Sigirija

Sigirija සීගිරිය
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Drevni grad Sigirija
Mesto	Šri Lanka
Koordinate	7° 57′ 25″ S; 80° 45′ 35″ I
Površina	15 ha (1.600.000 sq ft)
Kriterijum	Kulturno dobro: ii, iii, iv
Upis	1982. (6. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/202

Pogled sa vrha stene na vrtove u podnožju

Sigirija (singalski: සීගිරිය, tamilski: சிகிரியா - Lavlja stena) je oko 180 metara visoka monolitna stena koja leži usred džungle i dominira okolinom. Nalazi se u severnom delu distrikta Matala, blizu grada Dumbele u centralnoj provinciji Šri Lanke i okružena je džunglom sa svih strana. Na zaravnjenom vrhu stene leže ruševine nekadašnje prestonice kralja Kasape I (eng. Kassapa I, 473 - 495), a pristup do vrha omogućava mreža galerija i stepeništa koje se uspinju uz strme strane stene. Stepeništu se prilazilo kroz usta gigantskog lava napravljenog od cigle i gipsa, od koga su danas ostale samo džinovske šape. Utvrđen na vrhu stene, grad je imao savršeni položaj sa kog može da se nadgleda i kontroliše okolina. Stena je okružena ostacima raskošne mreže vrtova, kanala, rezervoara za vodu i drugih građevina. Zbog svoje lepote i grandioznosti drevni grad Sigirija je 1982. godine upisan na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji.

Istorija

Ostaci monaške pećine sa tronom za meditaciju isklesanim u samoj steni. Ove pećine koristili su za meditaciju monasi manastira koji se nalazio u podnožju Sigirije davno pre Kasapinog doba

Sigirija ili Lavlja stena je ostatak očvrslog magmatskoge čepa iz davno ugašenog vulkana. Vrh se nalazi na 370 metara nadmorske visine i skoro 200 metara nadvisuje okolnu ravnicu. Formirana je pre dve milijarde godina, kada je oblast oko Sigirije bila puna aktivnih vulkana. Vrela rastopljena lava iz unutrašnjosti Zemlje izlila se na površinu i formirala brojne planine različite veličine. Tokom vremena vulkanska aktivnost je prestala, a vetar i kiša su erodirali spoljašnju površinu vulkana, ogolivši čvrsto magmatsko jezgro. Stena vidljiva na površinisamo je samo vrh stuba očvrsle lave koji se prostire duboko u zemlju.

Oblast oko Sigirije bila je naseljena više od 20.000 godina pre nove ere. Poznato je da su brojne pećine na steni budistički monasi od davnina koristili kao mesta za meditaciju. Danas se kompleks ovih pećina naziva Kameni vrtovi (Boulder Gardens). Godine 477. kralj Kasapa preselio je svoju prestonicu na sam vrh Lavlje stene, odakle je vladao sve do 495. godine, kada je izvršio samoubistvo. Nakon Kasapine smrti prestonica je vraćena u ravničarski Anuradapuri, gde se i ranije nalazila, a veličanstvena palata bila je opljačkana i pretvorena u budistički manastir. Tokom vekova polako je padala u zaborav, da bi konačno bila sasvim napuštena i ostavljena na milost i nemilost džungli.

U 19. veku, 1815. godine, Britansko carstvo izvršilo je aneksiju Šri Lanku. Nekoliko godina kasnije, 1827, mladi britanski oficir Džonatan Forbs stupio je na dužnost na Šri Lanki (tadašnji Cejlon) i „odmah ga je privukla džungla, zahvaljujući novostima o lovu na slonove”. Družeći se sa britanskim državnim službenikom koji je dešifrovao drevne spise Cejlona, saznao je za postojanje grada izgubljenog u džungli. Tokom jednog lova na slonove, 1831. godine, Forbs je naišao na ruševine Sigirije. Forbs se 1833. godine vratio na otkrivenu lokaciju kako bi nastavio istraživanje. Ozbiljna arheološka istraživanja lokaliteta započela su 1895. godine. Godine 1982. Sigirija je upisana na UNESKO-vu listu svetske baštine.

