Pređi na sadržaj

Samba (muzika)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Parada sambe u Helsinkiju

Samba predstavlja vrstu brazilske muzike, koja se obično vezuje za grad Rio de Žaneiro. Međutim, plesne predstave sambe se u raznim oblicima neguju i održavaju u gotovo svim delovima Brazila. Ove predstave obuhvataju muziku i istoimeni ples, a u svetu je poznata kao simbol brazilskog karnevala. U ostalim zemljama Južne Amerike gde se govori španski jezik koriste se izrazi zamba i zambacueca koji sa brazilskom sambom nemaju ništa zajedničko.

Samba ima afričke korene prenete u Latinsku Ameriku putem trgovine zapadno afričkim robovima, zajedno sa afričkim religioznim tradicijama, posebno Angole i Konga, kroz samba de roda žanr severnoistočne brazilske države Baija, iz kojeg je izvedena.[1] Iako je u Brazilu bilo raznih oblika sambe sa popularnim ritmovima nastalih raznovrsnom upotrebom bubnjeva, samba kao muzički žanr se smatra muzičkim izrazom urbanog Brazila.

Samba je prepoznata širom sveta kao simbol Brazila i Brazilskog karnevala. Smatra se jednim od najpopularnijih brazilskih kulturnih izraza. Samba je postala ikona brazilskog nacionalnog identiteta.[2][3][4] Baijska Samba de Roda (plesni krug), koji je postao deo Uneskovog nasleđa čovečanstva 2005. godine, je glavni koren samba karioke, sambe koja se igra i pleše u Rio de Ženeiru.

Samba ritam.[5]
Uva de caminhão
Composed by Assis Valente, recorded by Carmen Miranda in 1939.
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.
Na Pavuna
Almirante, released in 1929.
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.
Primeira Linha
Benedito Lacerda e grupo Gente do Morro, released in 1930. (composed by Heitor dos Prazeres)
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.
Samba de fato
Patrício Teixeira e Trio T.B.T. recorded in 1932. (composed by Pixinguinha and Cícero de Almeida).
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.
Agora é Cinza
Mario Reis (singer), released in 1933.
Imate poteškoće pri redprodukciji ovog zapisa?
Pogledajte VP:Pomoć oko snimaka.

Moderna samba koja se pojavila početkom 20. veka je predominantno u 2/4 vremenskom obliku variranom svesnom upotrebom pevačkog hora do batukada ritma, sa raznim stancama deklaratornih strofa. Tradicionalno, samba je svirana pomoću žičanih instrumenata (cavaquinho i raznih tipova gitara) i raznovrsnih udaračkih instrumenata kao što je tamborim. Pod uticajem popularnih američkih orkestara nakon Drugog svetskog rata i posleratnog kulturnog uticaja američke muzike, u sambi su se počeli koristiti tromboni, trube, šoroi, flaute, i klarineti.[6]

Pored različitih ritmova i metrika, samba donosi čitavu istorijsku kulturu hrane, raznih plesova (miudinho, koko, samba de roda i pernada), proslava, odeće kao što su linene košulje, i naivnog slikarstva poznatih umetnika kao što su Nelson Sargento, Giljerme de Brito, i Eitor dos Prazeres|. Anonimni umetnici zajednice, uključujući slikare, skulptore, dizajnere i stiliste, prave odeću, kostime, karnevalske splavove i automobile, otvarajući vrata školama sambe. U Brazilu postoji i postojana tradicija balske sambe, sa mnogo stilova. Samba de Gafieira je stil koji je poznatiji u Rio de Ženeiru, gde postoji tradicija održavanja gafieirskih zabava od 1930-ih, a gde su nastali pokreti i identitet ovog plesa, i postajali sve više i više različiti od afričkih, evropskih i kubanskih tradicija i uticaja.

Nacionalni dan sambe se slavi 2. decembra. Ovaj dan je uspostavnjen na inicijativu Luisa Monteira da Koste, jednog poglavara Salvadora, u čast Are Barosa. On je komponovao „Na Baixa do Sapateiro”, mada on nikada nije bio u Baiji. Stoga dan 2. decembar označava prvu posetu Ari Barosa Salvadoru. Inicijalno, ovaj dan je proslavljan samo u Salvadoru, ali je vremenom postao nacionalni praznik.

