Ur
| 𒌶𒆠, 𒋀𒀕𒆠 or 𒋀𒀊𒆠 Urim (sumerski) 𒋀𒀕𒆠 Uru[1] (ajadski) أور ʾūr (arapski) | |
 Ostaci grada Ura | |
  Ur Prikaz na mapi West and Central Asia  Ur Prikaz na mapi West and Central Asia | |
| Mesto | „Tel” el-Mukajar, Di Kar guvernerstvo, Irak |
|---|---|
| Regija | Mesopotamija |
| Koordinate | 30° 57′ 42″ S; 46° 06′ 18″ I / 30.9616529° S; 46.1051259° I |
| Istorija | |
| Osnovan | c. 3800. p. n. e. |
| Napušten | nakon 500. p. n. e. |
| Kulture | Sumerska |
| Podaci | |
| Trajanje iskopavanja | 1853–1854, 1922–1934 |
Ur (sumerski: Urim(ki),[2] akadski: Uru,[3] arapski: أور) bio je drevni grad u južnoj Mesopotamiji, lociran blizu ušća reka Eufrat i Tigar u Persijski zaliv.[4] Smatra se jednim od prvih poznatih civilizacija antičke istorije sveta. Zbog povlačenja mora, arheološki ostaci ovog grada se sada nalaze prilično duboko u unutrašnjosti na teritoriji današnje države Irak, južno od Eufrata na njegovoj desnoj obali. Arheološko nalazište se karakteriše po ziguratu koji je još uvek prilično očuvan i ostacima naselja. Zigurat je hram Nane, mesečevog božanstva u sumerskoj mitologiji. Sagrađen je u dva nivoa i od cigle. U donjem nivou cigle su spojene bitumenom, a gornji sloj je povezan malterom. Sumersko ime ovog grada je Urim.
Ur je nekad bio obalski grad smešten nedaleko od ušća reke Eufrat u Persijski zaliv, dok je danas povučen u unutrašnjost, južno od Eufrata, na njegovoj desnoj obali, 16 km od grada Nasirije i blizu staroga grada Eridua.[5] Sam grad poznat je po hramu ziguratu, gotovo još uvek netaknutom koji je bio svetište božice meseca imenom Nana u sumerskoj mitologiji.[5] Ur je mesto gde je niklo prvo klinasto pismo, odakle sežu počeci astronomije i matematike, umetnosti i zanata.
Ur je 2016. godine, zajedno s još šest lokaliteta pod nazivom „Ahvar u južnom Iraku”, upisan na Uneskov popis mesta svetske baštine u Aziji kao „jedan od tri arheološka lokaliteta mesopotamijskih gradova iz vremena vladavine Sumerana, između 4. i 3. milenijuma pne u jednom od najvećih kopnenih sistema ušća u krajnje vrućem i suvom okruženju”.[6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prema istorijskim dokazima, Ur je bio naseljen već oko 4300. p. n. e. (vreme proroka - el-‛obēd) i to je vreme takođe i početak kulture u današnjom ostacima južnog vavilona. Grad nije svo vreme bio naseljen. Poznat je period nakon tell el-‛obēd, 6 km severnije od Ura, koje je prvo nalazište za to vreme poznate keramike. Za vreme tog perioda koji traje do 3400. p. n. e. biva Ur kroz jedno duže razdoblje poplavama razoren i uništen.Do 2600. p. n. e. kultura se diže iz pepela te se manje zajednice povezuju, ponovno se uspostavlja grad, grade se irigacijski sistemi da bi se sprečile poplave u kišnim razdobljima.
Sama pozicija Ura bila je strateški vrlo povoljna. Tu je bilo secište puteva prema Sredozemnom moru i Persijskom zalivu te kopnenih puteva koji su vodili u Arabiju. Tada su nastale i mnoge kićene grobnice, uključujući i onu kraljice Puabi. Tu su takođe nađeni artefakti koji nose imena kraljeva Meskalamduga i Akalamduga. S vremenom, kraljevi Ura postali su kraljevima celog Sumera.
