Pređi na sadržaj

42. domobranska pešadijska divizija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Vražja divizija.
Oznaka 42. domobranske pešačke divizije

42. domobranska pešačka divizija , poznata i kao Vražja divizija, bila je pešadijska divizija hrvatskog domobranstva unutar austro-ugarske vojske tokom Prvog svetskog rata. Nastala je mobilizacijom početkom rata i spajanjem hrvatskih domobranskih pukovnija s područja Hrvatske i Slavonije. To je jedna od najpoznatijih i najozloglašenijih vojnih jedinica hrvatske ratne prošlosti. Svoj ratni put počela je na srpskom ratištu, u Sremu, kao deo snaga prvog udara. Kasnije učestvuje u bitkama na Ceru i Kolubari, a zatim je upućena u Galiciju. Početkom 1918. godine bila je prebačena na italijansko ratište, gde ostaje do kraja rata. [traži se izvor]

Sastav[uredi | uredi izvor]

Početkom rata, napadom na Srbiju, divizija je izgledala ovako:[1]

Ratni put[uredi | uredi izvor]

Napad na Srbiju — 1914.[uredi | uredi izvor]

hrvatski domobrani na raskrsnici Šabac — Mitrovica — Bogatić, 2. decembar 1914.

U avgustu 1914. divizija pod komandom Stjepana Sarkotića je u sklopu 13. hrvatsko-slavonskog korpusa poslata na Srbiju. Učestvovala je u isprva neuspešnim operacijama protiv Srbije, forsiranju Drine i kasnijem povlačenju. Usledio je drugi prelaz preko Drine, širine 200—500 i dubine 2-6 metara, što je otežavalo prelaz vojske. Učestvovala je u operacijama u Mačvi, uspešnom napadu na Banovo Polje, Vrbočav, Radenković i sedmodnevnoj bici za Šabac — Sješnice.

Posebno se po svojoj surovosti na Drinskom frontu istakla 25. domobranska pješačka pukovnija, koja je u prodoru V. Austro-ugarske armije prema Valjevu prodrla daleko u zaleđe srpskog operativnog razvoja, te zauzela Baćinovac, koji je branila gotovo cela srpska divizija.

Tokom tog izuzetno vrućeg leta 5. armija izgubila je 600 oficira i 22.000 podoficira i vojnika od početnih 80.000. 15. septembar 1914. g. 42. divizija je izgubila 40 oficira i 2000 vojnika.[2] Uprkos promašajima nadređenih, pošto se iskazao u borbenim dejstvima na srpskom frontu, Sarkotić je proglašen vitezom 2. Reda gvozdene krune u novembru 1914. te je unapređen. General-major grof Ivan Salis Sevis je imenovan za komandanta 42. domobranske pešačke divizije 11. novembar 1914. Vodio je diviziju tokom druge srpske ofanzive uvek sa fronta, koja je završila u odbrani Kolubarske linije, nakon čega je divizija povučena zbog odmora, oporavka i popune. Divizija se posebno istakla 1915. prilikom zauzimanja Crne Gore. Nakon preuzimanja komande južnog fronta od strane nadvojvode Eugena, dobrovoljno je prepustio čitav 13. hrvatsko-slavonski korpus operativnoj grupi generala konjice Pflanzer-Baltine, koja se borila na Karpatima.

U sastavu ozloglašene Vražje divizije bio je značajan broj Hrvata i dr. Južnih Slovena. Najpoznatiji među njima bio je Josip Broz Tito, pripadnik 10. čete 25. pukovnije čuvene 42. — Vražje divizije. Iz ratnog dnevniku njegove jedinice, u ovom pohodu Broz je imao zapaženu ulogu. Učestvovao je na glavnim poprištima ratnih okršaja u zapadnoj Srbiji — od Ljubovije, Malog Zvornika i Loznice do Krupnja, Bele Crkve, Stolica, Tekeriša, Valjeva, Mionice, Ljiga i Lajkovca. Učestvovao je u borbama na Drini, Gučevu i Mačkovom kamenu, u velikim bitkama na Ceru i Kolubari.[3]

