Fruškogorski partizanski odred
| Fruškogorski partizanski odred | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 9. septembar 1941 — septembar 1942. Mesto formiranja: Fruška gora |
| Jačina | oko 60 boraca[a] |
| Deo |  Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Komandanti | |
| Komandant | Sima Relić[a] |
| Politički komesar | Stanko Paunović Veljko[a] |
Fruškogorski narodnooslobodilački partizanski odred bio je partizanski odred formiran 9. septembra 1941. na Fruškoj gori. Bio je prva gerilska formacija u okupiranom Sremu, koji je tada bio u sastavu ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH). Prilikom formiranja imao je oko 60 boraca, a Štab odreda sačinjavali su — komandant Sima Relić, politički komesar Stanko Paunović Veljko i zamenik komandanta Boško Palkovljević Pinki.[1]
Zajedno sa Podunavskim odredom do jula 1942. izveo je preko 200 akcija na posade, kolone i transporte neprijatelja, uglavnom delujući u širem rejonu Fruške gore. Sredinom 1942, posebno u vreme bitke za žetvu, borbena aktivnost Fruškogorskog i Podunavskog odreda proširila se na područje čitavog Srema. Početkom septembra 1942. Fruškogorski odred je reorganizovan u Prvi fruškogorski bataljon, koji je uključen u tada formirani Treći sremski partizanski odred.[2][3]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Početkom avgusta 1941. godine, prva odmetnička grupa se oformila kad su ustaše uhapsile i zatvorile u Bešenovački manastir Slavka Nikšića, Kaju Relić i Živka Bjegojevića, poznatog borca radničkog pokreta. Sima Relić je sa Gazibarićem i Žicarem napao i razoružao stražare ispred manastira i oslobodio zatvorenike, nakon čega su se odmetnuli na Frušku goru.[4]
U noći 21/22. avgusta 1941. godine iz zavoda u Sremskoj Mitrovici pobegla su 32 politička zatvorenika, većinom članovi KPJ. Bekstvo su organizovali kaznionički komiteti KPJ i OK SKOJ-a za Srem.[5] Nakon par dana odbegli komunisti su se spojili sa oružanom grupom koja se već nalazila na Fruškoj gori.[4] Spektakularno bekstvo, organizovano od sremskih omladinaca, je imalo veliki mobilizacioni značaj u celoj oblasti.
Dana 24. avgusta u Bešenovačkom Prnjavoru (kod Iriga) Iriška partijska organizacija doturila 15 pušaka i 2 sanduka municije fruškogorskim partizanima.[5]
Dana 26. avgusta na Čerevićkoj karlici (blizu sela Čerevića, kod Petrovaradina) jača grupa ustaša i žandarma okružila je logor fruškogorskih partizana, ali su ovi, posle duže borbe, uspeli da se prebace u novi logor na Hajdučkom bregu.[6]
Dana 28. avgusta iz Iriga, po odluci OK KPJ za Srem jedna desetina boraca stigla na Frušku goru i priključila se komunistima oslobođenim iz kaznione u Sremskoj Mitrovici.[7] Nekoliko dana posle velikog bekstva komunista, na Fruškoj gori se našlo preko 60 partizana.[4]
Osnivanje odreda[uredi | uredi izvor]
Dana 9. septembra 1941. godine, na Hajdučkom bregu na Fruškoj gori, po odluci OK KPJ za Srem, formiran je Fruškogorski NOP odred.[8] Prvi komandant Fruškogorskog odreda bio je Sima Relić, za njegovog zamenika postavljen je omladinac Boško Palkovljević Pinki, a za političkog komesara odbegli robijaš-komunista Stanko Paunović Veljko. Tom prilikom je položena zakletva boraca odreda. U prvom borbenom stroju bilo je 65 partizana, naoružanih sa 50 pušaka, tri puškomitraljeza i oko 100 bombi.[9] U partizanskom kampu je bio organizovan ideološki rad po grupama, koji su uglavnom rukovodili odbegli politički zatvorenici.[10]
- septembra se pojavio i prvi broj prvog ustaničkog lista „Fruškogorski partizan”, koji je uredio Marijan Stilinović. On je napisao i „Pesmu sremskih partizana", a Radovan Vuković „Partizanku", najpopularniju partizansku pesmu, koju su kasnije pevali u mnogim krajevima Jugoslavije.[4]
Dana 11. septembra 1941. na Hajdučkom bregu (na Fruškoj gori) delovi Fruškogorskog NOP odreda odbili napad žandarma iz sela Grgurevaca (kod Sremske Mitrovice).[11]
U septembru 1941. godine, po odluci CK KPJ, iz Fruškogorskog NOP odreda, sa teritorije NDH prešlo je u ustaničku Srbiju 25 oslobođenih robijaša.[12]
Narodni heroji[uredi | uredi izvor]
Neki od boraca Fruškogorskog partizanskog odreda koji su proglašeni za narodne heroje:
- Slobodan Bajić Paja
- Jovan Beljanski
- Milan Ješić Ibra
- Dimitrije Lazarov Raša
- Lazar Marković Čađa
- Boško Palkovljević Pinki
- Stanko Paunović Veljko
- Marko Peričin Kamenjar
- Stevan Petrović Brile
- Paško Romac
Napomene[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Atanacković 1968, str. 151.
- ^ Vojna enciklopedija 9 1975, str. 113.
- ^ Leksikon NOR 1 1980, str. 320.
- ^ a b v g Jovan Veselinov, Svi smo mi jedna partija (pp. 243-250), Sremska Mitrovica-Novi Sad, 1980.
- ^ a b Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945[mrtva veza]
- ^ „Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945”. Arhivirano iz originala 19. 3. 2018. g. Pristupljeno 23. 10. 2016.
- ^ Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945[mrtva veza]
- ^ Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945[mrtva veza]
- ^ Godišnjica formiranja Fruškogorskog partizanskog odreda
- ^ Ustanak naroda Jugoslavije 1941, Zbornik, knjiga 5 (Bura Matić, Odlazak u odred), Beograd 1964.
- ^ Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945[mrtva veza]
- ^ Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945[mrtva veza]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Atanacković, Žarko (1968). Srem u Narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji. Šimanovci: Mesna zajednica / Mesni odbor SUBNOR Šimanovci. COBISS.SR 185976327
- Vojna enciklopedija tom IX. Beograd. 1975. COBISS.SR 73018375
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Godišnjica formiranja Fruškogorskog partizanskog odreda”. rtv.rs. 09. 09. 2011.