Godine 2375. p. n. e. Prvu dinastiju Ura započinje sumerski kraljevski red koji spominje kraljeve Mesenepada, Anepada, Meskijagnuna, Elulu i Balulu.
Ur-Namu, guverner grada Ura, uzurpirao je vlast svrgnuvši Utu-Kegala, te je postao osnivač najznačajnije sumerske dinastije - III dinastije Ura. Prozvao se „kraljem Ura, kraljem Sumera i Akada”, jer je ponovno ujedinio teritoriju nekadašnjeg Akadskog kraljevstva. Vladao je 18 godina, od 2111. do 2094. p. n. e. pretvorivši grad Ur u prestolnicu svoje velike države. Treća dinastija Ura vladala je samo 100 godina, do 2003. i dala pet vladara od kojih su najznačajniji Ur-Namu i njegov sin Šulgi koji je oca po mnogočemu nadmašio. Šulgijevi sinovi Amarsu‛ena, Šusin i Ibisin bili su uspeli da održe takvo kraljevstvo te su ga doveli do raspada.
Zanimljivo je da nema zapisa o borbama Ur-Namua za ponovno ujedinjenje carstva, te se pretpostavlja da nisu dugo trajale. Budući da nije bio opterećen ratovima, svoju pažnju mogao je da usmeriti na spostavljanje reda i mira u zemlji stvaranjem jake državne administrativne i vojne mreže, jačanjem sudstva na osnovu donesenog zakonika, omogućavanjem privrednog razvoja i razgranatim graditeljstvom. Osnovne administrativne jedinice bile su uglavnom teritorije nekadašnjih gradova država u kojima su sad kraljevu vlast zastupale dve osobe: „ensi” za građanske dužnosti i „patesi” za vojne poslove. Budući da je njegovo kraljevstvo bilo mešavina etničkih zajednica, a da bi u kraljevstvu zadržao mir na najviša mesta državne uprave nije stavljao samo Sumerane, već i pripadnike drugih etničkih zajednica. Poznat je njegov kodeks zakona - Ur-Namuov zakonik, čiji je fragment identifikovan 1952. u Istanbulu, i jedan je od najstarijih takvih dokumenata. Identifikovao ga je sumerolog S. Kramer na podsticaj arheologa Krausa. Dotični je kodeks 300 godina stariji od Hamurabijevog zakonika i po nekim je pitanjima znatno blaži prema krivcima od Hamurabijeva zakonika - primera radi, dok za telesne povrede Hamurabijev zakonik primenjuje talion, u Ur-Namuovom se susreću samo novčane kazne.
Nakon Ur-Namua na scenu dolazi Šulgi koji vlada 48 godina i koji je kraljevstvo bitno ojačao te je vodio strogu evidenciju o prihodima i rashodima. Nije vodio mnogo ratova, sve borbe bile su vezane samo uz učvršćivanje granica. Snažno je podsticao razvoj trgovine. Tokom njegove vladavine raslojavanje društva je dobilo jasne, zakonom utvrđene oblike. O Šulgiju je ispevano tridesetak himni koje ga slave gotovo kao božanstvo te je njegovo ime dato jednom mesecu sumerskog kalendara. Ur-Namu i Šulgi već su za života bili slavljeni kao božanstva. Jedna knjiga preostala iz sumerske pisane književnosti opisuje smrt Ur-Namua te njegovo putovanje u podzemlje.
Šulgijev naslednik, Amar-Sin, vladao je samo 9 godina. Nakon njega dolazi Šu-Sin za vreme čije vladavine započinje raspad velikog carstva. Za vreme Ibi-Sina dolazi do konačnog raspada carstva, jer je unutrašnja stabilnost zemlje, koja je počivala na strogoj apsolutističkoj vlasti, bila snažno poljuljana.
.JPG)
Do uništenja III dinastije dolazi pod navalom Amorićana, te posebno Elamaita pod kojima Ur gubi svoju političku moć, ali zadržava svoju poziciju kultnog mesta boga Meseca. Poznate su „Tužaljke za Urom” koje taj pad opisuju.