Nastanak grada

Kasapa I, sin moćnog kralja Datusene, opijen željom za vlašću i moći, zbacio je svog oca sa prestola, vezao ga nagog za stenu i ostavio tu da umre. Njegov polubrat, inače legitimni naslednik prestola, prebegao je u Indiju. Zbog velikog straha od bratovljevog povratka i gubitka vlasti Kasapa je 477. godine svoju prestonicu preselio iz ravničarskog Anuradapura na vrh ogromne stene okružene neprohodnom džunglom. Tako nastaje Sigirija, raskošna palata sa očaravajućim vrtovima. Ostaci palate su očuvani, ali su na žalost od grandiozne figure lava, koji je stražario na ulazu u tvrđavu i kroz čije čeljusti se ulazilo u palatu, ostale samo dve ogromne šape. Skriven od pogleda i okružen velikom raskoši i haremom, Kasapa je živeo u udobnoj izolaciji, ali razdiran grižom savesti zbog svoje odgovornosti za smrt oca. Izdat od podanika kojima je verovao, Kasapa je život okončao u svojoj tvrđavi 495. godine izvršivši samoubistvo, okružen velikim blagom koje je posedovao i svojim brojnim konkubinama.

Izgled utvrđenja

Pogled na stenu okruženu džunglom

Vrtovi Sigirije

Centralni bazen

U vreme vladavine kralja Kasape, na svom vrhuncu, palata je bila oličenje raskoši i bogatstva. Kasapa i njegovi arhitekte izgradili su kraljevsku tvrđavu sa bedemima, zidovima i raskošnim vrtovima, ribnjacima i fontanama na samom vrhu stene, a sama stena bila je jedan od preduslova opstanka grada. Vrh stene predstavlja blago nagnuti plato eliptičnog oblika, površine oko pola hektara. Zaravan je delom prirodna, a delom oblikovana rukama Kasapinih neimara. Ceo plato bio je okružen čvrstim zidom od cigle, sagrađenim do same ivice stene, čiji se temelji i danas jasno vide. Ovaj zid pružao je zaštitu od jakih vetrova i monsunske kiše. Palata je bila sagrađena kao kompleks otvorenih i prozračnih zgrada i paviljona postavljenih među sjajnim tropskim vrtovima i jezerima. Kompleks je podeljen na tri odvojena dela: područje Gornje palate zauzima najviši, severozapadni deo, područje Donje palate zauzima donji, severoistočni deo, dok treći deo kompleksa predstavljaju bašte i vrtovi na južnom kraju. U baštama su uzgajane različite vrste voća i ukrasnih biljaka, od kojih su neke donesene iz dalekih zemalja. Kroz centar kompleksa prolazi šetna staza popločana mermerom. Vrtovi su projektovani matematički precizno. Vrtove su krasili bazeni i fontan koje su danas restaurirane i rade. Vrtovi su se pružali na više nivoa, posedovali sisteme za grejanje i hlađenje a u neke bazene su postavljani obluci kako bi se dočarao žubor reke. Zalihama vode se upravljalo veoma pažljivo i štedljivo. Kišnica koja je oticala pažljivo se sakupljala i skladištila u velikim rezervoarima i jezerima na vrhu. Višak odvode bio je kanalisan u rezervoar ispod stene. Kad je to bilo potrebno, vojska vodosnabdevača bila je angažovana za transport vode do vrha.

Do vrha stene vodi stepenište od skoro 2000 stepenika, koje je na pola puta do vrha, na maloj zaravni na severnoj strani stene, prolazilo kroz Lavlju kapiju, koju su predstavljala usta gigantske skulpture lava po kojoj je kasnije stena i dobila ime, a koja je danas srušena. U okviru kompleksa nalaze se i ostaci impozantnog zida-ogledala, napravljenog od cigle, koji je bio malterisan i glačan do visokog sjaja. Veruje se da je efekat ogledala postizan upotrebom specijalnog maltera koji se pravio od finog krečnjaka, belanaca i meda. Površina zida je zatim glačana voskom sve dok se ne bi postigao sjaj poput ogledala. U okviru kompleksa, na gotovo vertikalnim stranama stene, još uvek se mogu videti freske polunagih žena, čuvene Sigirijske freske. Nekada ih je bilo oko 500 od kojih je do danas sačuvano 20-ak, a koje su monasi svojevremeno prekrečili. Kompleks utvrđenja obuhvatao je glavnu palatu čiji se istočni deo nastalja na skoro vertikalnu liticu, sa prijemnom dvoranom i kraljevim prestolom dugačkim 5 metara, bezbrojne građevine od opeke i drveta (od kojih su danas ostali samo temelji), povrtnjake, vrtove i bazene. Sa vrha stene se kilometrima unaokolo pruža pogled na ogromne zelene šume i veliko jezero tik iza južnog dela tvrđave, iz kog se kompleks nekada navodnjavao. Zbog svoje crne boje stena je izgledala zastrašujuće, pa je zbog toga cela površina bočnih strana bila prefarbana u belu boju, zbog čega je izgledala kao oblak koji se uzdiže nad okolnom džunglom.

