Sociologija književnosti

Za više informacija pogledajte: Sociologija

Sociologija književnosti je podoblast sociologije kulture. Ona proučava društvenu proizvodnju književnosti i njene društvene implikacije. Značajan primer predstavlja delo Pjera Burdijea (Pierre Bourdieu) iz 1992. godine „Pravila umetnosti: Geneza i struktura polja književnosti (Les Règles de L'Art: Genèse et Structure du Champ Littéraire).

Klasična sociologija

Nijedan od „očeva osnivača” sociologije nije izradio detaljnu studiju o književnosti, ali oni su ipak razvili ideje koje su kasnije drugi primenjivali na književnost. Teoriju ideologije Karla Marksa usmerili su prema književnosti Pjer Mašeri (Pierre Macherey), Teri Iglton (Terry Eagleton) i Fredrik Džejmson (Fredric Jameson). Teoriju modernosti kao racionalizacije kulture Maksa Vebera (Max Weber), koju je on primenjivao na muziku, Frankfurtska škola autora kao što su Teodor Adorno (Theodor Adorno) i Jirgen Habermas (Jürgen Habermas) kasnije je primenjivala na sve umetnosti, uključujući i književnost. Stav Emila Dirkema (Emile Durkheim) da sociologija predstavlja proučavanje eksterno definisanih društvenih činjenica Rober Eskarpi (Robert Escarpit) je preusmerio prema književnosti. Za svoje delo Burdije duguje zahvalnost Marksu, Veberu i Dirkemu.

Lukač i teorija romana

• 
  Đerđ Lukač

Prvi značajan korak u sociologiji književnosti načinila je „Teorija romana” (The Theory of the Novel) Đerđa Lukača, koja je prvi put objavljena na nemačkom jeziku 1916. godine. Godine 1920. ona je ponovo objavljena u vidu knjige i ta verzija je snažno uticala na Frankfurtsku školu. Drugo izdanje, objavljeno 1962. godine, na sličan način je uticalo na francuski strukturalizam. U „Teoriji romana” tvrdi se da, dok je klasična epska pesma dala formu ukupnosti života koji je u stvarnosti prethodno omogućila socijalna integracija klasične civilizacije, moderni roman je postao „ep doba u kojem opsežna ukupnost života više nije neposredno data“. Prema tome, forma romana organizovana je oko problematičnog heroja koji traga za problematičnim vrednostima u problematičnom svetu.

Lukačev drugi značajan doprinos sociologiji književnosti bio je „Istorijski roman” (The Historical Novel), napisan na nemačkom jeziku, ali prvi put objavljen na ruskom 1937. godine, dok se u prevodu na engleski jezik pojavio 1962. godine. U ovom delu Lukač tvrdi da je glavno dostignuće istorijskog romana s početka 19. veka bilo realistično prikazivanje razlika između pred-kapitalističke prošlosti i kapitalističke sadašnjosti. To nije bilo pitanje pojedinačnog talenta, već zajedničkog istorijskog iskustva, jer su francuska revolucija i revolucionarni i Napoleonovi ratovi po prvi put učinili da istorija postane masovno iskustvo. On dalje tvrdi da je uspeh revolucija iz 1848. godine doveo do opadanja vrednosti istorijskog romana i njegovog pada u „dekorativnu monumentalizaciju” i „privatizovanje istorije”. Ličnosti od ključnog značaja za istorijski roman bile su ličnosti s početka 19. veka, naročito ser Volter Skot.

Lukač je izvršio značajan uticaj na delo „Za sociologiju romana” (Towards a Sociology of the Novel) Lisjena Goldmana(Lucien Goldmann), na raspravu Alana Svingvuda o sociologiji romana u Delu 3 knjige „Sociologija književnosti” (The Sociology of Literature) čiji su autori Lorenson(Laurenson) i Svingvud (Swingewood), kao i na delo Franka Moretija (Franco Moretti) „Znakovi koji se smatraju čudima” (Signs Taken for Wonders).

