Zoran Hristić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Zoran Hristić
Lični podaci
Datum rođenja(1938-07-30)30. jul 1938.
Mesto rođenjaBeograd, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti12. novembar 2019.(2019-11-12) (81 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija

Zoran Hristić (Beograd, 30. jul 1938 — Beograd, 12. novembar 2019) bio je srpski kompozitor savremene muzike.[1] Dugo je bio u statusu slobodnog umetnika. Na inicijativu Dušana Radovića od 1979. godine bio je urednik, voditelj i osnivač Koncerta Studija-B, od 1982. do 1989. godine bio je glavni muzički urednik Radio Beograda, a potom je prešao na RTVB, kasnije RTS gde je bio glavni i odgovorni urednik u Muzičkoj redakciji do 1995. godine. Bio je umetnički direktor i selektor festivala BEMUS- i Mokranjčevi dani. Učinio je mnogo na unapređivanju Sabora trubača u Guči. Naročito se istakao u oblasti scenske, filmske i pozorišne muzike.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Zoran Hristić je muzičko školovanje započeo u najranijem detinjstvu. Svirao je klavir, a prva kompozicija koju je napisao bila je Igra za klavir, nastala 1949. godine. Sa petnaest godina Hristić je napisao Tokatu za klavir sa kojom je pobedio na studentskom konkursu, posle čega je upisao kompoziciju na Konzervatorijumu Đuzepe Verdi u Milanu, u klasi prof. Nikola Kastiljonija (Niccolo Castiglioni), da bi studije nastavio na Muzičkoj akademiji u Beogradu u klasi prof. Stanojla Rajičića, gde je diplomirao 1963. godine. Za najbolji diplomski rad Naslovi za hor i orkestar, dobio je prestižnu nagradu Stevan Hristić.

Opus Zorana Hristića obuhvata solistička i kamerna ostvarenja, vokalno-instrumentalna dela, balete, radiofonska ostvarenja, muziku za pozorište, film i televiziju.

Njegove kompozicije su svirali ugledni domaći i inostrani izvođači. Dobitnik je nacionalne penzije za značajne umetnike.

Nisam nikada prihvatao da je muziku važno napisati samo za sebe i mislim da vas vara umetnik koji kaže da mu nije stalo do komunikacije i uticaja. Umetnost znači uticaj.

Nagrade[uredi | uredi izvor]

Dobitnik je velikog broja nagrada i priznanja :

  • Nagrada Stevan Hristić (1963) za diplomski rad Naslovi za hor i orkestar
  • Nagrada Jugoslovenske radio-difuzije za kamernu muziku (1967)za klavirski trio 4 za E
  • Zlatna arena (1967), za muziku u filmu Hasanaginica
  • Zlatna arena (1969) za muziku u filmovima Vrane i Horoskop
  • Nagrada za scensku muziku – Susreti lutkarskih pozorišta (1972, 1973),
  • Nagrada 4. jul (1974) za balet Darinkin dar
  • Nagrada za scensku muziku – Susret vojvođanskih lutkarskih pozorišta (1974),
  • Nagrada Zlatna harfa - televizijski festival, Galаwаy City u Irskoj (1984) za radiofonsko ostvarenje Boj
  • Nagrada za scensku muziku u predstavi Mitovi Balkana na 24. Festivalu lutkarskih pozorišta Srbije u Zrenjaninu (1991)
  • Nagrada za Scensku muziku 38. Sterijinog pozorja (1993) za muziku u predstavi Koštana
  • Nagrada za Scensku muziku 47. Sterijinog pozorja (2002) za muziku u predstavi Opsada crkve Svetog Spasa
  • Nagrada Zlatni beočug za životno delo (2012).
  • Nagrada za životno delo „Mali princ” (2016)[2]

Stil[uredi | uredi izvor]

Zoran Hristić pripada generaciji kompozitora koja je u muzičko sazvežđe Srbije ušla početkom sedme decenije 20. veka. Predstavnici ove generacije uz Hristića su i Petar Bergamo, Petar Ozgijan, Vladan Radovanović i Rajko Maksimović. Ovu avangardnu petorku karakterisalo je nastojanje da se osvoji novi izraz i da se ne bude po strani od aktualnih tokova, te je ona nadoknadila i prevazišla vremensko zaostajanje muzičke avangarde u odnosu na analogne pojave u evropskoj muzici. Spajanje avangardnog nivoa srpske i evropske muzike oni su izvršili na osnovu svog specifičnog odnosa prema prošlosti.