Ova lokacija, izabrana za glavni grad, okružena džunglom punom divljih zveri, komaraca i drugih napasnika, bila je zaista zastrašujuća. Kasapa je ovako veliki kompleks mogao da izgradi zahvaljujući tome što je njegovo kraljevstvo bilo izuzetno prosperitetno. Takođe je imao ogromnu radnu snagu visokokvalifikovanih radnika i zanatlija, a vojska od pedeset hiljada ljudi, na hiljade volova i više stotina slonova godinama se trudila da izgradi ovaj veličanstveni novi grad usred džungle.

Pogled sa vrha stene omogućavao je kontrolu nad okolinom kilometrima unaokolo

Nebeska palata

Ostaci palate na vrhu Sigirije

Kruna Sigirije bila je Nebeska palata koja se nalazila na samom vrhu stene. To je bio geometrijski centar Kasapinog grada. Na vrhuncu svoje slave, pre oko 1600 godina, predstavljala je veličanstven prizor. Vidljiva miljama uokolo, nebeska palata je delovala kao da lebdi iznad krošanja drveća na blistavom belom oblaku. Ovo je bilo centralno, sveto mesto Kasapinog utvrđenja. Tu je, prema drevnim hronikama, živeo kao „bog Kuvera u Alakamandi”, mitskom gradu bogova.

Kasapin presto

Nebeska palata je služila u dve svrhe. Prvenstveno je to bila grandiozna potvrda o moći i bogatstvu Kasape, njenog graditelja, a drugu namenu je imala kao kraljevska rezidencija u kojoj su živeli samo kralj, kraljica i mali broj slugu. Kraljevski stambeni kompleks bio je smešten na severozapadnom kraju, na najvišoj tački stene. Činilo ga je nekoliko zgrada i vrtova. Veruje se da je velika zgrada sa jednom centralnom prostorijom veličine 13 × 7 m bila kraljevska spavaća soba. Na severu iznad jezera nalazi se presto isklesan iz okolne stene. Sedište je okrenuto prema istoku i prati centralnu osu kompleksa u pravcu istok-zapad. Ovakav položaj pružao je Kasapi neometan pogled do horizonta. Postolje na podu jasno ukazuju na to da je postojala i nadstrešnica postavljena da obezbedi zaštitu od vremenskih prilika. Iza prestola isklesan je i kanal za odvod kišnice, kako bi se sprečilo da se na sedištu zadržava voda. Ova palata se uglavnom koristila tokom toplog i suvog perioda u godini kada je, obzirom na nadmorsku visinu od skoro 360 metara, ovo bilo sveže i prijatno boravište. Tokom vlažnog perioda monsuna, sa obilnim kišama i jakim vetrom, najverovatnije su korištene palate na nižim delovima komplelksa. Ekonomske zgrade i prostori za poslugu su locirani na južnom kraju. Na jugoistočnom uglu, na najnižoj tački kompleksa, nalazili su se toaleti.

U jugoistočnom delu kompleksa nalazi se veliki bazen veličine 27 × 21 m i svi delovi kompleksa stiču se opravo oko bazena, zbog čega se veruje da je tu bilo centralno okupljalište žitelja palate. Zapadna strana ovog jezera bila je isklesana iz stene, a ostale tri izgrađene su od kamenih ploča i cigala. Do samog bazena vode brojna stepeništa.

Stepenice i kapija

Lavlja kapija i ulazno stepenište

Džinovske šape, jedino što je preostalo od veličanstvene građevine

Lavlje stepenište kralj Kasapa sagradio je kao poslednju odbranu prilaza palati. Iako se danas najčešće naziva Lavlje stepenište, tačniji naziv bio bi Lavlja kapija.

