Slovačka grkokatolička crkva

Središna katedrala slovačke grkokatoličke crkve u Prešovu

Slovačka grkokatolička crkva (sloven. Gréckokatolícka cirkev na Slovensku) je jedna od istočnih katoličkih crkava, u kojoj se bogosluženje vrši po vizantskom crkvenom obredu. List L'Osservatore Romano iz 2015. godine izveštava da Slovačka grkokatolička crkva broji 210.767 vernika, 277 župa i 468 sveštenika.^[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Kada je 1646. godine u Zakarpatju sklopljena Užgorodska unija, njen uticaj se proširio i na istočnu Slovačku, tako da je istorija Slovačke grkokatoličke crkve od početka bila povezana sa istorijom Rusinske katoličke crkve. Na kraju Drugog svetskog rata, većina grkokatoličkih Rusina i Slovaka su bili uključeni u područje Čehoslovačke, uključujući dve eparhije, Prešov i Mukačevo. Eparhija Prešova, osnovana je 22. septembra 1818. godine, a ukinuta 1937. godine, izuzeta je iz nadležnosti mađarskog primata i podvrgnuta direktno Svetoj Stolici, a 21. župa eparhije u Prešovu, koje su bile u Mađarskoj, su preinačene u novi egzarhat Miškolca.

Nakon Drugog svetskog rata, eparhiji Mukačevo u Transkarpatiji je pripojena Sovjetskom Savezu, stoga su eparhiji Prešov uključeni svi grkokatolici koji su ostali u Čehoslovačkoj. Nakon što su komunisti zaplenili posede u aprilu 1950. godine, sazvan je sabor u Prešovu, na kojem su pet sveštenika i brojni laici potpisali dokument izjavljujući kako je raspušteno zajedništvo s Rimom te se traži ulazak u nadležnost moskovskog patrijarhata. Grkokatolički biskup Prešova, Blago Pavel Petro Gojdič, zajedno sa svojim pomoćnikom, Vasilijem Hopkom, je bio zatvaran pa je biskup Gojdič umro u zatvoru 1960. godine.

Tokom Praškog proleća 1968. godine, bivšim grkokatoličkim župama bilo je dopušteno da se vrate u zajedništvo s Rimom. Nakon pada komunizma 1989. godine, većina crkvene imovine vraćena je slovačkoj grkokatoličkoj crkvi. Za grkokatolike u Češkoj, osnovan je poseban Apostolski vikarijat, uzvišen 1996. godine na nivo egzarhata (danas se smatra dijelom rusinske katoličke crkve).

U Slovačkoj je Papa Jovan Pavle II osnovao apostolski egzarhat u Košicama 1997. godine. Papa Benedikt XVI uzdigao ju je na nivo eparhije 30. januara 2008. godine, a u isto vreme je podignuta nova eparhija vizantskog obreda u Bratislavi. On je, takođe, uzdigao i Prešov na nivo središne arhieparhije, čineći slovačku grkokatoličku crkvu sui iuris crkvom.