Frankfurtska škola

• 
  Karl Marks
• 
  Maks Veber
• 
  Sigmund Frojd
• 
  Valter Benjamin
• 
  Adorno

Osnovan 1923. godine, Institut za sociološka istraživanja pri Univerzitetu u Frankfurtu (the Institute for Social Research at the University of Frankfurt) razvio je naročitu vrstu „kritičke sociologije” za koju duguje Marksu (Marx), Veberu(Weber) i Frojdu(Freud). Među vodeće kritičare Frankfurtske škole koji su se bavili književnošću spadaju Adorno(Adorno), Valter Benjamin(Walter Benjamin) i Leo Levental(Leo Löwenthal). Adornove „Napomene uz književnost” (Notes to Literature), Benjaminovo „Poreklo nemačke tragične drame” (The Origin of German Tragic Drama ) i Leventalova studija „Književnost i slika čoveka” (Literature and the Image of Man) predstavljaju uticajne studije iz oblasti sociologije književnosti. Levental (Löwenthal) je nastavio taj svoj rad na Univerzitetu Kalifornije (University of California) u Berkliju tokom pedesetih godina 20. veka.

Adornove „Napomene uz književnost” (Notes to Literature) predstavljaju zbirku eseja od kojih je verovatno najuticajniji esej „O lirskoj poeziji i društvu” (On Lyric Poetry and Society). U njemu se tvrdi da je poetska misao reakcija na komercijalizaciju i opredmećenje modernog života i navode se Gete(Goethe) i Bodler(Baudelaire) kao primeri. U Benjaminovom (Benjamin) „Poreklu nemačke tragične drame” (The Origin of German Tragic Drama) tvrdi se da krajnje „suvereno nasilje” koje opisuju pisci nemačke „Tragedije” (Trauerspiel) (što je, u književnom smislu, više tužan komad nego tragedija) iz 16. i 17. veka, izražava istorijsku stvarnost kraljevske moći mnogo bolje nego što je to činila klasična tragedija.

Habermas (Habermas) je nasledio Adorna (Adorno) na katedri za sociologiju i filozofiju u Frankfurtu (Chair of Sociology and Philosophy). Habermasovo (Habermas) prvo veliko delo, „Strukturna transformacija javne sfere” (The Structural Transformation of the Public Sphere ) objavljeno je na nemačkom jeziku 1962. godine, a prevod na engleski objavljen je 1989. To delo pokušava da objasni socio-istorijsku pojavu javnog mnjenja srednje klase u sedamnaestom i osamnaestom veku. Razvijajući novi vid institucionalne sociologije književnosti, Habermas (Habermas) u ovom delu tvrdi da je javna sfera bila organizovana oko književnih salona u Francuskoj, oko učenih i književnih društava u Nemačkoj i kafana u Engleskoj. Te institucije podržavale su prve romane, novine i periodičnu štampu.

 Sociologija avangarde

Peter Birger (Peter Bürger) je bio profesor francuskog jezika i komparativne književnosti na Univerzitetu u Bremenu (University of Bremen). Njegovo delo „Teorija avatgarde” (Theorie der Avantgarde) objavljeno je na nemačkom jeziku 1974, a prevod na engleski jezik objavljen je 1984. godine. Kao Habermasa, i Birgera (Bürger) je zanimala institucionalna sociologija književnosti i umetnosti. On je postulirao istorijsku tipologiju estetskih socijalnih odnosa, merenih duž tri glavne ose: funkcije umetničkog dela, načina njegovog stvaranja i načina njegove recepcije. Tako je dobio tri osnovne vrste umetnosti, sakralnu, dvorsku i buržoasku. Buržoaska umetnost, tvrdio je, imala je funkciju individualnog samorazumevanja i stvarana je i prihvatana individualno. Ona je predstavljala veličanje u vidu oslobađanja umetnosti od religije, dvora i, na kraju, čak i od buržoazije. Moderna umetnost je tako bila autonomna društvena „institucija”, čuvano dobro sve autonomnije intelektualne klase. „Istorijska avangarda” međuratnih godina razvila se kao pokret u okviru i protiv modernizma, zaključio je on, kao, kako se na kraju ispostavilo, neuspešan revolt upravo protiv te autonomije.

Habermas usvaja vrlo sličan pristup u vlastitom obrazlaganju avangarde.