Zoran Hristić se sa evropskom avangardom susreo krajem pedesetih godina, kada ga je u Milanu profesor kompozicije Kastiljoni upoznao sa savremenom italijanskom muzikom i dodekafonijom Šenberga.

U Hristićevom diplomskom radu Naslovi za hor i simfonijski orkestar (1963) ostvarilo se prvo korišćenje elemenata zvučne slike poljske škole (pre svega Pendereckog) u srpskoj muzici. Nije reč, doduše, o principima aleatorike Pendereckog, ali Hristića za Pendereckog snažno vezuje tretman dvanaesttonske hromatske skale često raspoređene po grozdovima malih sekundi, potpuno odsustvo tematskog materijala, a ponajviše korišćenje instrumenata i horskih glasova za zvučne efekte bliske šumu.

Nakon uticaja koji je na Hristićevo stvaralaštvo izvršila nova poljska muzika, on je evoluirao ka osobenom tonskom jeziku, u kome su sporadični elementi serijalnih struktura bili u službi apatnog, pa i bizarnog tonskog oblikovanja. Njegovo stvaralaštvo razvijalo se linijom koja vodi od interesovanja za manje kamerne oblike do širokih zahvata u oblasti scenske i vokalnoinstrumentalne muzike.

Iako je generacijski najbliži Bergamu, Ozgijanu, Radovanoviću i Maksimoviću, Zoran Hristić je, po sopstvenim rečima, stilski bliži krugu u kome su se nalazili hrvatski kompozitori Detoni, Kuljerić i Foretić, a od srpskih autora na njegovo stvaralaštvo je uticao jedino Vladan Radovanović.

Spisak dela[uredi | uredi izvor]

Studentski radovi[uredi | uredi izvor]

  • Bah, Šenberg Bi-bap, varijacije za klavir (premijera Ljubljana 1961). Snimak: Radio Beograd, Nada Vujičić.
  • Sonata Viza, za klarinet i klavir (premijera Ljubljana 1961). Snimak: RTB, Ernest Ačkun i Olivera Đurđević.
  • Naslovi, muzika za hor i orkestar, diplomski rad. Na testove naslova pesama B. Miljkovića i T. Mladenovića (premijera na Tribini jugoslovenskog muzičkog stvaralaštva u Opatiji, 1965, Hor i orkestar Slovenačke filharmonije, dirigent Samo Hubad)

Samostalni radovi[uredi | uredi izvor]