Samba je lokalni stil u jugoistočnom i severoistočnom Brazilu, posebno u Rio de Ženeiru, San Paulu, Salvadoru i Resifeu. Njen značaj kao brazilske nacionalne muzike prevazilazi granice regiona. Škole sambe, samba muzičari i karnevalske organizacije sa fokusom na izvođenju sambe postoje u svim regionima zemlje, mada su drugi muzički stilovi prevalentni u raznim regionima (na primer, u južnom Brazilu, centralnozapadnom Brazilu, i svim brazilskim ruralnim oblastima, sertanežu, ili brazilska narodna muzika, je najpopulaniji stil).[7][8][9]

Etimologija

[uredi | uredi izvor]

Etimologija reči samba je neizvesna.[10] Neke od mogućnosi su:

  • Portugalski glagol sambar, sa značenjem „raditi stolarski rad”; i portugalska imenica sambúco (latinski sambuca),[11] što je stari žičani instrument, neka vrsta harfe ili lire.
  • Neizvesno je da li je afrička semba[12] ples srodan sa brazilskom sambom, i dali je stariji ili noviji, izvan površne sličnosti imena i stila. U samo dva bantu jezika koren glagola semba znači „ples”, dok u drugima označava nevezane stvari kao što su „glad” ili „tkanina” (ali ne „trbuh”).[13]
Samba parada u Rio de Žaneiru, 2014

Jedan od najstarijih zapisa reči samba pojavio se u pernambučkom časopisu O Carapuceiro, u februaru 1838, kad je sveštenik Miguel Lopez Gama od Sakrementa pisao protiv onoga što je on zvao samba d'almocreve, pri čemu zapravo nije pisao o budućem muzičkom žanru, nego o nekoj vrsti veselja (plesne drame) popularne među crncima tog vremena. Prema Iramu Arauhu da Kosti, tokom vekova, festivali plesa robova u Baiji su se zvali samba.[14]

Sredinom 19. veka, reč samba se odnosila na različite tipove muzike koju je praktikovalo afričko roblje kad su izvodili razne tipove batuk plesa,[15][16] ali je ona poprimala svoje sopstvene karakteristike u svakoj brazilskoj državi, ne samo zbog raznolikosti plemena roblja, već i zbog specifičnosti svakog regiona u kojem su bili naseljeni.[17]

U Argentini, postoji ples koji se naziva „zamba”,[18][19] ime koje izgleda da ima zajedničko etimološko poreklo sa sambom, mada je ples sasvim različit.

Samba igrač

Samba-enredo

[uredi | uredi izvor]

Samba-enredo ili samba de enredo je podžanr sambe u kome se pesme izvode posredstvom škola sambe[20][21] (ili escola de samba) za svečanosti brazilskog karnevala.[22][23] Termin samba-enredo se doslovno prevodi sa portugalskog kao „samba u pesmi”, ili „pesma sambe”. Svaka škola sambe kreira novi samba-enredo u pripremi za karneval sledeće godine, i zatim se putem nadmetanja određuje, čije repertoar će biti izveden u finalnoj paradi karnevala, kao i događajima koji prethode karnevalu.[24][25]

Za svaku školu sambe, izbor samba-enreda za narednu godinu je dugotrajan proces. Dugo pre karnevalske parade, svaka škola sambe održava nadmetanja za pisanje pesme. Pesmu pišu kompozitori sambe iz same škole, („Ala dos Compositores”) ili ponekad i spoljašnji kompozitori, normalno u vidu partnerstva (parcerias). Svaka škola prima mnoge pesme, ponekad stotine pesama, poslatih u nadi da će biti samba-enredo naredne godine. Sa pisanjem se počinje nakon što umetnički direktor karnevala, ili „karnevalesko” zvanično objavi sinopsis paradne teme date škole sambe za sledeću godinu. Nakon pažljivog objašnjenja teme parade, što obično čini sam umetrnički direktor karnevala, kompozitori mogu da postavljaju pitanja kako bi dodatno razjasnili sinopsis, tako da mogu da počnu sa pisanjem samba-enreda.