Sociologija trgovine knjigama

Robert Eskarpi (Robert Escarpit) je bio profesor komparativne književnosti na Univerzitetu u Bordou (University of Bordeaux) i osnivač Centra za sociologiju književnih činjenica (the Centre for the Sociology of Literary Facts). Među njegovim delima je „Sociologija književnosti” (The Sociology of Literature) objavljena na francuskom jeziku 1958. godine i u prevodu na engleski jezik 1971. godine, kao i „Revolucija knjige” (The Book Revolution) objavljena na francuskom jeziku 1965. godine, a na engleskom 1966. U dirkemovskom stilu, Eskarpi je nameravao da se bavi isključivo eksterno definisanim „socijalnim činjenicama” književnosti, naročito onima koje su zabeležene u trgovini knjigama. Njegov fokus bio je na „zajednici pisaca”, pod kojom su se zbirno podrazumevale „generacije” i „timovi”. Proširio je definiciju književnosti tako da je ona obuhvatala i sve „nefunkcionalno” pisanje i izričito je tvrdio da književni uspeh predstavlja rezultat „slivanja namera autora i čitaoca”.

Analogno empirijske studije sociologije trgovine knjigama izveli su Luis Kozer (Lewis Coser) u Sjedinjenim Američkim Državama i Piter H. Men (Peter H. Mann) u Velikoj Britaniji.

Delo „Dolazak knjige” (L'Apparition du livre) koje su napisali Lisjen Fevr (Lucien Febvre) i Anri-Žan Marten (Henri-Jean Martin) i koje je prvo objavljeno na francuskom jeziku 1958. godine, a zatim i u prevodu na engleski jezik, u strogom smislu predstavlja delo socijalne istorije (Fevr je bio vodeća ličnost u istoriografskoj školi Anala (Annales School of historiography). Međutim, ono je duboko sociološko po svom karakteru – istorija Anala bila je nepopustljivo socijalno naučna – i pruža sistematičan opis dugoročnog razvoja evropske trgovine knjigama (delo obuhvata period od 1450. do 1800. godine).

Genetički strukturalizam

Lisjen Goldman (Lucien Goldmann) je bio direktor studija u Školi za napredne studije društvenih nauka (School for Advanced Studies in the Social Sciences) u Parizu i direktor-osnivač Centra za sociologiju književnosti (Centre for the Sociology of Literature) na Slobodnom univerzitetu u Briselu (Free University of Brussels). Poput Eskarpija (Escarpit), i Goldman je bio pod uticajem Dirkema (Durkheim): otuda njegova definicija predmeta sociologije kao „proučavanja činjenica svesti“. Međutim,  on je bio zainteresovan i za razvoj sociologije teksta. Glavni zadatak sociologa književnosti, tvrdio je on, jeste da iznese objektivno značenje književnog dela stavljajući delo u njegov istorijski kontekst, proučavan kao celina.

Goldman je definisao stvaralački subjekt kao transindividualni subjekt, odnosno kao primer Dirkemove „kolektivne svesti“. Međutim, sledeći Marksa(Marx) i Lukača(Lukács), Goldman je pretpostavio i da je grupna svest obično klasna svest. Tako je, onda, posrednik između socijalne klase i književnog dela postala „vizija sveta” koja međusobno povezuje pojedinačne pripadnike socijalne klase. „Skriveni bog” (Le Dieu caché), njegova studija o Blezu Paskalu i Žanu Rasinu, objavljena je na francuskom jeziku 1955. godine, a u prevodu na engleski jezik, objavljena je 1964. godine. U toj studiji identifikovane su „strukturne homologije” između jansenističke „tragične vizije”, tekstualnih struktura Paskalovog dela i Rasinovih drama, i društvenog položaja u sedamnaestom veku. Goldmanov strukturalizam je bio „genetički” jer je nastojao da prati genezu književnih struktura u vanknjiževnim pojavama.

Godine 1964, Goldman je objavio delo „Za sociologiju romana“(Pour une Sociologie du Roman). Poput Lukača, Goldman je smatrao da se roman bavi traganjem problematičnog junaka za autentičnim vrednostima u degradiranom društvu. Međutim, Goldman postavlja i „rigoroznu homologiju“ između književne forme romana i ekonomske forme robe. Rani roman, tvrdi on, bavi se biografijom pojedinca i problematičnim junakom, ali, kako kapitalizam slobodne konkurencije prelazi u monopolistički kapitalizam, problematični junak polako nestaje. U periodu između Prvog i Drugog svetskog rata privremeno se eksperimentiše sa zajednicom kao kolektivnim junakom: Goldmanov primer je Andre Malro (André Malraux). Međutim, za glavnu liniju razvoja karakterističan je napor da se napiše roman sa „odsustvom subjekata”. Goldmanov primer za to je „Novi roman” (nouveau roman) Alena Rob-Grijea (Alain Robbe-Grillet)  i Natali Sarot (Nathalie Sarraute).

