Pređi na sadržaj

Religija na Kosovu i Metohiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Religija na Kosovu i Metohiji po popisu iz 2011. godine.

Religija na Kosovu i Metohiji je odvojena od države.[1] Ustav utvrđuje Srbiju kao sekularnu državu koja je neutralna po pitanju verskih uverenja i gde su svi jednaki pred zakonom, a stanovništvu zagarantovana sloboda misli, savesti i uverenja. 70,6 do 95,6% stanovnika Kosova i Metohije su muslimani.[2] Većina njih su suniti, od kojih mnogi pripadaju sufijskim braćama.

Verska demografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografija Kosova i Metohije
Pravoslavna crkva (levo) i džamija (desno) u Uroševcu
Religija po popisu iz 2011.[3]
  • (bojkotovan od strane većine Srba)
Religija Stanovništvo %
Islam 1.663.412 95,6%
Hrišćanstvo
  • 64.275
  • 38.438
  • 25.837
  • 3,7%
  • 2,2%
  • 1,4%
Ostale religije 1.188 0,1%
Nereligiozni 1.242 0,1%
Nije navedeno
  • Nisu odgovorili
  • Nedostaje
  • 9.708
  • 5.873
  • 2.495
  • 0,5%
  • 0,4%
  • 0,1%
Ukupno 1.739.825 100%

Prema Izveštaju o međunarodnoj verskoj slobodi američkog Stejt departmenta iz 2007. godine, „poslednji verodostojni Popis stanovništva obavljen je 1980-ih godina”, a verska demografija je morala biti procenjena.[4] Izveštaj je utvrdio da je islam preovlađujuća vera na Kosovu i Metohiji, „koju ispoveda većina većinskog albanskog stanovništva, kao i pripadnici bošnjačke, goranske i turske zajednice, kao i deo zajednice Roma/Aškalija/Egipćana”. Oko 100.000—120.000 stanovnika Kosova i Metohije čine Srbi, i to uglavnom pravoslavci. Otprilike 3,4% etničkih Albanaca bili su katolici, dok su protestanti činili manjinu od manje od 1%, a postojale su samo dve poznate porodice jevrejskog porekla i nema pouzdanih podataka za ateiste.[4] Takođe je verovatno da na Kosovu i Metohiji ima i pravoslavnih Albanaca. Međutim, sa trenutnim tenzijama između Srba i Albanaca, oni se mogu osećati kao da ne žele da se identifikuju kao pravoslavci, jer se o njima može misliti kao o Srbima jer su oni poznati po istočnom pravoslavlju. Dakle, oni nisu zastupljeni u popisu. Štaviše, u izveštaju se tvrdilo da religija „nije značajan faktor u javnom životu. Verska retorika je uglavnom bila odsutna iz javnog diskursa u muslimanskim zajednicama, posećenost džamija je bila niska, a javno prikazivanje konzervativnog islamskog odevanja i kulture bilo je minimalno.”[4]

Prema studiji Istraživačkog centra Pju iz 2015. godine, na Kosovu i Metohiji je 2010. godine bilo 93,8% muslimana i 6,1% hrišćana; svih ostalih verskih grupa i nereligioznih bilo je manje od 1%.[5]

Religija na Kosovu i Metohiji (Evropska društvena anketa 2012) [2]

  muslimani (88%)
  katolici (5,8%)
  pravoslavaci (2,9%)
  nereligiozni (2,9%)
  pripadnici ostalih religija (0,4%)

Prema Evropskoj društvenoj anketi iz 2012. godine, stanovništvo Kosova i Metohije činilo je 88,0% muslimana, 5,8% katolika, 2,9% pravoslavaca i 2,9% nereligioznih.[2]

