Flauta

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Flauta
Pisani obim flaute

Flauta je drveni duvački instrument srednjeg i visokog registra. Zvuk proizvodi dejstvom vazdušnog jezička. Razlikuju se, po držanju, uzdužna ili blok-flauta i savremena poprečna flauta. Na poprečnim flautama, ulazni otvor nije na vrhu cevi, već nešto niže, na bočnoj strani i u njega se duva iskosa da bi se obrazovao jezičak,[1] pošto ga ovaj tip nema (za razliku od uzdužnih flauti), i duva se kroz glasnicu (popularno prozorče), sa usnom ispod piska. Izvođačka tehnika je vrlo razvijena i proizvodnja tona je na celom rasponu laka, pa je ovo jedan od najpokretljivijih i najvirtuoznijih instrumenata. Takođe, flauta je i izražajan instrument, blagog i svetlog, idiličnog zvuka.

Iako pripada grupi drvenih duvačkih instrumenata, flauta se izrađuje od metala. Raspon flaute je znatan, i kreće se od c1 do c4, dok su još neki tonovi (na slici u zagradama) mogući, ali zavise od vrste i kvaliteta instrumenta kao i od sposobnosti izvođača.

Flaute su najstariji postojeći muzički instrumenti. Paleolitički instrumenti sa ručno izbušenim rupama su nađeni. Brojene flaute koje potiču iz perioda pre oko 43.000 do 35.000 godina su nađene u regionu Švapske Jure u današnjoj Nemačkoj. Te flaute demonstriraju da je razvijena muzička tradicija postojala od najranijeg perioda modernog ljudskog prisustva u Evropi.[2][3]

Etimologija i terminologija[uredi | uredi izvor]

Reč flute se prvi put pojavila u engleskom jeziku tokom srednjoengleskog perioda, kao floute,[4] ili inače kao flowte, flo(y)te.[5] Ona verovatno vodi poreklo od starofrancuske reči flaute i od starooksitanske reči flaüt,[4] ili od starofrancuskih reči fleüte, flaüte, flahute preko srednjegornjenemačke reči floite ili holandske reči fluit. Engleski glagol flout ima isti lingvistički koren, i moderni holandski glagol fluiten još uvek ima isto značenje.[6] Pokušaji da se reč prati unazad do latinske reči flare (duvati, naduvati) proglašeni su „fonološki nemogućim” ili „nedopustivim”.[5] Prva poznata upotreba reči flute je bila u 14. veku.[7] Prema Oksfordskom engleskom rečniku, to je učinio Džefri Čoser u svom radu Kuća slavnih, oko 1380. godine.[5]

U današnje vreme, muzičar koji svira bilo koji instrument iz flautine familije se naziva flautistom,[8][9] ili jednostavno sviračem flaute (što je možda neutralnije). Reč flutist je u upotrebi bar od 1603. godine, što je najraniji citat naveden u Oksfordskom engleskom rečniku. Reč flautista je koristio 1860. godine Nataniel Hotorn u delu Mermerni Faun, nakon što je reč bila usvojena tokom 18. veka iz Italije (reč flautista, koja je izvedena iz flauto), poput mnogih muzičkih termina u Engleskoj od vremena italijanske renesanse. Drugi engleski termini, koji su sad zastareli, su fluter (15–19 vek)[10][11][12] i flutenist (17–18 vek).[6][13]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Paleolitska flauta i Praistorijska muzika
Kineskinje sviraju flaute, sa kopije slike iz 12. veka (Dinastija Sung), originalne slike Noćna otkrovenja Han Sicaja slikara Gu Hungdžunga iz 10. veka