Delo Endrua Milnera (Andrew Milner) pod naslovom „Džon Milton i engleska revolucija” (John Milton and the English Revolution) (1981) u suštini predstavlja primenu Goldmanovog genetičkog strukturalizma na proučavanje engleske književnosti sedamnaestog veka.

Socijalni kriticizam

Goldmanova sociologija književnosti ostaje značajna sama po sebi, ali i kao izvor inspiracije, i pozitivne i negativne, za određenu vrstu „socijalnog kriticizma“ koji su razvili Edmond Kros (Edmond Cros), Pjer Zima (Pierre Zima) i njihovi saradnici u Francuskoj i Kanadi.

Kritika neomarksističke ideologije

Marks je koristio izraz ideologija da bi označio unutrašnju povezanost kulture, uključujući i književnost, i klase. Filozof Luj Altiser(Louis Althusser) razradio je ovaj pojam početkom sedamdesetih godina 20. veka, tvrdeći da ideologija funkcioniše tako da od bioloških jedinki stvara društvene „subjekte“ predstavljajući njihovu imaginarnu vezu sa stvarnim uslovima postojanja.

Za samog Altisera (Louis Althusser) umetnost nije bila ideologija. Međutim, njegovu teoriju su na književnost primenjivali Mašeri(Macherey) u Francuskoj, Iglton (Eagleton) u Velikoj Britaniji i Džejmson(Jameson) u Sjedinjenim Američkim Državama. Glavna novina u Igltonovom delu „Kriticizam i ideologija” (Criticism and Ideology) bio je njegov argument da bi književnost mogla da se shvati kao umetnost koja „proizvodi“ ideologiju u smislu njenog prikazivanja kao na sceni. Džejmson (Jameson) u svom delu „Političko nesvesno” (The Political Unconscious) tvrdi da književna analiza može da bude usmerena prema trima različitim nivoima: „tekstu”, „ideologemi” i „ideologiji forme”, od kojih svaki ima svoj socio-istorijski logičan zaključak, u ekvivalentnom „semantičkom horizontu” političke istorije, društva i načina stvaranja. Verzija ideologije koju Džejmson primenjuje na sva tri nivoa u suštini je altiserska. Novina koju donosi njegov stav ogleda se u zagovaranju „dvostruke hermeneutike” koja se istovremeno bavi i ideologijom i utopijom.

Mašeri, Iglton i Džejmson su bili književni kritičari po profesiji, ali njihova primena kritike ideologije na književnost ima sociološki karakter, jer oni nastoje da objasne književne pojave koristeći vanknjiževne kategorije.

Burdije

Burdije (Bourdieu) je bio profesor sociologije na Koledžu Francuske (Collège de France) i direktor Evropskog centra za sociologiju (Centre de Sociologie Européenne). Njegov prvi veliki doprinos sociologiji književnosti (i drugih umetnosti) bilo je delo „Razlika” (La Distinction), koje je objavljeno na francuskom jeziku 1979. godine, a u prevodu na engleski jezik 1984. godine. To delo se zasniva na detaljnim sociološkim ispitivanjima i etnografskom posmatranju društvene raspodele kulturnih preferencija. Burdije je identifikovao tri osnovne zone ukusa: „legitiman”, „osrednji” i „popularan” koji su dominirali, prema redosledu u kojem se ovde navode, u obrazovanim krugovima dominirajuće klase, srednjoj klasi i radničkoj klasi. Legitiman ukus je opisao kao ukus skoncentrisan oko „estetske dispozicije” da bi se istakao primat forme nad funkcijom. „Popularna estetika”, nasuprot tome, zasniva se na kontinuitetu između umetnosti i života i „duboko ukorenjenoj potrebi za učestvovanjem”. Otuda potiče njeno neprijateljstvo prema prikazivanju predmeta koji su u stvarnom životu ružni ili nemoralni. Umetnička i društvena „distinkcija” su nerazdvojivo međusobno povezane, zaključio je on, jer „samo posmatranje i ništa više” znači raskid sa uobičajenim stavovima prema svetu i, kao takvo, predstavlja „raskid s društvom”.