Mesopotamija je tad ostala podeljena na pet manjih kraljevstava: Isin i Larsa na jugu, Ešnuna i Mari u središnjem delu i Ašur na severu. Istočno od Mesopotamije najviše se razvio Elam.
Istorijski podaci govore da je u svom najvećem cvatu Ur bio najveći grad tada poznatog sveta sa 65.000 stanovnika. U 6. veku p. n. e..[7] Ur se ponovno uzdiže za vreme vladavine Nabukodonozora II. Poslednji vavilonski kralj Nabonid gradi zigurate, ali grad ipak počinje da propada oko 550. p. n. e., a oko 500. ne više nije naseljen. Pretpostavlja se da su razlog tome duga razdoblja suše i prmenjenjen tok reka.
Društveno uređenje[uredi | uredi izvor]
Robovlasnički sistem već je imao duboke korene, jer je robovski rad bio važan činilac proizvodnje. Robovi, „namra”, bili su u vlasništvu države ili hramova, a do njih se dolazilo putem ratnih zarobljavanja. Najčešće su korišteni za velike građevinske, zemljišne i poljoprivredne radove te uzimani kao vojnici u udaljenim delovima kraljevstva. Postojali su robovi koji su nastali iz redova osiromašenih seljaka, te su nazivani „geme”. Oni su bili sluge u privatnom vlasništvu.
Raslojavanje u redovima građanstva bilo je mnogo očitije. Uz plemstvo i sveštenstvo razvija se srednji stalež činovnika, trgovaca i zanatlija.
Graditeljstvo i umetnički spomenici treće dinastije Ura[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Treća dinastija Ura, pogotovo Ur-Namu i Šulgi razvijaju umetnost i graditeljstvo koje su potpuno u službi kraljevske vlasti i verskih potreba. Kipovi vladara postavljani su po mnogim gradovima, a kipovi božanstava po hramovima. Ukrašavane su palate, hramovi, kuće bogatijeg srednjeg sloja, izrađivane su skupocene vaze, posude od kamena i plemenitih metala, potražnja za nakitom i cilindričnim pečatima. Bez poteškoća dolazilo se do zlata, srebra, slonovače, dragog kamenja pri čemu umetnički zanat ima duboku tradiciju. Ur-Namu je naložio izgradnju mnogih hramova, a posebno je postao poznat po ziguratima - stepenastim građevinama koje je podigao u mnogim gradovima, a najpoznatiji su u Uru, Uruku, Eriduu, Larsi i Nipuru. Te građevine izgledaju „lagano” jer su sve linije skladne, fasade su obrađene vertikalnim nišama na tradicionalan sumerski način, a posebno zato što su sve linije blago povijene. Urski zigurat građen je od dva dela - u donjem delu opeka je povezivana bitumenom, a u gornjem sloju sa malterom. Hram je izgrađen 2100. p. n. e. za vreme vladavine Ur-Namua i visok je 21 metar.
Veštinu gradnje s entazisom, koji je u antičkoj arhitekturi neznatno konveksno ispupčenje srednjeg dela nosivog stupa, sumerski arhitekti primenili su 16 vekova pre slavnih grčkih graditelja na Akropolju. Orijentacija zigurata ista je kao i hramova - uglovi su orijentisani prema 4 strane sveta.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Literal transliteration: Urim2 = ŠEŠ. ABgunu = ŠEŠ.UNUG (𒋀𒀕) and Urim5 = ŠEŠ.AB (𒋀𒀊), where ŠEŠ=URI3 (The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature.)
- ^ S. N. Kramer (1963). The Sumerians, Their History, Culture, and Character. University of Chicago Press, pages 28 and 298.
- ^ The Cambridge Ancient History: Prolegomena & Prehistory. Vol. 1, Part 1. p. 149. Accessed 15 Dec 2010.
- ^ Tell el-Muqayyar in Arabic Tell means "mound" or "hill" and Muqayyar means "built of bitumen." Muqayyar is variously transcribed as Mugheir, Mughair, Moghair, etc.