Najstarija flauta ikad otkrivena je verovatno fragment femura mladog pećinskog medveda, sa dva do četiri otvora, nađen na arheološkom nalazištu Divlje babe u Sloveniji koji potiče od pre oko 43.000 godina. Međutim, ovaj nalaz je bio osporen.[14][15] Godine 2008 još jedna flauta stara oko 35.000 godina je otkrivena u pećini Hobl Felsa u blizini Ulma, Nemačka.[16] Ova flauta sa pet otvora ima ustnik V-oblika i načinjena je od kosti krila lešinara. Istraživači koji su učestvovali u ovom otkriću su zvanično objavili svoje nalaze u časopisu Priroda, u avgustu 2009.[17] Ovo otkriće je isto tako bilo najstariji potvrđeni nalaz bilo kog muzičkog instrumenta u istoriji,[18] dok ponovnim datiranjem flauta nađenih u pećini Gajsenklesterle nije utvrđeno da su one još starije, i da potiču iz perioda pre 42.000 do 43.000 godina.[3]

Flauta, jedna od nekoliko nađenih, otkrivena je u pećini Hobl Fels pored Venere iz Hobl Felsa i nedaleko od najstarije poznate ljudske rezbarije.[19] Pri najavi otkrića, naučnici su izjavili da „nalazi demonstriraju prisustvo dobro uspostavljena muzičke tradicije u vreme kada su moderni ljudi kolonizovali Evropu”.[20] Naučnici su takođe predložili da otkriće flaute može da pomogne da se objasni „verovatni behavioralni i kognitivni jaz između” neandertalaca i ranih modernih ljudi.[18]

Flauta sa tri otvora, 18,7 cm duga, napravljena od mamutskih kljova (iz pećine Gajsenklesterle, u blizini Ulma, u južnim nemačkim Alpima koja potiče iz perioda od pre 30.000 do 37.000 godina)[21] je otkrivena 2004. godine, i dve flaute napravljene od labudovih kostiju iskopane deceniju ranije (iz iste pećine u Nemačkoj, datirane na pre oko 36.000 godina) su među najstarijim poznatim muzičkim instrumentima.

Svirači panflaute. Pesme o Bogorodici, sredina 13. veka, Španija
Statua Krišne koji svira flautu

Funkcionalni 9.000 godina star gudi instrument (doslovno, „koštana flauta”) eskaviran je iz grobnice u Đahu zajedno sa 29 drugih nefunkcionalnih instrumenata,[22] napravljen od kosti krila crveno-krunskog ždrala sa po pet otvora na svakom, u centralnoj kineskoj provinciji Henan.[23] Najranija postojeća kineska poprečna flauta je či (篪) flauta otkrivena u grobnici markiza Jia od Cenga na lokaciji Suejdžou u provinciji Hubej u Kina. Ona potiče iz 433. godine p. n. e, iz kasne dinastije Džou.[24] Ona je napravljena od lakiranog bambusa, ima zatvorene krajeve i pet zaustavljača koji su sa strane flaute, umesto na gornjoj strani. Či flaute se pominju u delu Klasika poezije, koju je sastavio i uredio Konfučije, prema tradiciji.

Najranija pisana referenca na flautu potiče sa tablice sa natpisom na klinastom pismu u sumerskom jeziku koja je datirana na oko 2600–2700. p. n. e.[25] Flaute se pominju na nedavno prevedenoj tablici sa epom o Gilgamešu, jednoj epskoj poemi čiji razvoj obuhvata period od približno 2100–600. p. n. e.[26] Dodatno, set tablica napisanih klinastim pismom, poznatih kao „muzički tekstovi”, pruža precizna uputstva za podešavanje sedam skala duvačkog instrumenta (za koji se pretpostavlja da je vavilonska lira). Jedna od tih skala se naziva embūbum, što je akadska reč za „flautu”.[26]

