Žuto more
| Žuto more | |
|---|---|
 Žuto more | |
| Koordinate | 38° S; 123° I / 38° S; 123° I |
| Pritoke | Žuta reka, Haj, Jalu, Tedongan, Han |
| Zemlje basena | Kina, Severna Koreja, i Južna Koreja |
| Površina | 380.000 km2 (150.000 sq mi) km2 |
| Pros. dubina | 44 m (144 ft) m |
| Maks. dubina | 152 m (499 ft) m |
  Žuto more | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Žuto more ili Zapadno more kako ga zovu Korejanci je deo Istočnog Kineskog mora koje je samo deo Tihog okeana. Nalazi se između Kine i Korejskog poluostrva. Njegovo ime dolazi od toga što čestice peska, koje u njega unosi reka Hoangho (Žuta reka), daju moru žutu boju. Njegov severni deo se zove Korejski zaliv. Preko Bohajskog prolaza komunicira sa Bohajskim morem.
Obale Žutog mora su veoma gusto naseljene, sa oko 250 stanovnika po kvadratnom kilometru. Morske vode su vekovima koristili kineski, korejski i japanski brodovi za ribolov. Posebno bogati ribom su donji slojevi. Komercijalno se eksploatiše oko 200 ribljih vrsta, posebno orade, kukulji, gušteri, škampi, škampi, šuri, lignje, jegulja, turpija, pacifička haringa, klen, iverak i meduze[1]. Intenzitet ribolova se postepeno povećava za Kinu i Koreju, a smanjuje za Japan. Na primer, obim proizvodnje u Kini je porastao sa 619.000 tona u 1985. na 1.984.400 tona u 1996. godini. Sve vrste su, međutim, prekomerno izlovljene, i dok se ukupni slivovi povećavaju, populacija ribe se kontinuirano smanjuje za većinu vrsta.
Istraživanja nafte su bila uspešna u kineskom i severnokorejskom delu mora, sa dokazanim i procenjenim rezervama od oko 9 i 20 milijardi tona, respektivno. Međutim, proučavanje i istraživanje mora je donekle otežano nedovoljnom razmjenom informacija između uključenih zemalja. Kina je započela saradnju sa stranim naftnim kompanijama 1979. godine, ali je ova inicijativa kasnije popustila. Do velikog izlivanja nafte došlo je 16. jula 2010. kada je eksplodirao naftovod u severoistočnoj luci Daljen, izazvavši požar širokih razmera i proširivši oko 1.500 tona nafte na morsko područje od 430 km2 (170 sq mi). Luka je zatvorena, a ribolov obustavljen do kraja avgusta. Osam stotina ribarskih čamaca i 40 specijalizovanih plovila mobilisano je za otklanjanje štete po životnu sredinu.[2]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Opseg[uredi | uredi izvor]
Međunarodna hidrografska organizacija definiše granice Žutog mora (koje takođe naziva „Hvang Haj“) na sledeći način:[3]
Žuto more je odvojeno od Japanskog mora granicom od južnog kraja poluostrva Haenam u Jeolanamdou do ostrva Jedžu i deli se na Istočno kinesko more granicom od zapadnog kraja ostrva Jedžu do ušća reke Jangce.
