Panetnicitet
Panetnicitet ili panetničnost (od grč. πᾶν [pan / pan] — „sve“ i grč. έθνος [éthnos / etnos] — „narod“) je pojam koji se u društvenim naukama koristi za označavanje nekih specifičnih teorija i identitetskih kategorija u oblasti etničkih studija. U najširem smislu, panetničnost se definiše kao poseban oblik ličnog ili grupnog identiteta, koji se na pojmovnoj lestvici nalazi iznad tradicionalnih etničkih kategorija. Panetničko grupisanje se u okviru društvenih nauka vrši prema posebnim kriterijumima, koji se formiraju pod uticajem različitih teorijsko-metodoloških i ideoloških usmerenja i konkretnih istorijskih i političkih okolnosti. Pojedini oblici panetničkog grupisanja se zasnivaju na teritorijalnim, odnosno geografskim ili geopolitičkim principima, dok se drugi zasnivaju na specifičnim kulturološkim kategorijama. Panetničko grupisanje se takođe može vršiti i na osnovu posebne povezanosti određenih etničkih grupa.[1][2][3][4]
Tako se, na primer, kompleksni pojam panslavizam definiše i kao posebna panetnička kategorija, koja okuplja sve slovenske narode, od kojih svaki postoji kao poseban činilac u svojoj osnovnoj, etničkoj ravni, ali svi zajedno čine višu, panetničku kategoriju, koja okuplja i nadilazi sve pojedinačne slovenske etnicitete. Slična panetnička značenja imaju i neki drugi srodni pojmovi, kao što su pangermanizam ili panarabizam. Na drugoj strani, pojam Azijski Amerikanci se u panetničkom smislu definiše kao posebna društvena grupa u koju spadaju svi oni Amerikaci koji vode poreklo sa područja Azije, nezavisno od njihovog etničkog, odnosno nacionalnog porekla.[5]
Panetničnost se u pojedinim sredinama manifstuje i kao težnja ka stvaranju posebnih panetničkih zajednica, zasnovanih upravo na teritorijalnom principu, uz uključivanje svih pojedinaca koji su spremni da prihvate zajednički panetnički identitet. Jedan od najpoznatijih primera za prihvatanje takvog panetničkog identiteta predstavljaju panetnički Jugosloveni, koji su se na popisima stanovništva u bivšoj Jugoslaviji i državama naslednicama izričito izjašnjavali (ili se još uvek izjašnjavaju) kao Jugosloveni u panetničkom smislu.
Kao lično ili grupno svojstvo (ili opredeljenje) panetničnost je neposredno ili posredno povezana sa srodnim identitetskim kategorijama kao što su etnička, nacionalna, rasna, kulturna, jezička ili religijska pripadnost. Odnos između panetniciteta i etniciteta je veoma kompleksan, pogotovo u onim sredinama u kojima se odvijaju procesi etničkih integracija i diferencijacija. Vrednovanje i tumačenje društvenih pojava i procesa iz ugla panetniciteta, odnosno panetničke pripadnosti, naziva se panetnicizam. Uzdizanje panetničnosti na stepen najviše društvene vrednosti, odnosno dominantnog diskursa u društvenom životu, naziva se panetnifikacija.
Izvan stručnih krugova, u oblasti nenaučne publicistike, ponekad dolazi do pogrešne upotrebe panetničkih odrednica, koje se usled nedovoljnog poznavanja naučne terminologije koriste i za označavanje raznih pojava na nižem, etničkom nivou, čime se obesmišljava ključna razlika između (niže) etničke i (više) panetničke ravni. Najpoznatiji primer za tu pojavu predstavlja sklonost pojedinih publicista sa područja Bosne i Hercegovine da panetničke odrednice upotrebljavaju i za označavanje svesrpskih ili svehrvatskih političkih projekata, iako su takvi projekti po svojoj suštini bili čisto etnički, a nikako panetnički. Najpoznatiji zgovornik nepravilne upotrebe panetničkih odrednica je publicista Ivan Lovrenović, čija su pogledi na etničke odnose bili predmet čestih rasprava i sporova u stručnoj i široj javnosti.[6][7][8][9]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Tadić 1999, str. 160.
- ^ Okamoto 2008, str. 1019-1022.
- ^ Okamoto & Mora 2014, str. 219-239.
- ^ Milenković 2014.
- ^ Okamoto 2003, str. 811-842.
- ^ Lovrenović 2010, str. 147-234.
- ^ Ivan Lovrenović (2012): Tuđman je bosanske Hrvate naučio da omrznu jedinu stvarnu domovinu
- ^ Prometej (2018): Tri polemike Ivana Lovrenovića o Bosni i Hercegovini
- ^ Ivo Lučić (2019): Bosanski unitarizam se toliko osilio da mu više ne treba ni Lovrenović
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Eriksen, Tomas Hilan (2004). Etnicitet i nacionalizam. Beograd: Čigoja štampa.
- Lovrenović, Ivan (2010). „Dvadesetjedna teza”. Bosna i Hercegovina: Budućnost nezavršenog rata. Zagreb: Novi Liber. str. 147—234.
- Malešević, Siniša (2009). Sociologija etniciteta. Beograd: Fabrika knjiga.
- Milenković, Miloš (2014). Antropologija multikulturalizma: Od politike identiteta ka očuvanju kulturnog nasleđa. Beograd: Srpski genealoški centar.
- Okamoto, Dina G. (2003). „Towards a Theory of Panethnicity: Explaining Asian American Collective Action”. American Sociological Review. 68 (6): 811—842.
- Okamoto, Dina G. (2008). „Panethnic Identity”. Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society. 2. Los Angeles: SAGE Publications. str. 1019—1022.
- Okamoto, Dina G.; Mora, Cristina (2014). „Panethnicity”. Annual Review of Sociology. 40: 219—239.
- Putinja, Filip; Stref-Fenar, Žoslin (1997). Teorije o etnicitetu. Beograd: Čigoja štampa.
- Tadić, Božidar (1999). Etničke zajednice i međuetnički sukobi. Podgorica: CID.