- ^ a b Erich Ebeling, Bruno Meissner, Dietz Otto Edzard (1997). Meek – Mythologie. Reallexikon der Assyriologie. p. 360 (of 589 pages). ISBN 978-3-11-014809-1.
- ^ The Ahwar of Southern Iraq: Refuge of Biodiversity and the Relict Landscape of the Mesopotamian Cities na službenim stranicama UNESCO-a Šablon:Eng oznaka Pristupljeno 22. srpnja 2016.
- ^ Zettler, R.L. and Horne, L. (eds.) 1998. Treasures from the Royal Tombs of Ur, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Crawford, Harriet. Ur: The City of the Moon God. London: Bloomsbury, 2015. ISBN 978-1-47252-419-5
- C. J. Gadd. History and monuments of Ur, Chatto & Windus, 1929 (Dutton 1980 reprint: ISBN 0-405-08545-1).
- P. R. S. Morrey. "Where Did They Bury the Kings of the IIIrd Dynasty of Ur?", Iraq, vol. 46, no. 1, pp. 1–18, 1984.
- P.R.S. Morrey. ”What Do We Know About the People Buried in the Royal Cemetery?”, Expedition Magazine, Penn Museum, vol. 20, iss. 1, pp. 24–40, 1977
- J. Oates, "Ur and Eridu: The Prehistory", Iraq, vol. 22, pp. 32–50, 1960.
- Pardo Mata, Pilar, "Ur, ciudad de los sumerios". Cuenca: Alderaban, 2006. ISBN 978-84-95414-38-0.
- Susan Pollock, “Chronology of the Royal Cemetery of Ur”, Iraq, vol. 47, pp. 129–158, British Institute for the Study of Iraq, 1985
- Susan Pollock, “Of Priestesses, Princes and Poor Relations: The Dead in the Royal Cemetery of Ur”, Cambridge Archaeological Journal, vol. 1, iss. 2, 1991
- Licia Romano and Franco D'Agostino, "Abu Tbeirah Excavations I. Area 1: Last Phase and Building A – Phase 1", Sapienza Università Editrice, Jun 7, 2019, ISBN 9788893771085
- Woolley, Leonard. Ur excavations IV: The Early Periods, Oxford University Press, 1927.
- Ur Excavations V: The Ziggurat and Its Surroundings, Oxford University Press, 1927.
- with M.E.L. Mallowan (ed. T. C. Mitchell): Ur Excavations VII: The Old Babylonian Period, Oxford University Press, 1927
- (ed. T. C. Mitchell), Ur Excavations VIII: The Kassite Period, Oxford University Press, 1927
- with M.E.L. Mallowan (ed. T. C. Mitchell),: Ur Excavations IX: The Neo-Babylonian and Persian Periods, Oxford University Press, 1927
- Ur of the Chaldees: A record of seven years of excavation. Ernest Benn Limited, 1920.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Explore some of the Royal Tombs Mesopotamia website from the British Museum
- Woolley and the Great Flood
- Treasures from the Royal Tombs of Ur Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. februar 2007)
- The History of the Ancient Near East
- Jewish Encyclopedia: Ur
- City of Ur from AllAboutArchaeology.org, a Christian site.
- Australian Battlegroup at the Ziggurat - Department of Defence, Australia.
- An exploration of the Royal Tombs of Ur, with a comprehensive selection of high-resolution photographs detailing the treasures found in the tombs
- Treasures from the Royal Tombs of Ur Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2008)
- British Museum and Penn Museum Ur site – has field reports
- Woolley’s Ur Revisited, Richard L. Zettler, BAR 10:05, September/October 1984.
- Ur Excavations of the University of Pennsylvania Museum
- Explore Ur with Google Earth on Global Heritage Network
- At Ur, Ritual Deaths That Were Anything but Serene on The New York Times
- Ortho-photomap of Ur produced in 2014 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. decembar 2016)
- Web site for new Iraqi/Italian dig
| Državne | |
|---|---|
| Geografske | |
| Ostale | |