Klima i hidrologija[uredi | uredi izvor]
Oblast ima hladne, suve zime sa jakim severnim monsunima koji duvaju od kraja novembra do marta. Prosečne januarske temperature su −10 °C (14 °F) na severu i 3 °C (37 °F) na jugu. Leta su vlažna i topla sa čestim tajfunima između juna i oktobra.[5] Temperature vazduha se kreću između 10 i 28 °C (50 i 82 °F). Prosečna godišnja količina padavina se povećava sa oko 500 mm (20 in) na severu do 1.000 mm (39 in) na jugu. Magla je česta duž obala, posebno u uzdiznim oblastima sa hladnim vodama.[6]
Plima je poludnevna, odnosno raste dva puta dnevno. Njena amplituda varira između 0,9 i 3 m (3,0 i 9,8 stopa) na obali Kine. Plima je veća na Korejskom poluostrvu, obično se kreće između 4 i 8 m (13 i 26 stopa) i dostiže maksimum u proleće. Plimni sistem rotira u smeru suprotnom od kazaljke na satu. Brzina plimne struje je uglavnom manja od 1,6 km/h (0,99 mph) usred mora, ali može porasti na više od 5,6 km/h (3,5 mph) u blizini obala.[6] Najbrže plime i oseke koje dostižu 20 km/h (12 mph) javljaju se u moreuzu Mjeongnjang između ostrva Čindo i Korejskog poluostrva.[7]
Varijacije nivoa mora povezane sa plimom rezultiraju kopnenim prolazom dužine 2,9 km (1,8 mi) i širine 10–40 m koji se otvara oko sat vremena između ostrva Čindo i Modo. Događaj se dešava oko dva puta godišnje, početkom maja i sredinom juna. Dugo se slavio na lokalnom festivalu pod nazivom „Čindo festival razdvajanja mora”, ali je bio uglavnom nepoznat spoljnom svetu sve do 1975. godine, kada je francuski ambasador Pjer Randi opisao taj fenomen u francuskim novinama.[8][9][10]
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Žuto more je bogato morskim algama (pretežno kelpom, Laminaria japonica), glavonošcima, rakovima, školjkama, i posebno plavo-zelenim algama koje cvetaju leti i doprinose boji vode (vidi sliku iznad). Na primer, proizvodnja morskih algi u toj oblasti bila je čak 1,5 miliona tona samo za Kinu 1979. godine. Brojnost svih ovih biljnih i životinjskih vrsta raste prema jugu i ukazuje na visoku morsku produktivnost, što je razlog za raznovrsnost ribljih vrsta i visok prinos ribe iz mora.[12] Nekoliko vrsta gobija novih za nauku otkriveno je nedavno u Žutom moru.[13]
Južni deo Žutog mora, uključujući celu zapadnu obalu Koreje, sadrži 10 km-širok (6,2 mi) pojas međuplimnih blatnih ravnica, koji ima ukupnu površinu od 2.850 km2 (1.100 sq mi) i održava ga na 4–10 m. Te ravnice sastoje se od visokoproduktivnih sedimenata sa bogatom bentoskom faunom i od velikog su značaja za selice i priobalne ptice.[14] Istraživanja pokazuju da je ovo područje najvažnije mesto za ptice selice tokom migracije ka severu u celom istočnoazijsko-australijskom preletnom putu, sa više od 35 vrsta koje se javljaju u međunarodno značajnom broju. Dva miliona ptica, najmanje, prođe kroz njega u sezoni, a oko polovina tog broja ga koristi za migraciju prema jugu.[15][16] Oko 300.000 ptica selica prolazilo je godišnje samo kroz plimnu ravnu oblast Semangeum. Međutim, Južna Koreja je pregradila ovo ušće 1991–2006, što je dovelo do isušivanja zemlje.[17] Melioracija je takođe zauzela 65% međuplime oblasti u Kini između 1950-ih i 2002. godine,[18] a od 2005. godine postojali su planovi da se trend priširi za dodatnih 45%.[19]
Populacije okeanske megafaune, kao što su morski sisari, morske kornjače i veće ribe, smanjile su se u moderno doba, ne samo zbog zagađenja već i zbog lova. Japanski industrijski kitolov[20] i ilegalne masovne operacije Sovjetskog Saveza uz podršku Japana[21] bili su glavni pokretači pada populacije. Vrste koje danas borave u ovoj oblasti uključuju pegave foke i kitove kao što su minki kitovi, kitovi ubice,[22] lažni kitovi ubice i pliskavice bez peraja, ali ipak svi ostaci navedenih vrsta mogu biti u veoma malom broju. Istorijski gledano, veliki kitovi su bili u izobilju bilo za letovanje i zimovanje u Žutom i Bohajskom moru. Na primer, jedinstvena populacija rezidentnih kitova perajaca i sivih kitova[23] je istorijski bila prisutna,[24] ili je ovo more možda bilo obitavalište dela severnopacifičkih pravih kitova[25][26] i grbavih kitova (uočena su 3 kita uključujući par krave i teleta u okrugu Čangaj 2015.[27][28]) tokom cele godine osim migrirajućih jedinki i mnogih drugih migratornih vrsta kao što su Bejrdovi kljunasti kitovi.[29] Čak su se i plavi kitovi, japanski morski lavovi, dugonzi (samo u južnim regionima)[30] i kožaste kornjače razmnožavali ili migrirali u Žuto i Bohajsko more.[31]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ France-Presse, Agence (2016-11-22). „China's jellyfish-hauling mules a dying breed”. Asia Times (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-08.