Kapija se nalazila na maloj zaravni na severnoj strani stene i sve što je danas od nje ostalo su stepenište i dve ogromne lavlje šape, čiji nokti visine odraslog čoveka mogu da dočaraju veličinu ove grandiozne građevine. Kapija je bila sagrađena u obliku lava koji sedi, poput Sfinge i čuva prilaz palati na vrhu stene. Same stepenice bile su visoke 35 m, široke 21 m, od kojih se 11 m pružalo van stene. Ostaci velikih šapa sa noktima visokim kao čovjeka nam daju jasnu indikaciju svoje originalne veličine.

U drevnim spisima šri Lanke Culavamsa zabeleženo je da je lavlja glava, obojena jarkim bojama, sa plamenim očima i razjapljenim čeljustima, izgledala kao da je spremna da proguta svakoga ko bi se usudio da joj pristupi. Grafiti pronađeni na Zidu-ogledalu potvrđuju da je ova kolosalna građevina postojala mnogo vekova pošto je Sigirija napuštena kao kraljevska palata. Jedan grafit iz 9. veka, urezan na površinu zida skoro 300 godina nakon što je sagrađen, glasi: „Popevši se na Sigiriju da vidim šta je tamo - Ispunio sam želju svoga uma - i video Njegovo Gospodstvo Lava...”

Zid-ogledalo

Zid ogledalo pruža se duž gotovo vertikalne strane stene Sigirija. Danas iz ovog prolaza vode spiralne metalne stepenice vode do galerije sa čuvenim Sigirijskim freskama

Prolaz iza zida, popločan mermerom

Zid-ogledalo je zid od omalterisanih cigala sa unutrašnjim prolazom širine dva metra. Najstariji deo ovog prolaza izgrađen je da bi se stvorio zaštitni zid. Pod duž prolaza popločan je poliranim mermernim pločama. Lukovi i žljebovi urezani u stenu naspram zida sugerišu da su to nekada bile tačke za montiranje krovnih greda. pružao se uz gotovo vertikalnu zapadnu stranu stene. Počinjao je od strmih stepenica u u terasatim vrtovima u podnožju stene i pružao se u dužini od 200 m duž galerije koja je bila pokrivena freskama do male visoravni na sjvernoj strani stene, na kojoj se nalazila Lavlja kapija. Sačuvano je samo oko stotinu metara ovog zida, ali ostaci cigala i žljebovi urezani duž zapadne strane stene jasno pokazuju gdje je ostatak ovog zida nekada stajao. Danas je ovaj zid obojen narandžastim nijansama, ali kada ga je kralj Kasiapa sagradio pre 1600 godina bio je beo i sjajan poput ogledala. Veruje se da je sjaj postizan tako što je zid oblagan specijalnim malterom dobijenim mešanjem finog krečnjaka sa belancima i medom, a posle sušenja malterisana površina glačana je voskom do visokog sjaja.

Sjajni beli zid tokom vekova je predstavljao neodoljivu tablu na kojoj su posetioci urezivali svoje misli. Ove gravure su danas poznate kao Sigirijski grafiti. Jedan grafit govori o tome da je gips bio toliko sjajan da su se na njemu reflektovale fresake oslikane na steni naspram zida. Zid-ogledalo je jedna od retkih struktura u Sigiriji koja je tokom petnaestak vekova ostala skoro netaknuta.

Na severnoj strani stene, iznad Lavlje kapije, postojao je još jedan zid, daleko finije izrade. pružao se duž strmog stepeništa, nagiba od oko 30 stepeni. Jedini tragovi ovog zida su hiljade žljebova usečenih u stenu, koji su pružali oslonac za temelj zida.

Freske

Freske su se najbolje videle sa ceremonijalnog prilaza na zapadnoj strani stene

Sigirijske freske nalaze se na zapadnoj strani stene. Drevni grafiti, ispisani na zidu-ogledalu, govore o postojanju čak pet stotina fresaka koje pokrivaju veliki deo površine zapadne strane stene. Bile su deo ogromnog murala koji se trakasto protezao oko stene, na površini od oko 5600 m². Mural je počinjao kod terasastih vrtova u podnožju južne strane i protezao se do Lavlje kapije na severoistočnoj strani stene. Freske su bile oslikane jarkim bojama i jasno vidljive i sa najudaljenijih tačaka kompleksa, a najbolje su se videle sa ceremonijalnog zapadnog prilaza.

