Zemunski srez
| Zemunski srez | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1881—1955 | |||||||||||||
 Karta Sremske županije iz 1890, na kojoj je pod brojem 9 označen Zemunski srez | |||||||||||||
| Regija | Sremska županija Sremska oblast Dunavska banovina Velika župa Vuka AP Vojvodina | ||||||||||||
| Zemlja |  Austrougarska (Kraljevina Hrvatska i Slavonija/Kraljevina Ugarska) Kraljevina Jugoslavija ND Hrvatska FNR Jugoslavija (NR Srbija) | ||||||||||||
| Stanovništvo | 33.610 (1953) | ||||||||||||
| Događaji | |||||||||||||
| Istorija | |||||||||||||
• Uspostavljeno | 1881 | ||||||||||||
• Ukinuto | 1955 | ||||||||||||
| |||||||||||||
Zemunski srez (mađ. Zimonyi járás; hrv. Zemunski kotar) je bio administrativna jedinica u Sremu od 1881. do 1955. godine. Nastao je u vreme Austrougarske, nakon ukidanja Vojne krajine i nalazio se u sastavu Sremske županije, koja je bila deo Kraljevine Hrvatske i Slavonije, odnosno Kraljevine Ugarske. Posle Prvog svetskog rata, ušao je u sastav tada formirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Godine 1922. prilikom teritorijalne reorganizacije Kraljevine SHS, kada su ukinute županije, uključen je u novoformiranu Sremsku oblast, a 1929. prilikom podele Kraljevine Jugoslavije na banovine u sastav Dunavske banovine. Centar sreza nalazio se u Zemunu, ali on nije pripadao srezu, jer je od 1871. imao status slobodnog kraljevskog grada. Kao zasebna opština, Zemun je 1929. ušao u sastav Uprave grada Beograda, a 1934. je pripojen Beogradu.
Nakon okupacije Jugoslavije, postao je deo ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH), gde se od juna 1941. nalazio u sastavu Velike župe Vuka. U periodu od aprila do oktobra 1941. deo jugo-istočnog Srema (istočno od linije Boljevci na Savi – Slankamen na Dunavu), koji je obuhvatao delove zemunskog i staropazovačkog sreza, nalazio se pod direktnom nemačkom okupacijom, sa dominantnom ulogom domaćeg nemačkog stanovništva, ali je potom i zvanično uključen u NDH.[1]
Nakon oslobođenja Jugoslavije, 1945. Zemunski srez je postao deo tada formirane Autonomne Pokrajine Vojvodine, koja se nalazila u sastavu Narodne Republike Srbije. Oktobra 1945. Zemun (sa Bežanijom) je izdvojen iz AP Vojvodine i pripojen gradu Beogradu. Deset godina kasnije, jula 1955. iz AP Vojvodine su izdvojena naselja – Batajnica, Bečmen, Boljevci, Dobanovci, Jakovo, Petrovčić, Progar, Surčin i Ugrinovci – i pripojena teritoriji NR Srbije bez pokrajina.[2] Iste godine, usled postepenog ukidanja srezova u Vojvodini, Zemunski srez je ukinut, a preostala naselja – Ašanja, Deč, Karlovčić, Krnješevci, Kupinovo, Obrež i Šimanovci uključena su u sastav Sremskomitrovačkog sreza, tada jedinog sreza u Sremu.
Na teritoriji nekadašnjeg Zemunskog sreza danas se nalaze opštine – Zemun, Novi Beograd i Surčin (od 1965. do 2004. u sastavu Zemuna), koje pripadaju gradu Beogradu i Opština Pećinci, koja pripada AP Vojvodini.
Naseljena mesta
[uredi | uredi izvor]Sedište Zemunskog sreza nalazilo se u Zemunu, ali on kao slobodni kraljevski grad, administrativno nije pripadao srezu. Teritorija sreza je vremenom menjana, pa je menjan i broj mesta koje je obuhvatao.
Austrougarska
[uredi | uredi izvor]Prema Popisu stanovništva iz 1890. Zemunski srez se nalazio u Sremskoj županiji i obuhvatao je 10 naselja. Na Popisu iz 1890. imao je 28.287 stanovnika, odnosno 41.110 sa Zemunom, koji je kao slobodni grad, samo teritorijalno pripadao srezu.[3]
Prema Popisu stanovništva iz 1910. Zemunski srez se nalazio u Sremskoj županiji i obuhvatao je 21 naselja:
Kraljevina Jugoslavija
[uredi | uredi izvor]Prema Popisu stanovništva iz 1931. Zemunski srez se nalazio u Dunavskoj banovini i obuhvatao je 17 naselja i imao 35.458 stanovnika:[4]
FNR Jugoslavija
[uredi | uredi izvor]Prema Popisu stanovništva iz 1953. Zemunski srez se nalazio u AP Vojvodini i obuhvatao je 16 naselja i imao 33.610 stanovnika:[5]
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ Atanacković 1968, str. 88—91.
- ^ Đurđev 1995, str. 20.
- ^ „Részletes adatok, Szerém vármegye, Zimonyi járás”. nepszamlalasok.hu. n.d.
- ^ Popis 1937, str. 60–61.
- ^ Popis 1953, str. 31.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31 marta 1931 godine (PDF). Beograd: Opšta državna statistika. 1937.
- Ukupno stanovništvo po narodnosti, popis stanovništva od 31. marta 1953 godine. (PDF). Beograd: Savezni zavod za statistiku. 1953.
- Atanacković, Žarko (1962). Zemun i okolina u ratu i revoluciji. Beograd: Nolit. COBISS.SR 135993351
- Atanacković, Žarko (1968). Srem u Narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji. Šimanovci: Mesna zajednica / Mesni odbor SUBNOR Šimanovci. COBISS.SR 185976327
- Đurđev, Branislav (1995). Posleratno naseljavanje Vojvodine – metodi i rezultati demogeografske analize naseljavanja Vojvodine u periodu 1945–1981. Novi Sad: Matica Srpska. COBISS.SR 87793927