- ^ „China's worst-ever oil spill threatens wildlife as volunteers assist in clean-up”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2010-07-21. Pristupljeno 2022-08-08.
- ^ „Limits of Oceans and Seas” (PDF) (3rd izd.). International Hydrographic Organization. 1953. Pristupljeno 28. 12. 2020.
- ^ Sand storm over Yellow Sea, nasa.gov
- ^ Yellow Sea, Great Soviet Encyclopedia (in Russian)
- ^ a b Yellow Sea, Encyclopædia Britannica on-line
- ^ M. J. King (2001). „Twinning of Jindo Grand Bridge, Republic of Korea”. Ur.: Das, Parag C.; Frangopol. Current and Future Trends in Bridge Design, Construction and Maintenance: Safety, Economy, Sustainability, and Aesthetics. Thomas Telford. str. 175, 177. ISBN 0-7277-3091-6. Nepoznati parametar
|editor2-first2=ignorisan (pomoć) - ^ The Moses Miracle Of Jindo Island Arhivirano 27 novembar 2020 na sajtu Wayback Machine, 17 July 2010
- ^ Maйskie festivali v Čollado – ot "čuda Moiseя" do boя bыkov Arhivirano 31 jul 2009 na sajtu Wayback Machine (in Russian)
- ^ Jindo Mysterious Sea Road Arhivirano 3 mart 2012 na sajtu Wayback Machine, Jindo County
- ^ Bar-tailed Godwit Updates Arhivirano 20 februar 2013 na sajtu Wayback Machine, USGS
- ^ Chikuni, str. 8, 16, 19
- ^ esa. „Earth from Space: The Yellow Sea of China”.
- ^ Schwartz, M. (8. 11. 2006). Encyclopedia of Coastal Science. Springer. str. 60. ISBN 1-4020-1903-3.
- ^ Barter, M.A. (2002). Shorebirds of the Yellow Sea – importance, threats and conservation status. Wetlands International Global Series Vol. 9. International Wader Studies Vol. 12. Canberra. ISBN 90-5882-009-2.
- ^ Barter, M.A. (2005). Yellow Sea – driven priorities for Australian shorebird researchers. pp. 158–160 in: "Status and Conservation of Shorebirds in the East Asian – Australasian Flyway". Proceedings of the Australasian Shorebird Conference, 13–15 December 2003, Canberra, Australia. International Wader Studies 17. Sydney.
- ^ Saemangeum and the Saemangeum Shorebird Monitoring Program (SSMP) 2006–2008, Birds Korea
- ^ Murray, Nicholas J.; Clemens, Robert S.; Phinn, Stuart R.; Possingham, Hugh P.; Fuller, Richard A. (2014). „Tracking the rapid loss of tidal wetlands in the Yellow Sea” (PDF). Frontiers in Ecology and the Environment. 12 (5): 267—72. doi:10.1890/130260.
- ^ Lindenmayer, David; Burgman, Mark A. (2005). Practical Conservation Biology. Csiro. str. 172. ISBN 0-643-09089-4.
- ^ Weller, D.; et al. (2023). „The western gray whale: a review of past exploitation, current status and potential threats”. J. Cetacean Res. Manage. 4 (1): 7—12. S2CID 35795229. doi:10.47536/jcrm.v4i1.861. Pristupljeno 2016-03-10.
- ^ Berzin, A.; Ivashchenko V.Y.; Clapham J.P.; Brownell L. R.Jr. (2008). „The Truth About Soviet Whaling: A Memoir”. DigitalCommons@University of Nebraska - Lincoln. Pristupljeno 2016-03-10.
- ^ „Distribution of Whales and Dolphins in Korean Waters Based on a Sighting Survey from 2000 to 2010” (PDF). ocean.kisti.re.kr. Pristupljeno 2020-09-19.
- ^ „A Gray Area: On the Matter of Gray Whales in the Western North Pacific (PDF Download Available)”. ResearchGate.
