Rumunska pravoslavna crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Osnovni podaci
Statusotvorena
Tipcrkva
JurisdikcijaRumunska pravoslavna crkva
EparhijaEparhija Dakija Feliks
Osnivanje1896. godine
PosvećenSveti Dimitrije Solunski
Arhitektura
Rekonstruisan2001—2017.
Lokacija
MestoSutjeska, opština Sečanj
Država Srbija

Rumunska pravoslavna crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija (rum. Biserica ortodoxă română „Sfântul Dimitrie” din Sărcia) je rumunska pravoslavna crkva koja se nalazi u selu Sutjeska u opštini Sečanj, na udaljenosti od oko 18 km od granice Srbije sa Rumunijom.[1]

Osnovana je 1896. godine, a kanonski pripada eparhiji Dakija Feliks Rumunske pravoslavne crkve.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Stara crkva[uredi | uredi izvor]

Teritorija sela Sutjeska bila je naseljena još od rimskog doba, o čemu svedoče arheološka otkrića.[2] Prva dokumentarna potvrda o selu Sutjeska datira iz 1333. godine, prema istoričaru Feliksu Milekeru.[1][2] Selo se prvobitno zvalo Zoruka, a kasnije Šarčatelek.[2] Prvo ognjište Rumuna bilo je u mestu zvanom Šabova, u blizini sela Šurjan, na udaljenosti od oko 25 km od današnjeg mesta sela.[2][3][4] Neki dokumenti pronađeni u arhivi eparhije Temišvarske potvrđuju da su 1766. godine sela Šarcia i Šurijn imala zajedničku pravoslavnu parohiju[2], uključenu u arhiepiskopiju Čakova.[4] Službe su bile u iznajmljenoj kući, gde su služili sveštenici Simion Adamović iz Izbišta[3] i Nikodin Laušević iz Šurjana.[4]

Rumuni su se doselili oko 1780. godine u mesto zvano Malaište i naselili se u peroodu 1784—1786. godine na sadašnjem mestu sela na desnoj obali Tamiša, a 1785. godine je već postojao sveštenik po imenu Joan.[2][3][4] Godine 1801-1803. u selo je naseljeno 67 nemačkih porodica, koje su ovde živele do Drugog svetskog rata.[1]

Na današnjem mestu sela podignuta je 1794. godine crkva brvnara pokrivena trskom, koju je 1796. godine[1][4] osveštao srpski sveštenik Filip Stefanović iz Kikinde.[3] Zvono male crkve postavljeno je na drvenu stolicu ispred crkve.[4] Sveštenici Grigorije Petrović (oko 1790-1796), Janku Trailović (oko 1798-1818) i Andrej Bugariu (oko 1800-1815) su ovde služili sami ili na smenu.[3] Sveštenik Pavel Martinović (1794-1855) bio je paroh crkve u periodu 1818—1852, a nasledio ga je njegov zet, sveštenik Marko Nestorović (1823-1863), poreklom iz Temišvara, koji je u početku bio kapelan, a zatim paroh (1852-1863) i prerano je umro u 40. godini.[3] Za njim je došao sveštenik Pavel Kondan (1819-1882), rodom iz sela, koji je ovde službovao u periodu 1872—1882, a posle njegove smrti 25. aprila 1882. godine nasledio ga je Ljubomir Nestorović (1848-1914), sin bivšeg paroha Marka Nestorovića, koji je bio paroh u periodu 1882—1906.[3] U leto 1894. godine stara crkva je izgorela u požaru, koji je zahvatio dve ulice sela.[4] Parohija Sutsjeka je u to vreme bila deo eparhije aradske.[5]

Sadašnja crkva[uredi | uredi izvor]

Na mestu stare crkve 1896. godine podignuta je nova crkva, posvećena Svetom velikomučeniku Dimitriju (prema originalnom natpisu koji je sačuvan),[1][6] po projektu inženjera Pavla Rozvana iz Rumunije i prilozima vernika iz sela.[4][5] Osvećenje crkve obavljeno je 29. juna 1896. godine, a služio je episkop aradski Joan Mećanu, uz sasluženje saveta sveštenika, uključujući protosinđela Avgustina Hamsea i protoprezvitera Pavla Miuleskua i Ignatie Papa (budućeg episkop aradski u periodu 1902-1925).[5] Paroh nije mogao da učestvuje u osvećenju zbog činjenice da je bolovao od teške bolesti.[5] U osvećenjeu učestvovao je veliki broj vernika iz susednih mesta.[5] Poseban doprinos je imao sveštenik Pavle Tempea iz Toraka.