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Poreklo

[uredi | uredi izvor]
Batuk praktikovan u Brazilu 19. veka,[16][15] Lemar Makoj u slici Johan Moric Rugendas[26]

Samba postoji širom Brazila, a naročito u državama Baija, Maranjao, Minas Žerais, i Sao Paulo, i vidu raznih popularnih ritmova i plesova koji potiču od regionalnih batuka[16] iz istočnobrazilkse države Baija, muzičke forme iz Kabo Verdea. Samba se često identifikuje sa muzičkim izrazom urbanog Rio de Žaneira, gde se razvila tokom prvih godina 20. veka. Rani stilovi sambe - i specifično samba de roda - se mogu pratiti unazad do Rekonkavo regiona Baije tokom 17. veka, i neformalnog plesa nakon kandomble (candomblé) ceremonije. Rio de Žaneiro je bio lokacija na kojoj je ples koji su praktikovali bivši robovi, koji su migrirali iz Baije, došao u kontakt i inkorporirao druge žanrove koji su buli zastupljeni u gradu (kao što su polka,[27] mašiše,[28] lundu,[29] i šoti[30]), stičući kompletno jedinstven karakter i kreirajući sambu karioku urbanu (školu sambe) i karnavalesko (direktora karnevalske škole).[4] Škole sambe su velike organizacije sa do 5.000 ljudi, koje se nadmeću svake godine u karnevalu u pogledu tematskog pokrića, složenih kostima i originalne muzike.

Tokom prve dekade 20. veka, neke od pesama u samba žanru su snimljene, ali ti snimci nisu ostvarili veliku popularnost. Međutim, 1917. godine pesma „Pelo Telefone” („Putem telefona”) je snimljena,[31] i ona se smatra prvom istinskom samba pesmom. Postoje indikacije da je autor pesme Ernesto dos Santos, poznatiji kao donga (muzičar) (pt; de), dok se zasluge za ko-kompoziciju pripisuju Mauru de Almeidi, poznatom karnevalskom komentatoru. Isto tako se tvrdi da je pesmu „Putem telefona” kreirao kolektiv muzičara koji su učestvovali u proslavama u kući muzičarke Tije Kijate (tetke Kijate). Na kraju je pesma registrovana u Nacionalnoj biblioteci Donga i Almeide.[4] „Putem telefona” je bila prva kompozicija koja je ostvarila veliki uspeh sa stilom sambe i doprinela je širenju i popularizaciji žanra. Od tog vremena nadalje, samba je počela da se širi po Brazilu. Inicijalno je bila povezana sa karnevalom, a zatim razvija svoje mesto na muzičkom tržištu. Razvoju sambe je doprineo veliki broj kompozitora, među kojima su Eitor dos Praseres, Bahijana, Pišingvana, i Sino, mada su sambe tih kompozitora bile zapravo „amašišados” (mešavina s mašiše muzikom), što je poznato kao sambas-mašišes.[4]

Konture moderne sambe nastale su tek krajem dvadesetih godina prošlog veka, iz inovacija grupe kompozitora karnevalskih „blokova” (grupa) u kvartovima Estasio de Sa i Osvaldo Kruz, i sa brda Mangveira, Salgveiro, i Sao Karlos. Od tada, je bilo mnogo velikih imena u sambi.[4]

Kako se samba konsolidovala kao urbani i moderan izraz, počela je njena zastupljenost na radio stanicama, te se širila preko brda i kvartova do uticajnih južnih delova Rio de Žaneira. Prvobitno dočekana sa predrasudama i diskriminacijom, jer je imala crne korene, samba je zbog svojih hipnotičkih ritmova i melodičnih intonacija, pored svoje razigrane lirike, vremenom osvojila i belu srednju klasu. Ostali muzički žanrovi izvedeni iz sambe, kao što su samba-kansao,[32] partido alto,[33] samba-enredo, samba de gafijira,[34][35] samba de brekve, bosa nova,[36][5] samba-rok,[37][38] i pagode,[39] svi su zaradili imena za sebe.[4]