Srbi (koji se pretežno izjašnjavaju kao pravoslavni hrišćani), u velikoj meri su bojkotovali popis stanovništva iz 2011. godine, posebno na severu Kosova i Metohije,[6] čime je srpsko stanovništvo nedovoljno zastupljeno.[7] Druge verske zajednice, uključujući tarikate i protestante, takođe osporavaju podatke popisa. Protestantske vođe i oni bez verske pripadnosti navode da su neki članovi njihovih zajednica popisivači pogrešno klasifikovali kao muslimane.[8]

Rezultati popisa iz 2011. godine dali su sledeće verske pripadnosti za stanovništvo obuhvaćeno popisom:[9]

Skoro svi muslimani na Kosovu i Metohiji su suniti. Većina romskih muslimana pripada sufijskim braćama, a znatan broj i muslimanskih praktikanata.[10]

Srpsko stanovništvo je uglavnom pravoslavne veroispovesti i prvenstveno je koncentrisano na severu Kosova i Metohije, iako postoji nekoliko enklava na drugim mestima. Katoličke albanske zajednice su uglavnom koncentrisane u Đakovici, Prizrenu, Klini i nekoliko sela u blizini Peći i Vitine. Katolici koji govore slovenski obično sebe nazivaju Janjevcima ili Hrvatima. Muslimani koji govore slovenski jezik na jugu Kosova i Metohije poznati su kao Goranci.

Hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Hrišćanstvo u Srbiji
Peć je proglašena za sedište Srpske pravoslavne crkve 1252. godine.

Veruje se da se hrišćanstvo pojavilo na Kosovu i Metohiji u 5. veku kada se Rimsko carstvo postepeno podelilo na grčki Istok i latinski Zapad. Kosovo i Metohija je postalo deo Vizantije, a tako je palo u sferu pravoslavne crkve sa sedištem u Carigradu.[11] Tokom visokog srednjeg veka, kada je vizantijska vlast na Kosovu i Metohiji ustupila mesto Srpskom carstvu početkom 13. veka, postojala je većina pravoslavnih hrišćana koji su govorili srpski, ali i katolička manjina koju su činili italo-dalmatinski trgovački sloj iz Dubrovačke republike, nemački doseljenici iz Mađarske i Transilvanije, a verovatno i albansko stanovništvo.[11]

Pravoslavlje[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Srpska pravoslavna crkva

Prisustvo srpskih pravoslavnih episkopa u Lipljanu i Prizrenu prvi put je zabeleženo u 10. veku.[12] Srpska pravoslavna crkva se 1219. godine odvojila od Grčke pravoslavne crkve, a grčki episkopi su proterani sa Kosova i Metohije.[12] Sedište Srpske pravoslavne crkve premešteno je iz Žiče u Peć 1252. godine, čime je postala verski i kulturni centar srpskog pravoslavlja. Pećki arhiepiskop je 1346. godine preuzeo titulu patrijarha.[12]

Katolicizam[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Katolička crkva u Srbiji
Katedrala Majke Tereze je glavna katolička crkva na Kosovu i Metohiji od 2013.

Osmansko carstvo je osvojilo Kosovo i Metohiju zajedno sa ostalim delovima Srpskog carstva u periodu posle Kosovske bitke (1389). Iako Osmanlije zvanično nisu prisiljavale katoličko i pravoslavno stanovništvo da pređe u islam, postojao je snažan društveni pritisak (kao što je neplaćanje džizije) kao i politička svrsishodnost da se to učini, što su etnički Albanci činili u daleko većem broju (uključujući i celokupno plemstvo) nego Srbi, Grci i ostali u regionu.[13] Mnogi katolički Albanci su prešli na islam u 17. i 18. veku, uprkos pokušajima katoličkog sveštenstva da ih spreči.[14] Nakon što je Osomansko carstvo ukinulo smrtnu kaznu za otpadništvo od islama 1844. godine, nekoliko grupa kriptokatolika u Prizrenu, Peći i Đakovici je osmanski veliki vezir 1845. godine priznao kao katolike. Godine 1856. Tanzimatske reforme su poboljšale situaciju i nije prijavljena nikakva ozbiljna zloupotreba.[15]

Protestantizam[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Protestantizam u Srbiji

Islam[uredi | uredi izvor]

Sinan-pašina džamija u Prizrenu je sagrđena 1615.