Objekat ima sledeće dimenzije: unutrašnja dužina - 18,5 m, unutrašnja širina - 9 m, debljina zida - 1 m, unutrašnja visina 7,8 m i visina tornja - 36 m.[7] Za razliku od stare crkve koja je imala samo jedno zvono, sadašnja crkva ima tri zvona koja je izradila livnica iza Temišvara i kupila parohija Sutjeska 1890. godine.[7] Dva zvona (veliko i srednje) su austrougarske vlasti zaplenile tokom Prvog svetskog rata, ali su 1929. godine kupljena još dva zvona od mariborske livnice.[7] Veliko zvono je teško 1.000 kg, srednje zvono 600 kg i malo zvono 35 kg.[7] Na velikom i srednjem zvonu nalazi se sledeći natpis: „Ovo zvono je izliveno godine Hristove 1929. godine za crkvu u Sutjesci, posvećenu Svetom Velikomučeniku Dimitriju, za dobro Božije i za verne hrišćane“.[7] Na malom zvonu se nalazi sledeći natpis: „Kupljeno od troškova crkve G. R., 1890. godine.“[7]

Fasada crkve 2004—2015.

Sveštenik Ljubomir Nestorović je umro 16/29. novembra 1914. godine[8], a posle njegove smrti jerej Gerasim Andru (1890-1957), poreklom iz svešteničke porodice iz sela Čičau.[3] Sveštenik Gerasim Andru je služio kao paroh u Sutjesci više od 40 godina.[3] Podržavao je kulturni i duhovni život sela: nabavljao je knjige i časopise na rumunskom jeziku sa kojima je formirao bogatu biblioteku, stavljajući svoje knjige na raspolaganje učenicima i studentima, a pozivao je seljane da šalju svoju decu u školu u Vršac. Za vreme njegovog službovanja, parohiju u selu Sutsjeka posetio je 2. novembra 1928. godine episkop aradski Grigorije Komša, koji je dočekan sa duvačkim orkestrom i konjanicima u tipičnoj banatskoj nošnji, održao službu u crkvi i učestvovao je na banketu.[3][9] Sveštenik Andru je preminuo 26. marta 1957. godine i sahranjen je na rumunskom groblju u Sutjesci.[3]

Rumunija je do 1941. finansirala i rumunsku mešovitu osnovnu školu (dokumentovano potvrđenu 1848. godine) i rumunsku crkvu u Sutjesci, kao kulturne ciljeve rumunske zajednice u Srbiji.[6][10] Etnički sastav sela se promenio pred kraj Drugog svetskog rata: Nemci su proterani, a na njihovo mesto dovedeno je oko 300 porodica Srba.[1][2] Selo je 1947. godine dobilo novi naziv Sutjeska.[1][2] Od 2002. godine srpski pravoslavni vernici su u selu podigli svoju crkvu posvećenu „Vaznesenju Gospodnjem“, koja je osvećena 19. aprila 2015. godine.[2][11]

Posle smrti paroha Gerasima Andrua, verske službe u crkvi u Sutjesci neko vreme su služili sveštenici iz susednih gradova. Parohija Sutjeska je tada imala dva sveštenika koji su jedno vreme boravili u selu : Bujorel Lupsici (1962-1965), rodom iz Deliblata i Oktavijan Pauta (1965-1967), rodom iz Kuštilja, nakon čega je dužnost parohije ostala upražnjena četiri godine, do 1971. godine.[3]

Sveštenik Romolus Joća, rođen 1947. godine u Velikom Žamu, bio je paroh u periodu 1971-1977. godine, nakon čega je i otišao, a bogosluženje je do 1979. godine služio jerej Joan Sfera.[2] Za njim je došao jerej Konstantin Suru (1979-1983), poreklom iz Straže, a od 1983. godine više nije bio sveštenik u selu. Od tada su u crkvi u Sutjesci služili sveštenici Petru Maran i Lucian Popa, zatim od 2006. protojerej Petru Draghicescu i sveštenik Gabriel Bandu, a kasnije sveštenik Kristijan Popi.[3][12]

U okviru crkve su funkcionisali hor (između 1891-2003) i biblioteka (koja je osnovana 1921. godine i imala preko 400 čitalaca 1924. godine).[13][14] U oktobru 2012. godine, na inicijativu sveštenika Petra Berbentija iz parohije „Sveti Petar i Pavle“, otvorena je nova parohijska biblioteka na rumunskom jeziku.[13][14]

Dana 18. avgusta 1996. godine, povodom 100 godina od osvećenja sadašnje bogomolje, ispred crkve je postavljena troita visine preko 4 m, koji je izradio narodni majstor, a osveštana je od strane vikara Moise Ijanesa Teodora Barsana, a poklonilo ga je društvo „Avram Janku“ iz Rumunije.[2][3][4][7] Troita sadrži ploču sa sledećim natpisom: „Ovu troitu je poklonilo S.C.P. Rumunskoj pravoslavnoj crkvi u Sutjesci društvo Avram Janku iz Rumunije i osvećena je 18. 8 .1996“.[7]