Biblija, u Genezi 4:21, navodi da je Jubal bio „otac svih onih koji sviraju ugab i kinor”. Deo tumača Biblije smatra da se od ovih bivših hebrejskih naziva prvi odnosi na neki duvački instrument, ili duvačke instrumente generalno, dok se drugi odnosi na gudački instrument, ili gudačke instrumente generalno. Kao takav, Jubal se smatra u judejsko-hrišćanskoj tradiciji izumiteljom flaute (reč koja se koristi u nekim prevodima ovog biblijskog pasusa).[27] Na drugim mestima u Bibliji, flauta se naziva „čalil” (ok korena reči za šušljinu), specifično u 1 Samuilu 10:5, 1 Kraljevima 1:40, Isaiju 5:12 i 30:29, i Jeremiji 48:36.[28] Arheološkim iskopavanjima u Svetoj zemlji su otkrivene flaute iz bronzanog doba (oko 4000-1200. p. n. e.) i gvozdenog doba (1200-586. p. n. e.), pri čemu je kasnija era bila „svedok stvaranja Izraelitskog kraljevstva i njegove podele u dva kraljevstva Izraela i Judeje”.[27]

Neke od ranih flauta su bile napravljene od cevanica (kostiju potkolenice). Flauta je isto tako bila esencijalni deo indijske kulture i mitologije,[29] i poprečne flaute prema nekim izvorima potiču iz Indije[30][31] jer se u indijskoj literaturi iz 1500. p. n. e. mogu naći donekle nejasne reference o poprečnoj flauti.[32]

Akustika[uredi | uredi izvor]

Flauta proizvodi zvuk kada struja vazduha usmerena preko otvora na instrumentu stvara vibraciju vazduha u otvoru.[33][34] Vazdušna struja stvara Bernulijev efekat ili sifon. Ovo pobuđuje vazduh koji se nalazi u obično cilindričnoj rezonantnoj šupljini unutar flaute. Flautista menja visinu tona zvuka koji je proizveden otvaranjem i zatvaranjem otvora na telu instrumenta, čime se menja efektivna dužina rezonatora i njegova korespondirajuća rezonantna frekvencija. Variranjem vazdušnog pritiska, flautista isto tako menja visinu tona putem uzrokovanja da vazduh u flauti rezonuje na harmonijskoj, pre nego na fundamentalnoj frekvenciji bez otvaranja ili zatvaranja otvora.[35]

Geometrija glavnog zgloba je posebno kritična za akustičnu performansu i ton,[36] mada ne postoji jasan konsenzus o određenom obliku među proizvođačima. Smatra se da je najkritičniji parametar akustična impedancija otvora na ambažuri.[37] Kritične promenljive koje utiču na ovu akustičnu impedancu uključuju: dužinu odžaka (otvora između usnika i glave cevi), prečnik odžaka i radijus ili zakrivljenost krajeva odžaka i svako projektovano ograničenje u „grlu” instrumenta, kao što je to u japanskoj Nohkan flauti.

U jednoj studiji profesionalni flautisti sa zavezanim očima nisu mogli da utvrde značajne razlike između flauta napravljenih od različitih metala.[38] U dva različita seta „slepog” slušanja, ni jedna flauta nije bila korektno identifikovana pri prvom slušanju, dok je pri drugom slušanju jedino srebrna flauta bila identifikovana. Ova studija je izvela zaključak da „nema evidencije materijal zida instrumenta ima bilo kakav značajan efekat na boju zvuka ili dinamički opseg”.

Tipovi[uredi | uredi izvor]

Pikolo flauta[uredi | uredi izvor]

Pisani obim pikolo flaute

it. flauto piccolo
nem. kleine Flöte
fr. petite flûte
en. piccolo
rus. малая флейта

Skraćeno Piccolo. Mala flauta, duplo kraća od velike, po zvuku najviši duvački instrument sa rasponom od d1 do c4 (pisano d do c3). Spada u transponujuće instrumente, odnosno, one koje zvuče više ili niže od zapisanog. Pikolo se zapisuje oktavu niže od zvučanja. U trojnom sastavu orkestra, koji je i najčešći simfonijski sastav, jedan svirač svira pikolo, ili, ako se ne preklapaju deonice, flautista koji je treća flauta (III Flauta) uzima i pikolo, što se zapisuje III fl. muta in Picc..