Delo „Pravila umetnosti” (The Rules of Art) specifičnije je usredsređeno na književnost, naročito na značaj Gistava Flobera (Gustave Flaubert) za nastanak moderne francuske književnosti. Burdije je postulirao model „polja kulturne proizvodnje” kao eksterno strukturisanog u odnosu na „polje moći”, a interno strukturisanog u odnosu na dva „principa hijerarhizacije”, heteronomni i autonomni. Moderno književno i umetničko polje je mesto borbe između heteronomnog principa koji podređuje umetnost ekonomiji, i autonomnog principa koji se odupire tom podređivanju. Na Burdijeovoj mapi francuskog književnog polja s kraja devetnaestog veka, najautonomniji žanr, što znači najmanje profitabilan žanr u ekonomskom smislu – poezija – nalazi se na levoj strani, dok se najheteronomniji, u ekonomskom smislu najprofitabilniji žanr – drama – nalazi na desnoj strani, s romanom smeštenim negde između njih. Osim toga, čitaoci sa višim društvenim statusom vladaju gornjim krajem polja, dok donjim krajem vladaju čitaoci sa nižim društvenim statusom. Prema mišljenju Burdijea, Floberovo(Gustave Flaubert) posebno dostignuće u delu „Sentimentalno vaspitanje” ogleda se u tome što je on razumeo i definisao pravila moderne autonomne umetnosti.

Uspon romana

Jedan od prvih doprinosa sociologiji književnosti na engleskom jeziku jeste delo „Uspon romana” (The Rise of the Novel) (1957) koje je napisao Ijan Vat(Ian Watt), profesor engleskog jezika na Univerzitetu Stanford (Stanford University). Za Vata, „novina” romana bila je njegov „formalni realizam”, ideja „da je roman potpun i autentičan izveštaj o ljudskom iskustvu”. Njegovi paradigmatični primeri su Danijel Defo (Daniel Defoe), Samjuel Ričardson (Samuel Richardson) i Henri Filding(Henry Fielding). Vat je tvrdio da je nastojanje da se u romanu realistično opišu odnosi između običnih pojedinaca teklo paralelno sa opštijim razvojem realizma u filozofiji, ekonomskog individualizma srednje klase i puritanskog individualizma. On je, takođe, tvrdio da je forma bila posvećena interesovanjima i mogućnostima nove čitalačke publike srednje klase i da se, u odgovoru na njih, razvila nova trgovina knjigama. Kako su i sami bili trgovci, dovoljno je bilo da se Defo i Ričardson samo „osvrnu na vlastite standarde” da bi znali da će se njihovo delo dopasti širokoj publici.

Kulturni materijalizam

Rejmond Vilijams (Raymond Williams) je bio profesor drame na Univerzitetu u Kembridžu (Cambridge University) i jedan od osnivača savremenih kulturoloških studija. On je vlastiti karakterističan pristup opisao kao „kulturni materijalizam”. Pod tim pojmom podrazumevao je teoriju kulture „kao (društvenog i materijalnog) proizvodnog procesa” i teoriju umetnosti „kao društvene upotrebe materijalnih sredstava proizvodnje”. To je jasno sociološki stav koji se razlikuje od stava književne kritike: otuda njegovo najopštije iznošenje u Sjedinjenim Američkim Državama u vidu „Sociologije kulture” (The Sociology of Culture) i u Velikoj Britaniji kao „Kulture” (Culture), što je jedan od naslova iz 1981. godine, u seriji izdanja na temu Nove sociologije izdavačke kuće „Fontana” (Fontana). Iako je Vilijams imao široka interesovanja u čitavom polju književnih i kulturoloških studija, najveći deo njegovog rada bio je usredsređen na književnost i dramu. Prema tome, on je bio sociolog kulture, sa specijalizacijom u oblasti sociologije književnost.