Počev od 2001. godine izvršen je niz radova na popravci i obnovi crkve koji su se odvijali po etapama i završeni su 2017. godine.[15] Zamena nameštaja izvršena je kako od priloga parohijana, tako i od donacija drugih rumunskih parohija; tako je parohija iz Bokše crkvi poklonila luster.[13][14] Nakon što su radovi na renoviranju završeni, crkvu u Sutjesci je 5. februara 2017. godine ponovo osvetio episkop Danil Stoenesku, uz sasluženje sveštenstva rumunske pravoslavne crkve iz drugih mesta u Srbiji i uz prisustvo zvaničnika Srbije i Rumunije, uključujući i rumunskog konzula iz Vršca.[15]

Crkvu je od 2001. godine posećivao episkop Danil Stoenesku koji je tokom svog službovanja nekoliko puta prolazio kroz Sutjesku[16], uključujući avgust 2012.[3] i februar 2017. godine.[15]

Ikonostas je izrađen od drveta i sadrži ikone koje je slikao Đorđe Popović iz Zrenjanina, šegrt majstora Dimitrija Popovića.[4] Mural u crkvi je napravljen sedamdesetih godina 20. veka.

U baštinu crkve spadaju putir i kadionica iz 18. veka iz stare crkve, neke ikone u narodnom stilu iz 18. veka, takođe iz stare crkve, i ikone slikane 1836. godine, sa donatorskim natpisima na rumunskom jeziku.[6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e „Vizită a românilor din Serbia în Episcopia Caransebeșului”, Basilica.ro, 4. 5. 2011, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j Iancu Murărescu, „Sărcia - la 680 de ani”, în ziarul Sărcia, Arad, anul XIX, nr. 24, ianuarie 2013, pp. 4-5.
  3. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m Iancu Murărescu, „Preoții care au slujit B.O.R. din Sărcia”, în ziarul Sărcia, Arad, anul XIX, nr. 24, ianuarie 2013, p. 8.
  4. ^ a b v g d đ e ž z i „Biserica Ortodoxă Română din Sutiesca / Sărcia Română „Sf. M.M. Dimitrie””, Institutul de Cultură al Românilor din Voivodina, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  5. ^ a b v g d ***, „Sfințirea bisericii din Sărcia”, în ziarul Biserica și Șcóla, Arad, anul XX, nr. 37, 7/19 iulie 1896, pp. 209-210.
  6. ^ a b v Virgil Cândea, Mărturii românești peste hotare : creații românești și izvoare despre români în colecții din străinătate, vol. 5 : Serbia – Turcia, Editura Academiei Române, București, Editura Istros a Muzeului Brăilei, Brăila, 2014, p. 111.
  7. ^ a b v g d đ e ž Valeriu Mosescu (18. 9. 2009), „Parohia Bisericii Ortodoxe Române Sărcia-Sutjeska”, Banaterra.eu, Arhivirano iz originala 11. 4. 2016. g., Pristupljeno 25. 4. 2020 
  8. ^ ***, „Necrolog”, în ziarul Biserica și Școala, Arad, anul XXXVIII, nr. 48, 30 noiembrie/13 decembrie 1914, p. 378.
  9. ^ ***, „Vizitațiunea canonică a P. S. Sale Grigorie Episcopul Aradului la românii din regatul Sârbo-Croato-Sloven”, în ziarul Biserica și Școala, Arad, anul LII, nr. 47-48, 10 noiembrie 1928, p. 4.
  10. ^ Arhiva MAE, adresa 150025/1945.
  11. ^ „Sfințirea Bisericii ortodoxe sârbe din Sutjeska”, Basilica.ro, 21. 4. 2015, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  12. ^ „Vizită a fraților români din Sărcia - Serbia în România”, Ziarul Lumina, 5. 5. 2011, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  13. ^ a b v „Sărbătoarea Parohiei Ortodoxe Române din Sărcia, Serbia”, Basilica.ro, 29. 10. 2012, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  14. ^ a b v Nicolae Codrea (29. 10. 2012), „Hramul bisericii românești din Sărcia, Serbia”, Ziarul Lumina, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  15. ^ a b v C.D. (15. 2. 2017), „Serbia: Biserica Ortodoxă „Sf. M.M. Dimitrie” din Sărcia a fost resfințită”, Timp românesc, Pristupljeno 25. 4. 2020 
  16. ^ „Moment deosebit pentru românii ortodocși din Parohia Sărcia - Serbia”, Basilica.ro, 18. 8. 2012, Pristupljeno 25. 4. 2020 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Румунска_православна_црква_Светог_Великомученика_Димитрија&oldid=26996029”