Freske u Sigiriju podsećaju na Gupta stil kojim su slikane čuvene freske u pećinama Adžante u Indiji. Obzirom na blizinu dveju zemalja i činjenicu da su u to vreme, u 5. veku delili budističku vjeru, nema sumnje da su na slikare sigirijskih fresaka uticale freske iz Adžante, ali su Sigirijske freske ocenjene kao daleko živahnije, fluidne i životnije.

Postoje neosnovane pretpostavke da su, kada je nakon Kasapine smrti palata napuštena i Sigirija nešto kasnije pretvorena u budistički manastir, uklonjene brojne freske, jer su smatrane previše provokativnim za jedan verski objekat. Međutim, u noći 13. oktobra 1967. desio se vandalski čin za koji se pouzdano zna, a čiji počinioci nikada nisu pronađeni. Te noći vandali su došli do nezaštićenih fresakai uništili veći deo na dve freske i zamenili zelenu boju na njih petnaest. Na spašavanju ovog neprocenjivog umetničkog blaga potrošeno je mnogo meseci rada, ali su tokom procesa restauracije nestale delikatne nijanse originalnih boja.

Vekovima se raspravlja o tome ko su bile žene na freskama i šta su predstavljale. Jedni kažu da su to nebeske nimfe sa cvećem u rukama, drugi da freske predstavljaju kraljice i konkubine, dok treći sugerišu da bi mogle biti predstave boginja.

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Grafiti

Jedan od Sigirijskih grafita

Sigirija je postala atraktivna turistička destinacija beć u 6. veku. Naime, 150 godina pošto je napuštena kao kraljevska palata, Sigirija je pretvorena u manastir. Jedna od pretpostavki je da su monasi, kako bi poboljšali materijalno stanje manastira, dozvolili posetiocima i hodočasnicima da posete i vide ove prilično uznemirujuće freske. U pećinama kamenih vrtova pronađene su male statue koje izgledaju kao replike fresaka. Veruje se da su prodavane posetiocima kao suveniri, što dodatno potvrđuje pretpostavku da je Sigirija veoma davno postala atraktivna turistička atrakcija. U periodu od 6. do 14. veka ovi drevni turisti ostavili su na Zidu-ogledalu više od 1800 zapisa proze, poezije i komentara, danas poznatih kao Sigirijski grafiti. Ovi grafiti nude jedinstveni uvid u istoriju Sigirije i evoluciju jezika u Šri Lanki tokom perioda od 800 godina. Kako na zidu nema grafita starijih od 6. veka prdpostavlja se da posetioci nisu imali pristup Sigiriji oko 100 godina nakon što je napuštena i pretvorena u manastir.

Većina grafita se odnosi na prelepe freske polunagih žena, a na ostalima se mogu naći izrazi strahopoštovanja, izjave ljubavi, različiti komentari, psovke, laži, dnevnčke zapise ili jednostavne izjave o poseti ("Bio sam ovde"). Mnogi grafiti pokazuju veoma visok nivo pismenosti i izuzetno poznavanje umetnosti i poezije. Pisani su na sanskrtu, singalskom i tamilskom jeziku. Od 685 do sada identifikovanih autora grafita 12 je bilo žena, više od polovine se identifikovalo po imenu, mnogi su istakli svoj društveni status, a neki čak pomenuli i odakle su došli. Grafiti ukazuju da je većina posetilaca poticala iz elitnih slojeva društva: kraljevske porodice, zvaničnici, različiti stručnjaci i sveštenstvo. Bilo je i vojnika, pa čak i zanatlija. Identifikovano je preko 1000 jedinstvenih reči.

Spoljašnje veze

• Dissanayake, Daya. „Sigiriya The Lion Mountain”. World heritage site. Arhivirano iz originala 11. 06. 2007. g. Pristupljeno 19. 1. 2018. 
• „Dragulj južne Azije: 11 razloga da posetite Šri Lanku”. National Geographic Srbija. Pristupljeno 17. 1. 2018. 
• Ponnamperuma, Senani. „Sigiriya Gardens, Ponds and Palaces”. Panique Media. Pristupljeno 25. 1. 2018.