Kazaška Sovjetska Socijalistička Republika

Казашка Совјетска Социјалистичка Република
Казашка Совјетска Социјалистичка Република;
	Zastava Grb
	Himna: Himna Kazaške SSR
Glavni grad	Almati
Službeni jezik	nema (kazaški i ruski jezik)
Vladavina
Istorija
Stvaranje i nezavisnost	‍
— Osnivanje	26. avgusta 1920.
— U sastavu SSSR-a od	30. decembra 1922.
— Nezavisnost	26. decembra 1991.
Geografija
Površina	‍
— ukupno	2.717.300 km2 (Druga u SSSR)
— voda (%)	1.7
Stanovništvo	‍
— 1989.	16.711.900 (Četvrta u SSSR)
— gustina	6,15 st./km2
Ekonomija
Valuta	Sovjetska rublja
Ostale informacije
Vremenska zona	UTC +4 do +6
Internet domen	‍.su‍
	Kazaška SSR je odlikovana: ; Ordenom Lenjina

Kazaška Sovjetska Socijalistička Republika (kaz. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы; rus. Казахская Советская Социалистическая Республика) je bila jedna od republika koje su sačinjavale Sovjetski Savez. Od 1925. do 1936. godine, postojala je kao Kazaška Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika, u okviru Ruske SFSR. Kao ravnopravna sovjetska republika postojala je od 1936. do 1990. godine.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Nakon završetka Ruskog građanskog rata, boljševici su na ruskoj teritoriji u centralnoj Aziji, 26. avgusta 1920. godine, formirali Kirgisku Autonomnu Sovjetsku Socijalističku Republiku u okviru Ruske SFSR. Kirgiska ASSR je zvanično konstituisana unutar Sovjetskog Saveza 30. decembra 1922. godine. Između 15. i 19. aprila 1925. godine, preimenovana je u Kazašku ASSR, kada su Kazasi zvanično priznati kao narod neistovetan Kirgizima. Orenburg, dotadašnji glavni grad, priključen je Ruskoj SFSR, a nova prestolnica postao je Kizilorda. Godine 1929. glavni grad postao je Almati. Kazaška ASSR je 5. decembra 1936. godine uzdignuta na status savezne republike. Iste godine, iz Kazaške SSR je izdvojena Karakalpačka ASSR i priključena Uzbečkoj SSR.

Tokom kolektivizacije poljoprivrede od 1929. do 1934. godine, procenjuje se da je u Kazaškoj ASSR od gladi umrlo oko milion stanovnika i 80% stoke.^[1]

Po uspostavljanju Sovjetskog Saveza pokrenute su masovne kampanje opismenjavanja stanovništva centralne Azije. Godine 1926. bilo je 25% pismenog kazaškog stanovništva, dok se do 1959. taj procenat popeo na 97%.^[2]

Pokretanjem prvog i drugog petogodišnjeg plana industrijalizacije zemlje, od 1928. do 1937. godine, količina teške industrije na kazaškoj teritoriji bila je do 1940. veća za 19.5 puta, nego 1913. godine. Izgrađene su mnoge železničke linije, poput Turksiba (Turkestan-Sibir), Karaganda-Balhaša, Uralsk-Iljecka i ostale.^[3]

Po početku Drugog svetskog rata u Sovjetskom Savezu 1941. godine, velik deo industrije i stanovnika iz zapadnog dela SSSR-a preseljen je u Kazašku SSR. Sovjetska vlada je deportovala skupine Krimskih Tatara, Nemaca i muslimana u Kazahstan iz straha da bi mogli da sarađuju s okupatorom. Takođe je deportovano i oko pola miliona Poljaka iz onog dela Poljske, koji je SSSR pripojio 1939. godine.

Za vreme Velikog otadžbinskog rata, u Crvenoj armiji borilo se na stotine hiljada vojnika iz Kazahstana. Ordenom heroja Sovjetskog Saveza odlikovano je 512 osoba iz Kazaške SSR. Njih četiri iz republike dvaput je odlikovano Ordenom.