  • Momenti u 12, za fagot i gudače (1963). Snimak: Radio Beograd, solista I. Turšić, dirigent O. Danon
  • Bajke XX, za klavir, dečji klavir i violinu. (premijera 1968). Snimak: Radio Beograd i RTB, Simonuti-Đurđević
  • 4 za E, klavirski trio (premijera BEMUS 1969). Snimak: RTB, Beogradski trio
  • Kardiogrami, za kamerni gudački orkestar (1968). Snimak: Radio Beograd, dirigent: Z. Hristić
  • Prazne žice pa punije, za kamerni gudački orkestar. (premijera 1968, na koncertu novoosnovanog Beogradskog kamernog orkestra za koji je delo pisano. Delo je izvedeno i na Omladinskom festivalu u Parizu (1969) i bilo je na programu ansambla Zagrebački solisti na turneji po SAD)
  • La-gis, za 14 instrumenata i dva vokala. (premijera 1969). Pisano za ansambl Nova muzika, dirigent D. Skovran
  • Kepadam, delo nastalo za novi instrument – iglatura arhitekte P. Ristića, (premijera na Muzičkom bijenalu u Zagrebu 1971), Snimak: RTB
  • Stvarnost, gudački kvartet, pisan za Srpski gudački kvartet (premijera 1973) Javno izvođen i snimljen za RTB i Francuski radio
  • Situacije, za klavirski trio. Snimak: Radio Beograd, Akademski trio, solo O. Milošević.
  • Tiho, za kontrabas solo, (1975), pisan za Lj. Samardžinskog. Snimljeno za RTB i PGP RTB LP
  • U roku od 8, za gudački kamerni orkestar. (Premijera 1977, na Muzičkom bijenalu u Zagrebu, koncert Beogradskog kamernog orkestra, dirigent U. Lajovic; MUS, 1977, dirigent A. Šurev. Na repertoaru je Bečkog kamernog orkestra i Kamernog orkestra švedskog radija). Snimak: RTB
  • Antikoncert, za violinu, sintisajzer i simfonijski orkestar. (premijera 1983, na otvaranju XII Međunarodnog festivala savremene muzike, Zagreb). Solisti: J Kolundžija, S. Marković, Zagrebački simfoničari, dirigent U. Lajovic.
  • 15 rukohvata po Stevanu, za duvački kvintet, (premijera 2009, festival Mokranjčevi dani), Duvački kvintet Beogradske filharmonije
  • Spev, za hor, flautu i glas (premijera u emisiji RTS Nedeljom uveče 2012), Ana Sofrenović i ansambl Flautino Lola klasik.

Vokalno-instrumentalna dela[uredi | uredi izvor]

  • Stvaranje sveta – Potop, za hor i orkestar (premijera 1964), narudžbina Trećeg programa Radio Beograda, po literarnoj skici L. Da Vinčija. Snimak: Radio Beograd, Hor i Orkestar RTB, diriguje autor
  • Moratorijum, za četiri recitatora, mešoviti hor, dečji hor i simfonijski orkestar (premijera 1971), narudžbina za otvaranje novog Spomen-parka u Kraljevu 1971.
  • Rodoslov, na stihove poeme seljaka-pesnika Srboljuba Mitića, za 5 grupa po 5 pevača, klepetuše, gusle i kamerni orkestar. (premijera 1972, festival Mermer i zvuci, Aranđelovac, hor Kolegijum muzikum, dirigent Darinka Matić-Marović), BEMUS 1972. Iste godine kada je nastao Rodoslov osnovan je hor Kolegijum muzikum kome je ova kompozicija bila posvećena. Delo je kasnije vizuelizovano – reditelj S. Novaković.
  • Opomena, oratorijum na stihove jugoslovenskih pesnika, za solo sopran, solo bas, dva mešovita hora, dečji hor i veliki simfonijski orkestar – narudžbina (premijera 1974) Izvođači umetnički ansambl JNA i dečji hor RTB, dirigent A. Šurev
  • Vatre jula, (premijera 1975), kantata za duvački orkestar, hor i balet
  • Svijetu na vidiku, oratorijum za troje solista, ženski hor, hor basova, dečji hor, veliki duvački orkestar, ansambl udaraljki i devet guslara. , (premijera 1976, na Vukovom saboru), dirigent F. Klinar
  • Mira reči, kantata maja na stihove D. Brajkovića. Premijera 1977). Delo je specijalno pisano i izvedeno na tradicionalnom koncertu uoči prvog maja ispred Narodne skupštine u Beogradu. Učestvovali su svi amaterski horovi Beograda, ansambl Doma garde, solo bariton i baletski ansambl.
  • U ime istine, esej za sopran, bas solo, dva mešovita hora, dečji hor i veliki simfonijski orkestar, na stihove B. Miljkovića i D. Brajkovića (premijera 1978). Snimak: RTB, Mešoviti i dečji hor RTB, mešoviti hor ansambla JNA, Simfonijski orkestar RTB, solisti R. Smiljanić i M. Čangalović, dirigent O. Danon.
  • Pesme o slobodi, za dečji hor, mešoviti hor, dvoje vokalnih solista, dva recitatora, veliki duvački orkestar (premijera 1980), dirigent M. Petraš. Porudžbina za otvaranje Memorijalnog kompleksa u Čačku. TV prenos za celu JRT mrežu.
  • Korak, koreotorijum na stihove B. Miljkovića, za pet vokalnih solista, dečji hor, dva mešovita hora, veliki simfonijski orkestar, narodne i elektronske instrumente, 18 solista baleta i folklorni ansambl. Režija i koreografija M. Mišković, scena i kostim M. Tabački. Premijera oktobra 1980, u Velikoj dvorani Sava centra u čast XXI generalne konferencije UNESKO-a, kao i na otvaranju XII BEMUS-a. Dirigent A. Šurev. Snimak: Radio Beograd, RTB, PGP RTB LP
  • Cvet slobode, na stihove Đ. Radišića, za veliki duvački orkestar, mešoviti i dečji hor (premijera 1984), porudžbina za Veliki školski čas u Kragujevcu. Izveo ga je veliki duvački orkestar sa mešovitim horom i dečjim horom, sastavljenim od 1500 kragujevačkih đaka. Snimak: PGP RTB LP
  • Jugoslavika, velika igra za simfonijski orkestar (premijera 1984), narudžbina za otvaranje Zimskih Olimpijskih igara u Sarajevu .
  • Zaveštanje, za kravlji rog, violu i simfonijski orkestar. (premijera 1988), BEMUS, solisti Ž. Grujić i V. Savić. Simfonijski orkestar RTB, dirigent A. Baltas.
  • 6 beogradskih koncertnih slika, simfonijski orkestar RTS-a, solisti: J. Kolundžija, Lj.Jovanović, C. Marković, N. Mijajilović (premijera septembar 2015), Kolarčeva zadužbina