Posle Osmanskog osvajanja Balkanskog poluostrva, Osmanlije su uspostavile islamsku vlast u regionu. Preveravanje zvanično nije bilo obavezno, ali je imalo nekoliko finansijskih, društvenih i političkih koristi. Sve do 16. veka stepen islamizacije na Kosovu i Metohiji bio je minimalan i uglavnom ograničen na urbane centre. Tempo prelaska u islam značajno se povećao tek u drugoj polovini 16. veka, verovatno zato što su time ljudi postali oslobođeni džizije — poreza koji se naplaćivao samo nemuslimanima.[16] Do 1634. godine većina Albanaca je prešla u islam, iako je manjina ostala katoličke veroistovesti.[17] Pored etničkih Albanaca i vladajućih Turaka koji su se doselili na Kosovu i Metohiju, Romi i deo slovenskog stanovništva (kasnije nazvani Bošnjaci i/ili Goranci, kako bi se razlikovali od pravoslavnih Srba) postali su muslimani, uglavnom suniti, od kojih mnogi pripadaju sufijskim braćama, iako je mala manjina šiita formirana po selima. Do kraja 17. veka islamsko stanovništvo počinje da nadmašuje hrišćane.[17]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Religija na Kosovu i Metohiji na Vikimedijinoj ostavi.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Kosovo”. Freedom of Thought Report 2017. International Humanist and Ethical Union. 4. 12. 2017. Pristupljeno 16. 12. 2017. 
  2. ^ a b v „SMRE”. www.smre-data.ch. Pristupljeno 2023-01-15. 
  3. ^ „Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report”. unstats.un.org. United Nations Statistics Division. 2011. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 17. 12. 2017. 
  4. ^ a b v „Serbia (includes Kosovo)”. International Religious Freedom Report 2017. U.S. Department of State. 2007. Pristupljeno 18. 12. 2017. 
  5. ^ „Religions in Kosovo”. Global Religious Futures Project. Pew-Templeton. 2. 4. 2015. Arhivirano iz originala 14. 07. 2018. g. Pristupljeno 17. 12. 2017. 
  6. ^ Collaku, Petrit (29. 3. 2011). „Kosovo Census to Start Without the North”. Balkan Insight. Pristupljeno 17. 12. 2017. 
  7. ^ Isufi, Perparim (14. 9. 2017). „Kosovo Police Stop 'Illegal' Serb Census Attempts”. Balkan Insight. Pristupljeno 17. 12. 2017. 
  8. ^ „KOSOVO 2017 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT” (PDF). str. 2. Arhivirano iz originala (PDF) 2018-05-29. g. 
  9. ^ „Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report”. unstats.un.org. United Nations Statistics Division. 2011. Arhivirano iz originala 25. 09. 2020. g. Pristupljeno 17. 12. 2017. 
  10. ^ „The influence of Sufi Islam in the Balkans”. Euobserver.com. Pristupljeno 2017-08-29. 
  11. ^ a b Elsie (2015), p. 60–61.
  12. ^ a b v Elsie, Robert (15. 11. 2015). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. str. 207. ISBN 9780810874831. 
  13. ^ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Albanië. §6. Geschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  14. ^ Duijzings, Ger (2000). Religion and the Politics of Identity in Kosovo. C. Hurst & Co. Publishers. str. 86—99. ISBN 978-1-85065-431-5. 
  15. ^ Duijzings 2000, str. 96.
  16. ^ Malcolm, Noel, Kosovo: A Short History, pp. 105-108
  17. ^ a b Elsie 2015, str. 130
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Религија_на_Косову_и_Метохији&oldid=26988990”