Ostale flaute[uredi | uredi izvor]

Osim ove dve flaute, u upotrebi se može naći i alt-flauta (it. flauto contralto, nem. Alt-Flöte, fr. flûte en sol (fa), en. alto flute, rus. альтовая флейта) koja se gradi u dva registarska oblika in G (Sol) i in F (Fa) i čiji je pisani raspon od c do f3 (in G zvuči kvartu više, a in F kvintu niže).

Mocart je pisao i za flažolet flautu (pisanog obima d1-d3, koja zvuči undecimu više), a takođe su poznate i velika flauta in F (Fa) i mala i velika in Es (E♭), kao i in Des (D♭). Na kraju pomenućemo i bas-flautu (pisanog obima c1-f3, koja zvuči oktavu niže), ali se ona više ne koristi.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „edge-blown aerophone - OnMusic Dictionary”. OnMusic Dictionary. Pristupljeno 14. 9. 2015. 
  2. ^ Wilford, John N. (24. 6. 2009). „Flutes Offer Clues to Stone-Age Music”. Nature. 459 (7244): 248—52. Bibcode:2009Natur.459..248C. PMID 19444215. S2CID 205216692. doi:10.1038/nature07995. Generalni sažetak – The New York Times. . Citation on p. 248.
  3. ^ a b Higham, Thomas; Basell, Laura; Jacobi, Roger; Wood, Rachel; Ramsey, Christopher Bronk; Conard, Nicholas J. (2012). „Τesting models for the beginnings of the Aurignacian and the advent of figurative art and music: The radiocarbon chronology of Geißenklösterle”. Journal of Human Evolution. 62 (6): 664—76. PMID 22575323. doi:10.1016/j.jhevol.2012.03.003. 
  4. ^ a b „Flute”. The Free Dictionary By Farlex. Pristupljeno 25. 5. 2012. 
  5. ^ a b v Simpson, J. A. and Weiner, E. S. C. (eds.), "flute, n.1", Oxford English Dictionary, second edition. 20 vols. Oxford: Clarendon Press; New York. . Oxford University Press. 1989. ISBN 978-0-19-861186-8.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  6. ^ a b Smith, Fenwick. „Is it flutist or flautist?”. Arhivirano iz originala 16. 1. 2014. g. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  7. ^ „Flute”. Merriam-Webster. 11. 10. 2023. Pristupljeno 25. 5. 2012. 
  8. ^ „Flutist”. Oxford English Dictionary (American English). Arhivirano iz originala 11. 01. 2015. g. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  9. ^ „Flautist”. Oxford English Dictionary (British & World English). Arhivirano iz originala 11. 01. 2015. g. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  10. ^ „Fluter (c.1400)”. Oxford English Dictionary. 
  11. ^ „Fluter”. Webster's Revised Unabridged Dictionary of the English Language. Arhivirano iz originala 11. 1. 2015. g. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  12. ^ „Fluter”. Random House Dictionary and Collins English Dictionary. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  13. ^ Flutenist. The Century Dictionary and Cyclopedia. 1906. Pristupljeno 5. 1. 2015. 
  14. ^ Tenenbaum, David (jun 2000). „Neanderthal jam”. The Why Files. University of Wisconsin, Board of Regents. Arhivirano iz originala 05. 01. 2001. g. Pristupljeno 14. 3. 2006. 
  15. ^ Flute History, UCLA. Pristupljeno June 2007.
  16. ^ Ghosh, Pallab. (2009-06-25) BBC: 'Oldest musical instrument' found. BBC News. Pristupljeno 2013-08-10.