Baleti[uredi | uredi izvor]

  • Kameleon, TV balet po libretu i koreografiji A. Radošević, glavna uloga L. Pilipenko (premijera 1972). Ovo je prvo scensko delo Zorana Hristića, ali i prvi televizijski balet u Srbiji. Delo je primer kompozitorovog „bega“ od klasičnog sastava orkestra (sopran saksofon, alt saksofon, truba, klavsen, „hamond“ orgulje, havajska gitara, električna gitara, bas-gitara, gong, lenjo, drombulja, čegrtaljka, kamenje, praporci, timpani, vibrafon, gusle, gudački kvartet, pevački kvartet, magnetofonska traka).
  • Darinkin dar, libreto B. Božović, koreograf V. Kostić, (premijera 1974, na otvaranju smotre Mermer i zvuci, Aranđelovac). Naslovna uloga L. Pilipenko, baletski ansambl Narodnog pozorišta iz Beograda. Iste godine beogradskom premijerom otvoren je BEMUS. Profesor Ben Arnold (Ben Arnold) sa Kentaki univerziteta je u svojoj doktorskoj disertaciji uvrstio Hristićev balet u pet najznačajnijih antiratnih ostvarenja nastalih u XX veku.
  • Narcis, TV balet po libretu V. Krnjevića (premijera 1976). Realizovan i snimljen u Muzičkom ateljeu pod imenom Zagonetka, a u izvođenju Studija za suvremeni ples iz Zagreba u koreografiji I. Šerbedžije.
  • Adam i Eva, po legendi Miroslava Krleže (premijera 1981), porudžbina Sarajevskog baleta. Prvi balet na ovim prostorima komponovan isključivo za elektronske instrumente, je eksperiment sa šest različitih elektronskih instrumenata prenet na magnetofonsku traku. Muzika pripada komunikativnoj avangardi, i spoj je iskustva savremenog zvuka i širokog spektra boja, kratkog zapisa i improvizacije. Balet je igran na Dubrovačkim letnjim igrama i na BEMUS-u godinu dana kasnije.
  • Tašana, (1992), na inicijativu Narodnog pozorišta u Beogradu. Autor je balet posvetio sestri.
  • Limeni doboš, po romanu i uz saradnju Nobelovca, nemačkog književnika Gintera Grasa, libreto, režiju i koreografiju potpisala je Isidora Stanišić (premijera maj 2002). Izvođači: baletski ansambl i orkestar Narodnog pozorišta u Beogradu.