Samba se izvan Brazila često asocira sa fudbalom i karnevalom. Ova istorija je počela sa međunarodni uspehom pesme Akvarela do Brazil,[40][41] kompozitora Ari Barosa, čemu je sledila Karmen Miranda[42][43] (uz podršku vlade Žetulio Vargasa i američke dobrosusedske politike[44][45]), što je dovelo sambu u Sjedinjene Države. Bosa nova je konačno uvela SAD u svet samba muzike. Brazilski perkusionista i studijski muzičar Paulino da Kosta, koji je trenutno baziran u Los Anđelesu, već duže vreme uključuje ritmove i instrumentaciju sambe u albume stotina američkih, evropskih i japanskih umetnika - uključujući i producenta Kvinsi Džounsa, izvođača džeza Dizi Gilespija, pop pevača Majkla Džeksona i vokaliste Barbre Strajsend.[46][47][48][49]

Uspeh sambe u Evropi i Japanu samo potvrđuje njenu sposobnost da pridobije pobornike, nezavisno od njihovog jezika. Trenutno postoje na stotine škola sambe na evropskom tlu, koje su raspršene širom zemalja poput Nemačke, Belgije, Holandije, Francuske, Švedske i Švajcarske. U Japanu su muzičke izdavačke kuće uložile znatna sredstva u lansiranje snimaka ranijih sambista, čime je stvoreno tržište koje se isključivo sastoji od kataloga japanskih diskografskih izdanja.[4]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ The Language Journal: Samba and the Frenetic Rhythm of Brazil’s Carnival
  2. ^ Stockler J.S., "The Invention of Samba and National Identity in Brazil", Working Papers in Nationalism Studies (University of Edinburgh) (2011), str. 2, https://www.sps.ed.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0006/64419/Stockler_WPiNS_2.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2014)
  3. ^ Samba Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. mart 2009) – Cliquemusic – Google translation
  4. ^ a b v g d đ e Samba Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016) – All Brazilian Music
  5. ^ a b Blatter, Alfred (2007). Revisiting music theory: a guide to the practice. Taylor & Francis. str. 28. ISBN 978-0-415-97440-0. 
  6. ^ „The History of Samba at the JAS Cafe Corner”. 2017. Arhivirano iz originala 04. 07. 2018. g. Pristupljeno 09. 11. 2017. 
  7. ^ „Great Brazilian Music, Sertanejo”. 2017. Arhivirano iz originala 16. 11. 2017. g. Pristupljeno 10. 11. 2017. 
  8. ^ „Ertanejo, the most popular music style in Brazil encountered different phases over its century-long history”. 2016. Arhivirano iz originala 10. 11. 2017. g. Pristupljeno 10. 11. 2017. 
  9. ^ „Brazilian Music Styles”. 2013. 
  10. ^ S.A., Priberam Informática. „Consulte o significado / definição de samba no Dicionário Priberam da Língua Portuguesa, o dicionário online de português contemporâneo.”. www.priberam.pt. 
  11. ^  Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Schlesinger, Kathleen (1911). „Sambuca”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 23 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 114. 
  12. ^ Johnston 1919
  13. ^ Johnston, Harry (1919), A Comparative Study of the Bantu and Semi-Bantu Languages, 1, Clarendon Press, str. 482 
  14. ^ Klein, Suzy (2007), Brasil, Brasil - Samba to Bossa Nova, BBC 
  15. ^ a b „One expample in its traditional form was a video recorded at Quintal da Música, in the center of Praia” (na jeziku: portugalski). YouTube. 
  16. ^ a b v Nogueira 2012
  17. ^ Visconde de Beaurepaire-Rohan (1889), Diccionario de vocabulos Brazileiros, Imprensa nacional 
  18. ^ Berrutti, Arturo (1882). Aires Nacionales (na jeziku: Spanish). Mefistófeles. 