Galicijsko bojište 1915—1918.[uredi | uredi izvor]

Ivan Salis Sevis se sa svojom divizijom, zajedno sa celim 13. hrvatsko-slavonskim korpusom preselio na galicijsko bojište 24. januar 1915.[4] Otada su se borili u iscrpljujućim uslovima karpatske zime. Jedne noći u februaru 1915. jedna hrvatska pukovnija izgubila je 28 oficira i 1.800 ljudi zbog promrzlina nakon što je noć morala provesti u snegu. Krenula je u akciju severno od Nadvorna i čuvala je levi bok Czibulkinog korpusa. 42. divizija je odmah došla pod udar ruskih kozačkih brigada, a nakon toga i njihove dve pešačke divizije. Uprkos neprijateljskoj nadmoći, odbacila je neprijateljske jedinice zajedno sa 6. pešačkom divizijom kneza Šonburg-Hartenstein, koji se nalazio južno od položaja 42. divizije, na obalama reke Lomnice, koja se uliva u Dnjestar kod Haliča. U februaru 1915. Salis Sevis je prodro sa divizijom u Delatin i železnicom u Stanislaviv (danas Ivano-Frankovsk). Unapređen je u podmaršala 15. februara i dodeljen mu je Red gvozdene krune drugog razreda sa ratnim znamenjem. Krajem marta 1915. Salis divizija je prebačena pod komandu nemačkog generala konjice zajedno sa još dve austro-ugarske divizije i jednom nemačkom bila na položaju od reke Prut do Dnjestra.

Februara 1916. Luka Šnjarić postavljen za komandanta 42. domobranske pešačke divizije, na položaju kod Dnjestra. Usled Brusilovljeve ofanzive u junu 1916. Šnjarićeva divizija se raspala u potpunom neredu. Masovna dezertiranja pred ruskim jurišem u Bukovini naterala su Šnjarića na očajničko povlačenje s malim delom ljudi. Zajedno sa celom 7. armijom 42. divizija je potisnuta natrag u Karpate. Naknadno je divizija popunjena rezervama zbog velikih gubitaka.

Komandu je 25. juna 1917. preuzeo podmaršal Mihovil Mihaljević te je poveo diviziju u jugoistočnu Galiciju i Bukovinu.

Ratište na Soči 1918.[uredi | uredi izvor]

Dana 27. februara 1918. divizija je zajedno sa svojim komandantom prebačena u sklopu 11. armije[5] na Soči (mesto Matarelo), na italijansko bojište, gde ostaje do kraja rata. Od juna 1918. komandu preuzima Teodor vitez Soretić, pod čijim komandom divizija učestvuje u operacijama na visoravni Sete Kommuni, kao i svim ostalima do kraja oktobra 1918. Divizija je na Soči imala i svoju letačku eskadrilu.

Postupnim osipanjem pozadine i raspadom Austro-Ugarske, dolazi i do rasformiranja 42. domobranske pešačke divizije.

Komandanti[uredi | uredi izvor]

Svi komandanti 42. divizije su nosili čin podmaršala i bili su Hrvati (osim Karla Strackera, jednomesečne zamene Ivan Salis Sevis a . [6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „austro-hugarian-army.co.uk, Order of Battle, Serbia”. Arhivirano iz originala 30. 07. 2012. g. Pristupljeno 12. 08. 2015. 
  2. ^ [1]
  3. ^ „Tito u 42. Vražjoj diviziji Ivan Miladinović Novosti 25. januar 2015.”. Arhivirano iz originala 01. jun 2018. g. Pristupljeno 12. 8. 2015.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |archive-date= (pomoć)
  4. ^ Raspored i ratni put divizije 1914.-1918.
  5. ^ „Vojna enciklopedija”, drugo izdanje, II svezak, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1973.
  6. ^ „Katalog izložbe: Vojskovođa Svetozar Boroević, 1856—1920, povodom 150. obljetnice rođenja, Hrvatski državni arhiv, 2006.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 26. 04. 2012. g. Pristupljeno 12. 08. 2015. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=42._домобранска_пешадијска_дивизија&oldid=27823284”