Radiofonska ostvarenja[uredi | uredi izvor]

  • Boj (premijera 1989), prvo radiofonsko delo Zorana Hristića, narudžbina povodom obeležavanje šeststote godišnjice Kosovskog boja. Boj je vizuelizovao S. Novaković, prvo emitovanje Ohrid januar 1989.
  • Boje privida, (premijera april 1990, u SKC-u). Postavka N. Antonović sa plesnom grupom Mimart. Boje privida koriste delove iz ranijih Hristićevih kompozicija
  • Pacolovac, (premijera novembar 1990, u Bitef teatru). Ova baletska igra nastala je po grafikama Bogdana Kršića, koji je likovno obrađivao temu srednjovekovne legende i mita o Pacolovcu. Ovo je prva koreografija S. Pervana koju je radio za jedno beogradsko pozorište.
  • Brod ludaka, radiofonsko delo inspirisano alegorijskom slikom Jeronimusa Boša (Hieronimus Bosch) koje predstavlja skraćenu verziju Pacolovca.

Duhovna muzika[uredi | uredi izvor]

  • Sila krsta, na tekst Molitve svetom Simeonu Teodosija Hilandarca iz XIII veka, za mešoviti hor (premijera 1988, Kolarčeva zadužbina), porudžbina Srpske pravoslavne crkve povodom proslave VIII vekova manastira Hilandar.
  • Deset obraćanja Bogorodici Trojeručici Hilandarskoj za dva hora, četvoro solista i klavijature, (premijera 2007, u Kolarčevoj zadužbini ).

Muzika za pozorište[uredi | uredi izvor]

Zoran Hristić je komponovao muziku za sva beogradska pozorišta, kao i za pozorišta u Novom Sadu, Zagrebu, Sarajevu, Titogradu, Skoplju, Mostaru, Rijeci, Banjoj Luci, Subotici, Vršcu, Šapcu, Zaječaru, Nišu, Leskovcu i Kragujevcu. Prvu muziku za pozorište napisao je 1958. godine, a za predstave Crveno i plavo u dugi i Kutijica što svira Omladinskog pozorišta iz Beograda.

Značajnija ostvarenja:

  • Vojcek - muzika za klavir četvororučno – režija: Bojan Stupica, Atelje 212, Beograd (1959)
  • Magbet – režija: Boro Drašković, Narodno pozorište Sarajevo (1962)
  • Dantonova smrt – režija: Miroslav Belović, Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd (1963)
  • San letnje noći – režija: Miroslav Belović, Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd (1963)
  • Zona Zamfirova – Srpsko narodno pozorište, Novi Sad
  • Budilnik – režija: Ljubomir Draškić, Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd (1963)
  • Ljudi sa četiri prsta – režija: Gradimir Mirković, Narodno pozorište, Beograd (19??)
  • Puč – režija: Željko Orešković, Savremeno pozorište, Beograd s.a.
  • Koštana – režija: Ž. Mićunović, Narodno pozorište iz Niša, (1993)
  • Opsada crkve Svetog Spasa – režija: Goran Petrović, Narodno pozorište, Sombor (2002)
  • Maratonci trče počasni krug – mjuzikl (autori songova su i Irena Popović i Marko Grubić), režija: Kokan Mladenović, Pozorište na Terazijama (2008)
  • Derviš i smrt – režija: Egon Savin, Narodno pozorište, Beograd (2009)

Muzika za lutkarska pozorišta: Priča jednog kalendara, Pinokio, Junačka legenda za Malo pozorište u Beogradu, Kuckava bajka za Pozorište lutaka u Subotici.