- ^ Mizroch, Sally A.; Rice, Dale W.; Zwiefelhofer, Denny; Waite, Janice; Perryman, Wayne L. (2009). „Distribution and movements of fin whales in the North Pacific Ocean”. Mammal Review. 39 (3): 193—227. doi:10.1111/j.1365-2907.2009.00147.x.
- ^ „我国沿海鲸类（一）——须鲸篇（下）_科学公园_传送门”. chuansong.me. Arhivirano iz originala 07. 07. 2017. g. Pristupljeno 12. 02. 2023.
- ^ Sophie, Monsarrat (2016). „A spatially explicit estimate of the prewhaling abundance of the endangered North Atlantic right whale”. Conservation Biology. 30 (4): 783—791. PMID 26632250. S2CID 3795740. doi:10.1111/cobi.12664.
- ^ „长海又现鲸鱼 这回是好几条”. Arhivirano iz originala 9. 6. 2016. g.
- ^ 大连长海又见鲸鱼一家亲！三条！四条 Arhivirano 2 jun 2016 na sajtu Wayback Machine
- ^ Huogen, W.; Yu, W. (1998). „A Baird's Beaked Whale From the East China Sea”. Fisheries Science, 1998-05: CNKI – The China National Knowledge Infrastructure. Arhivirano iz originala 04. 03. 2016. g. Pristupljeno 2015-09-07.
- ^ „Yellow Sea | WWF”. Arhivirano iz originala 10. 3. 2016. g. Pristupljeno 2016-03-10.
- ^ Mr.Z. Charlie. 2008. 我国的渤海里有没有鲸鱼 on Sogou - Wenwen. Retrieved on 3 January. 2015
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Lindenmayer, David; Burgman, Mark A. (2005). Practical Conservation Biology. Csiro. str. 172. ISBN 0-643-09089-4.
- Schwartz, M. (8. 11. 2006). Encyclopedia of Coastal Science. Springer. str. 60. ISBN 1-4020-1903-3.
- M. J. King (2001). „Twinning of Jindo Grand Bridge, Republic of Korea”. Ur.: Das, Parag C.; Frangopol. Current and Future Trends in Bridge Design, Construction and Maintenance: Safety, Economy, Sustainability, and Aesthetics. Thomas Telford. str. 175, 177. ISBN 0-7277-3091-6. Nepoznati parametar
|editor2-first2=ignorisan (pomoć) - Chikuni, S. (1985) The fish resources of the northwest Pacific, Food and Agriculture Organization. . str. 47. ISBN 92-5-102298-4 https://books.google.com/books?id=5PQO1IJk5SMC&pg=PA47. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Corbett, Sir Julian. Maritime Operations In The Russo-Japanese War 1904–1905 (1994) Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-129-7.
- Forczyk, Robert (2009). Russian Battleship vs Japanese Battleship, Yellow Sea 1904–05. London, UK: Osprey. ISBN 978-1-84603-330-8.
- Friedman, Norman (2013). Naval Firepower: Battleship Guns and Gunnery in the Dreadnaught Era. Seaforth Publishing. ISBN 978-1-84832-185-4.
- Kowner, Rotem (2006). Historical Dictionary of the Russo-Japanese War. Scarecrow. ISBN 0-8108-4927-5.
- Lardas, Mark (2018). Tsushima 1905: Death of a Russian Fleet. Oxford: Osprey. ISBN 978-1-4728-2683-1.
- Nish, Ian (1985). The Origins of the Russo-Japanese War. Longman. ISBN 0-582-49114-2.
- Sedwick, F. R. (1909). The Russo-Japanese War. The Macmillan Company
- Semenov, Vladimir, Capt. The Battle of Tsushima (1912). New York, E. P. Dutton.
- Semenoff, Vladimir, Capt. The Battle of Tsushima (1907). London, John Murray, Albemarle Street, W.
- Steer, A. P., Lieutenant; Imperial Russian Navy. (1913) The "Novik" and the Part she Played in the Russo-Japanese War, 1904. Translated by L.A.B., translator and editor of "Rasplata". New York, E.P. Dutton.
- Naval War College (1906). International law topics and discussions, 1905. Washington: Government Printing Office. str. 162. Pristupljeno 1. 10. 2011.
- Willmott, H.P. (2009). The Last Century of Sea Power: From Port Arthur to Chanak, 1894–1922, Volume 1. Indiana University Press. ISBN 978-0253352149.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
