118. godine. Nije se pokazao nezahvalnim prema Žoscelinu koji mu je pomogao da preuzme presto. Dodelio mu je grofoviju Edesu na upravu.
Žoscelin I od Edese[uredi | uredi izvor]
Prvih godina svoje vladavine, Žoscelin ratuje protiv Alepa. Dana 13. septembra 1122. godine Žoscelina je zarobio emir Belek, naslednik Il Gazija. U pokušaju da ga oslobodi zarobljen je i sam kralj Balduin. Obojica su proveli u zarobljeništvu dve godine. Jermenski hrišćani pokušali su da ih oslobode iz tvrđave Kerput u kojoj su bili zatvoreni. Žoscelin uspeva da se oslobodi i pobegne u Jerusalim. Kao talac je u Belekovim rukama ostao Žoscelin II od Edese, sin starijeg Žoscelina. Žoscelin I je umro 1131. godine.
Žoscelin II od Edese[uredi | uredi izvor]
Žoscelin II je bio vladar Edese prilikom pada 1143. godine. U vreme Zengijevog napada nije se nalazio u samom gradu već je bio u nekom ratnom pohodu. Zengi bez teškoća osvaja grad Edesu, a do kraja godine se veliki deo teritorije grofovije nalazio u muslimanskim rukama. Zarobljen je od strane Zengijevog sina 1150. godine i poslednje godine proveo je u zarobljeništvu. Pad grofovije Edese izazvao je veliko interesovanje u Evropi i najvažniji je razlog pokretanja Drugog krstaškog rata.
Grofovi Edese[uredi | uredi izvor]
- Balduin I Jerusalimski (1098—1100)
- Balduin II Jerusalimski (1100—1118)
- Tankred Galilejski (regent) i Ričard od Salerna (guverner)
- Žoscelin I od Kurtenea (1118—1131)
- Žoscelin II od Edese (1131—1159)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Fajfrić, Željko (2006). Istorija krstaških ratova. Sremska Mitrovica: Tabernakl. ISBN 978-86-85269-05-9.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