U delu „Duga revolucija” (The Long Revolution) (1961). Vilijams navodi pionirska objašnjenja sociologije trgovine knjigama, sociologije autorstva i sociologije romana. U knjizi „Engleski roman od Dikensa do Lorensa” (The English Novel from Dickens to Lawrence ) (1970), on tvrdi da moderan roman artikuliše specifično modernu „strukturu osećanja“, čiji je ključni problem „saznatljiva zajednica“. U delu „Selo i grad” (The Country and the City) (1973) razvio je socijalnu istoriju engleske poezije o selu s ciljem da demistifikuje idealizaciju života na selu koja se javlja u književnosti: „Upravo to su te pesme: ne život na selu, već društveno laskanje; poznate hiperbole aristokratije i njenih pratilaca”. Njegovo delo „Marksizam i književnost“(Marxism and Literature) (1977) – istovremeno i kritika marksizma i kritika „književnosti” – predstavlja opsežnu formalnu razradu Vilijamsovog vlastitog teorijskog sistema.

Za oba svoja dela, „Krizne crte: kulturni materijalizam i politika disidentskog čitanja” ( Cultural Materialism and the Politics of Dissident Reading) (1992) i „Književnost, politika i kultura u posleratnoj Britaniji” (Literature, Politics and Culture in Postwar Britain) (1997), Alan Sinfild (Alan Sinfield) jasno duguje zahvalnost Vilijamsu. Isto tako, Vilijamsu duguje i delo Endrua Milnera (Andrew Milner) pod naslovom „Književnost, kultura i društvo” (Literature, Culture and Society) (2005).

Teorija svetskog sistema

Franko Moreti (Franco Moretti) bio je, redom, profesor engleske književnosti na Univerzitetu u Salernu (University of Salerno), profesor komparativne književnosti na Univerzitetu u Veroni (Verona University) i profesor engleske i komparativne književnosti na Univerzitetu Stanford (Stanford University). Njegova prva knjiga, „Znakovi koji se smatraju čudima” (Signs Taken for Wonders) (1983) imala je podnaslov „Eseji o sociologiji književnih formi” (Essays in the Sociology of Literary Forms) i bila je, u suštini, kvalitativna po svojoj metodi. Njegova kasnija dela, međutim, bila su u sve većoj meri kvantitativna.

Primenjujući teoriju svetskog sistema Imanuela Volerstina (Immanuel Wallerstein) na književnost, Moreti je tvrdio, u delu „Atlas evropskog romana” (Atlas of the European Novel) (1998), da je ekonomija književnosti devetnaestog veka podrazumevala „tri Evrope”, sa Francuskom i Velikom Britanijom u samom središtu, a većinom ostalih zemalja na periferiji i promenljivoj poluperiferiji negde između. Na osnovu broja prevoda u nacionalnim bibliografijama, on je zaključio da su francuski romanopisci bili uspešniji na katoličkom jugu, dok su britanski romanopisci bili uspešniji na protestantskom severu, ali da je čitav kontinent ipak čitao vodeće autore i jednih i drugih. London i Pariz „vladaju čitavim kontinentom gotovo više od jednog veka”, zaključio je on, objavljujući polovinu pa čak i više svih evropskih romana.

Moretijeva teza je pokrenula je mnoge polemike koje su usledile i koje je sakupio i uredio Kristofer Prendergast (Christopher Prendergast) u zbirci „Rasprave o svetskoj književnosti” (Debating World Literature) (2004). Sam Moreti je dalje proširio taj argument u svom delu „Čitanje iz druge ruke” (Distant Reading) (2013).

Noviji razvojni tokovi

Oslanjajući se na ranija dela u oblasti proizvodnje kulture, estetike recepcije i kulturnog kapitala, sociologija književnosti je nedavno svoje interesovanje usmerila prema načinu na koji čitaoci tumače značenje. U nove razvojne tokove spadaju proučavanje odnosa između književnosti i grupnih identiteta, bavljenje analizom institucionalnog okvira i analizom reakcije čitalaca, ponovno uvođenje uloge namera autora u književnost, ponovno razmatranje uloge etike i moralnosti u književnosti  i razvijanje jasnijeg shvatanja načina na koji književnost i jeste i nije kao drugi mediji.

Sociologija književnosti je nedavno počela da se zanima i za globalnu nejednakost između autora „prvog sveta” i autora „trećeg sveta”, pri čemu ovi drugi uglavnom snažno zavise od uredničkih odluka izdavača u Parizu, Londonu ili Njujorku i često su isključeni iz učešća na globalnom književnom tržištu.

Časopis „Nova književna istorija” (New Literary History) posvetio je jedno posebno izdanje novim pristupima sociologiji književnosti, u proleće 2010. godine.

Vidi još

• Sociologija