Црни бор
| Crni bor | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | P. nigra
|
| Binomno ime | |
| Pinus nigra J.F.Arnold
| |
| |
| Areal crnog bora | |
Crni bor (lat. Pinus nigra) je visoko četinarsko drvo. Jedna je od najrasprostranjenijih vrsta borova koje rastu u Srbiji.
Opis[uredi | uredi izvor]
U zavisnosti od uslova sredine crni bor može porasti i do 40 m. Ima široko kupastu kišobranastu krošnju. Kora stabla je debela, tamnosiva, ispucala u nepravilnim brazdama. Kod starijih stabala brazde su i poprečne. Mlade grane su gole, sjajne, pokrivene sitnim ljuspama. Pupoljci su smolasti, pri vrhu oštro zašiljeni. Četine su tamnozelene i krute, duge 8-18 cm, po dve u rukavcu. Otpadaju posle 4-5 godina. Muške cvasti smeštene su pri vrhu ovogodišnjih grančica, a ženske (koje uobičajeno zovemo šišarke) su viseće i formiraju se duž cele grane. Cveta aprila-maja. Šišarke su okruglaste, duge 4-10 cm, sjajno smeđe. Seme sazreva do jeseni druge godine, a šišarke se otvaraju u proleće treće godine.[2]
-
Kora -
Četine -
Muške strobile -
Šišarka -
Obeskriljeno seme
Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Areal crnog bora prostire se u južnoj Evropi, od istočne Španije i južne Francuske, preko Korzike i Kalabrije, Austrije i Balkanskog poluostrva do Male Azije i Krima. Najčešće raste na nadmorskoj visini od 400 do 1300 m, ali se na Kopaoniku mogu naći pojedini primerci i na 1650 m n. v.
Ima veliki broj podvrsta, varijeteta i stanišnih rasa čiji su areali jasno definisani. Kod nas se javljaju:
- Pinus nigra ssp. Pallassiana – karakterističan za najjužnije areale, kod nas se nalazi samo na području oko Bosilegrada.
- Pinus nigra ssp. Gočensis – opisan na Goču.
- Pinus nigra ssp. Zlatiborica – opisan na Zlatiboru i Murtenici[2]
Stanište[uredi | uredi izvor]
Crni bor je vrsta svetla i jedna je od najvažnijih vrsta za pošumljavanje strmih terena. Pionirska je vrsta, izuzetno otporan na uslove staništa, pa podnosi ekstremne uslove – sušu i jake vetrove. Može rasti na gotovo vertikalnim liticama. Veoma je otporan i na gradske uslove.
Izgrađuje zajednice sa velikim brojem lišćarskih i četinarskih vrsta. U zapadnoj Srbiji široko je rasprostranjena zajednica crnog i belog bora.[2]
Upotreba[uredi | uredi izvor]
U Srbiji pod šumama crnog bora nalazi se površina od 61.506 ha, ili 2,6%. Drvo crnog bora koristi se u primarnoj preradi drveta za proizvodnju furnira i rezane građe, dok se u finalnoj preradi drveta ovi proizvodi koriste za proizvodnju raznih vrsta nameštaja. Cenjeno je i kao građevinsko drvo. Zbog svoje trajnosti drvo srčevine posebno je cenjeno u proizvodnji prozora, vrata, krovnih konstrukcija, podova i drugih proizvoda izloženih promenljivim atmosferskim uticajima. Drvo je bogato smolom, trajno i otporno, naročito ako se nalazi ispod vode. Drvo panja, koje ima povećani sadržaj smole, koristi se za ekstrakciju, a u narodu je poznato pod nazivom “luč”. Luč se koristi za lako paljenje vatre.[3]
Značaj u ozelenjavanju[uredi | uredi izvor]
Izuzetno je značajna vrsta u pejzažnom oblikovanju, kako zbog svoje otpornosti na gotovo sve uslove staništa, tako i zbog lepog habitusa i izrazito tamne boje četina, koja stvara efektne kontraste sa vrstama svetlijih boja.
Poznati su mnogi kultivari, između ostalih:
- Pinus nigra ’Columnaris’ – valjkasta forma sa sasvim kratkim, nagore povijenim granama.
- Pinus nigra ssp. Laricio ’Monstrosa’ – niska forma sa kratkim i debelim granama i gustim tamnim četinama.
- Pinus nigra ssp. Laricio ’Nana’ – žbunasta forma, raste sporo i dostiže visinu do 4 m.
- Pinus nigra ssp. Laricio ’Pendula’ – žalosna forma kod koje su snažne grane povijene nadole.
- Pinus nigra ’Pyramidalis’ – uskopiramidalna krošnja sa dugim plavičastim četinama.[2]
Spomenici prirode[uredi | uredi izvor]
Na Kamenoj Gori nadomak Prijepolja raste stablo crnog bora staro više od 400 godina. Meštani ga zovu Sveti Bor ili Svetibor. Pod zaštitom države je kao spomenik prirode. Stablo je impresivnih dimenzija.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Farjon, A. (2013). „Pinus nigra”. The IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 2013: e.T42386A2976817. doi:10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T42386A2976817.en. Pristupljeno 9. 1. 2018.
- ^ a b v g Vukićević, Emilija (1982), Dekorativna dendrologija (2. izd.).
- ^ Šoškić, Borislav (2008), „SVOJSTVA, PRERADA I UPOTREBA DRVETA CRNOG BORA (Pinus nigra Arn.)”
- ^ „Zaštićena prirodna dobra”. Turistička organizacija Prijepolje. Arhivirano iz originala 15. 02. 2016. g. Pristupljeno 9. 2. 2016.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vukićević, Emilija (1982), Dekorativna dendrologija (2. izd.), Beograd: Privredno finansijski vodič, str. 112—114
- Šoškić, Borislav (2008), „SVOJSTVA, PRERADA I UPOTREBA DRVETA CRNOG BORA (Pinus nigra Arn.)” (PDF), Šumarstvo, Beograd, 4
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sveti bor na Kamenoj gori – galerija fotografija
- Kamena Gora, Sveti bor Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. новембар 2015)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