  17. ^ Conard, Nicholas J.; Malina, Maria; Münzel, Susanne C. (avgust 2009). „New Flutes Document the Earliest Musical Tradition in Southwestern Germany”. Nature. 460 (7256): 737—40. Bibcode:2009Natur.460..737C. ISSN 0028-0836. PMID 19553935. S2CID 4336590. doi:10.1038/nature08169. 
  18. ^ a b „'Oldest musical instrument' found”. BBC news. 25. 6. 2009. Pristupljeno 26. 6. 2009. 
  19. ^ „Music for cavemen”. MSNBC. 24. 6. 2009. Arhivirano iz originala 26. 6. 2009. g. Pristupljeno 26. 6. 2009. 
  20. ^ „Flutes Offer Clues to Stone-Age Music”. The New York Times. 24. 6. 2009. Pristupljeno 26. 6. 2009. 
  21. ^ „Archeologists discover ice age dwellers' flute”. CBC Arts. Canadian Broadcasting Corporation. 30. 12. 2004. Arhivirano iz originala 28. 5. 2009. g. Pristupljeno 21. 4. 2009. 
  22. ^ The bone age flute. BBC. September 23, 1999.
  23. ^ Zhang, Juzhong; Xiao, Xinghua; Lee, Yun Kuen (decembar 2004). „The early development of music. Analysis of the Jiahu bone flutes”. Antiquity. 78 (302): 769—778. S2CID 163825761. doi:10.1017/s0003598x00113432. Arhivirano iz originala 3. 6. 2013. g. 
  24. ^ Goodman, Howard L. (2010). Xun Xu and the politics of precision in third-century AD China. Brill Publishers. str. 226. ISBN 978-90-04-18337-7. 
  25. ^ Goss, Clint (2012). „The Development of Flutes in Europe and Asia”. Flutopedia. Pristupljeno 8. 1. 2012. 
  26. ^ a b Goss, Clint (2012). „Flutes of Gilgamesh and Ancient Mesopotamia”. Flutopedia. Pristupljeno 8. 1. 2012. 
  27. ^ a b Judith Cohen, "Review of 'Music in Ancient Israel/Palestine: Archaeological, Written, and Comparative Sources', by Joachim Braun". Min-Ad: Israel Studies in Musicology Online. Vol. 3. (2004). http://www.biu.ac.il/hu/mu/min-ad04/BraunRev-2.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. septembar 2020)
  28. ^ Strong's Hebrew Concordance, "chalil". http://biblesuite.com/hebrew/2485.htm
  29. ^ Hoiberg, Dale; Ramchandani, Indu (2000). Students' Britannica India. Mumbai: Popular Prakashan. str. 125. ISBN 978-0-85229-760-5. 
  30. ^ Chaturvedi, Mamta (2001). How to Play Flute & Shehnai. New Delhi: Diamond Pocket Books (P) Ltd. str. 7. ISBN 978-81-288-1476-1. 
  31. ^ Morse, Constance (1968). Music and Music-makers. New Hampshire: Ayer Publishing. str. 7. ISBN 978-0-8369-0724-7. 
  32. ^ Arvey, Verna (2007). Choreographic Music for the Dance. London: Read Country Books. str. 36. ISBN 978-1-4067-5847-4. 
  33. ^ Flute acoustics, UNSW. Pristupljeno June 2007.
  34. ^ Wolfe, Joe. „Introduction to flute acoustics”. UNSW Music Acoustics. Pristupljeno 18. 1. 2006. 
  35. ^ „The Flute”. HyperPhysics. Pristupljeno 20. 3. 2016. 
  36. ^ Spell, Eldred (1983). „Anatomy of a Headjoint”. The Flute Worker. ISSN 0737-8459. Arhivirano iz originala 16. 11. 2007. g. 
  37. ^ Wolfe, Joe. „Acoustic impedance of the flute”. Flute acoustics: an introduction. 
  38. ^ Widholm, G.; Linortner, R.; Kausel, W.; Bertsch, M. (2001). „Silver, gold, platinum—and the sound of the flute”. Proc. International Symposium on Musical Acoustics: 277—280. Arhivirano iz originala 13. 3. 2008. g. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Flauta na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Флаута&oldid=27680012”