  19. ^ Aricó 2002.
  20. ^ Renata de Sá Gonçalves, "The traditional samba school dance as a performative experience", „Paper not available”. Arhivirano iz originala 12. 3. 2016. g. Pristupljeno 13. 3. 2014.  accessed 12 Mar 2014
  21. ^ Dils A., Albright A., ur. (2001). Moving History / Dancing Cultures - A Dance History Reader. Wesleyan University Press. :169.
  22. ^ „Largest carnival”. Guinness World Records. 1. 1. 2004. Pristupljeno 11. 2. 2016. 
  23. ^ „Carnival”. Online Etymology Dictionary. 
  24. ^ „Carnival in Brazil”. Topics-mag.com. 7. 10. 2008. Arhivirano iz originala 28. 06. 2011. g. Pristupljeno 4. 6. 2011. 
  25. ^ „Folha.com - Cotidiano - Após recorde de público, Rio limita blocos no Carnaval 2012 - 14/03/2011”. Folha.uol.com.br. 14. 3. 2011. Pristupljeno 11. 2. 2016. 
  26. ^ Mary Jo Miles, "Johann Moritz Rugendas" in Encyclopedia of Latin American History and Culture, vol. 4, p. 619. New York: Charles Scribner's Sons 1996.
  27. ^ „History of polka”. www.com. Arhivirano iz originala 18. 02. 2011. g. Pristupljeno 24. 3. 2011. 
  28. ^ Ernesto Nazareth's Polkas and Tangos. Arhivirano 2007-05-29 na sajtu Wayback Machine
  29. ^ Budasz, Rogério (februar 2007). „Black guitar-players and early African-Iberian music in Portugal and Brazil”. Early Music. 35 (1): 13. doi:10.1093/em/cal117. 
  30. ^ "Xote". Nova enciclopédia Barsa (electronic version).
  31. ^ Pelo Telefone, o primeiro samba, CD reissue
  32. ^ Tapajós, Paulo (1984). „Samba-Canção”. Os maiores sucessos do SAMBA CANÇÃO (na jeziku: Portuguese). PolyGram Discos. 
  33. ^ Nei Lopes: Partido-Alto: Samba de Bamba, Pallas, 264p., 2005
  34. ^ Perna 2001.
  35. ^ Perna 2005.
  36. ^ Garcia, Mariana (10. 7. 2006). „A estética da bossa nova (The aesthetics of Bossa Nova)” (na jeziku: Portuguese). Com Ciência. Arhivirano iz originala 19. 2. 2014. g. Pristupljeno 29. 9. 2014. 
  37. ^ McKean, Jacob (2008). „Jorge Ben Jorge Ben (1969) + Força Bruta”. Impose. Pristupljeno 23. 9. 2018. 
  38. ^ Miranda, Beatriz (11. 9. 2018). „Tracing The Evolution Of Samba Rock In São Paulo”. Vinyl Me, Please. Pristupljeno 1. 10. 2018. 
  39. ^ Samba carioca torna-se patrimônio histórico
  40. ^ About "Aquarela do Brasil" at blog Cifra Antiga. . Pristupljeno March 30, 2009.
  41. ^ Dicionário Cravo Albin de Música Popular Brasileira. Ary Barroso - Artistic database Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. jun 2015). . Pristupljeno March 30, 2009.
  42. ^ „Raul Seixas e Carmen Miranda ganham Ordem do Mérito Cultural”. O Estado de S. Paulo. 24. 11. 2009. Pristupljeno 9. 6. 2015. 
  43. ^ Rohter, Larry (13. 12. 2001). „The Real Carmen Miranda Under the Crown of Fruit”. The New York Times. Pristupljeno 3. 1. 2014. 
  44. ^ Rabe, Stephen G (2006). „The Johnson Doctrine”. Presidential Studies Quarterly. 36 (1): 45—58. ISSN 1741-5705. doi:10.1111/j.1741-5705.2006.00286.x. 
  45. ^ Gilderhus, Mark T (2006). „The Monroe Doctrine: Meanings and Implications”. Presidential Studies Quarterly. 36 (1): 5—16. ISSN 1741-5705. doi:10.1111/j.1741-5705.2006.00282.x. 
  46. ^ „Free Ride”. All Music. Pristupljeno 3. 2. 2015. 
  47. ^ Jones 2002, str. 233.
  48. ^ „Off the Wall”. All Music. Pristupljeno 3. 2. 2015. 
  49. ^ „Till I Loved You”. All Music. Pristupljeno 3. 2. 2015. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Samba na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Самба_(музика)&oldid=27556119”