Muzika za filmove[uredi | uredi izvor]

Fono zapisi[uredi | uredi izvor]

  • Adam i Eva, balet, (elektronska, Z. Hristić, S. Marković, Z. Janković) DISKOS LPD - 1019 STEREO
  • Darinkin dar, balet, SO Doma JNA, ženska vokalna grupa, A. Šurev, dirigent PGPRTB LP 2583 STEREO,
  • Osam vekova Hilandara, Sila krsta, PGPRTS CD 430572
  • Zaveštanje (Bequest) Ž. Grujić, kravlji rog, V. Savić, viola, SORTB, Alkis Baltas, dirigent, New Sound/Novi Zvuk CD112, SOKOJ-MIC

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kovačević, Krešimir (1974). Muzička enciklopedija 2, Gr-Op. Zagreb: Jugoslovenski leksikografski zavod. str. 167. 
  2. ^ „Mali princ” Zoranu Hristiću („Večernje novosti”, 8. septembar 2016)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Baronijan Vartkes: Muzika i tratar, Zvuk, I, 1979.
  • Bebler, Neda: Pojam muzičkog zvuka, diplomski rad, Beograd, 1971.
  • Bosnić, O: Novo baletsko delo Darinkin dar Hristića-Božovića, Politika, 08.04.1974.
  • Damjanović, Milan: Umetnost kao eksperiment, Treći program, Proleće, 1969.
  • Despić, Dejan, Dva nova kosovska stuba, Zvuk, II, 1989.
  • Detoni, Dubravko: Panopticum musicum, Izabrani spisi, Zagreb, Riječ i glazba, 1981.
  • Dujmić, Dunja, Komunikativnost muzičkog meta-teatra, Zvuk I, 1975.
  • Đurić-Klajn, Stana: Veče domaćih baleta, Politika, 11. 10.1974.
  • Gojer, Gradimir: Likovna ekspresija jednog baleta, Oslobođenje, 09.04.1981.
  • Gostuški, Dragutin: BEMUS je počeo, NIN, 13.10.1974.
  • Gostuški, Dragutin: Igra po liku smrti, NIN, 12. 4. 1981.
  • Gostuški, Dragutin: Umetnost u nedostatku dokaza, Beograd, SKZ, 1977.
  • Grlić, Janko: Radio i suvremena muzika, Zvuk, 73, 1967.
  • Hristić, Zoran: Rad na Darinkinom daru, Politika, 1. 10. 1974.
  • Hristić, Zoran: Scenska muzika i režija, Zvuk, II, 1985.
  • Hristić, Zoran: Zabeleške o stvaranju baleta Darinkin dar, Beograd, 15.10. 1977. (rukopis)
  • Kabiljo, Vesna: Elektronska muzika u Srbiji, Zvuk II, 1983.
  • Kelemen, Mirko: Lavirint zvuka, Zvuk I – II - III 1980.
  • Kelemen, Mirko: Muzička scena, opera i multimedia opera, Zvuk, 120, 1971.
  • Kovač, Marija: Muzika i njezin dvojnik – BITEF ’90, Zvuk, V, 1990.
  • Kršić, Bogdan: Grafika i pozorište, Politika, 17.11.1990.
  • Luck, Rudolpg: Novi zvuci na novim instrumentima, Zvuk, 91, 1969.
  • Peričić, Vlastimir: Muzički stvaraoci u Srbiji, Beograd, Prosveta, 1969.
  • Radovanović, Vladan: Između elektronike i muzičkog teatra, Treći program, Proleće, 1981.
  • Skovran, Dušan: Zvuk i slika, Zvuk, 56, 1963.
  • Trišić, Ivana: Elementi muzičkog teatra ili teatralizacija muzike, Treći program, Proleće, 1979.
  • Veselinović, Mirjana: Novine u srpskoj muzici 70-tih godina, Zvuk, IV, 1983.
  • Veselinović, Mirjana: Stvaralačka prisutnost evropske avangarde u nas, Beograd, Univerzitet umetnosti, 1983.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Зоран_Христић&oldid=26887197”