Krajem 1950-ih godina, u kazaškoj stepi, 200 km istočno od Aralskog jezera, izgrađen je kosmodrom Bajkonur, najveća svemirska luka na svetu. Sa ovog je kosmodroma 1957. godine lansiran Sputnjik-1, a 1961. Vostok-1, sa kosmonautom Jurijem Gagarinom u njemu.

Za vreme 1950-ih i 1960-ih godina, savezna vlada je poticala tzv. projekat „Devičanskih polja“ u Kazaškoj SSR. Priliv ne-kazaškog stanovništva, uglavnom Rusa, uzrokovao je brojčanu prevagu ne-kazaha nad Kazasima. Posledica toga bila je smanjena upotreba kazaškog jezika u svakodnevici i situacija da je narod po kojem je republika bila nazvana, postao manjina u vlastitoj državi. Prema popisu stanovništva u Kazaškoj SSR iz 1989. godine, Kazasi su činili 40,1% stanovništva, Rusi 37,4%, Nemci 5,8%, Ukrajinci 5.4%, Tatari 2.0%, Uzbeci 2.0%, Belorusi 1,1% i ostali 1,7%. Nemci su početkom 1990-ih činili 8% populacije Kazahstana, što je bila najveća koncentracija Nemaca u Sovjetskom Savezu.

Kazaška SSR je 10. decembra 1991. godine preimenovana u Republiku Kazahstan, koja je nakon raspuštanja Sovjetskog Saveza, postala nezavisna 26. decembra 1991. godine. Poslednji sekretar Komunističke partije Kazahstana, Nursultan Nazarbajev, postao je prvi predsednik nezavisnog Kazahstana.

Funkcioneri Kazaške SSR (1936-1991)[uredi | uredi izvor]

Predsednici[uredi | uredi izvor]

Predsednik Centralnog izvršnog komiteta
- Uzakbaj Kulubetov (5. decembar 1936 – 22. jun 1937.)
- Ismail Salvafeka (jun 1937 – jul 1937)
- Alibej Džangildin (jul 1937 – 28. oktobar 1937.)
- Nabapa Umirzakov (28. oktobar 1937. – 15. jul 1938.)
Predsednik Vrhovnog sovjeta
- Satken Daulenov (15. jul – 17. jul 1938.)
Predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta
- Abdisamet Kazahpajev (17. jul 1938. – januar 1947.)
- I. Lukijanec (januar 1947. – 20. mart 1947.)
- Danijal Karimbajev (20. mart 1947. – 23. januar 1954.)
- Nurtas Undasinov (23. januar 1954. – 19. april 1955.)
- Žumabek Taškenov (19. april 1955. – 20. januar 1960.)
- Fazil Karibžanov (20. januar 1960. – 25. avgust 1960.)
- Kapitalina Krikova (25. avgust 1960. – 3. januar 1961.)
- Isagali Šaripov (3. januar 1961. – 5. april 1965.)
- Sabir Nijazbekov (5. april 1965. – 20. decembar 1978.)
- Isataj Abdukarimov (20. decembar 1978. – 14. decembar 1979.)
- Satar Išamov (14. decembar 1979. – 22- februar 1984.)
- Andrej Plotnikov (22. februar 1984. – 22. mart 1984.)
- Bajken Ašimov (22. mart 1984. – 27. septembar 1985.)
- Salamaj Mukašev (27. septembar 1985. – 9. februar 1988.)
- Zakaš Kamaledinov (9. februar 1988. – decembar 1988.)
- Vera Sidorova (decembar 1988. – 10. mart 1989.)
- Mahtaj Sagdijev (10. mart 1989. – 22. februar 1990.)
Predsednik Vrhovnog sovjeta
- Nursultan Nazarbajev (22. februar 1990. – 24. april 1990.)

Premijeri[uredi | uredi izvor]

Predsednik Veća narodnih komesara
- Uraz Isajev (5. decembar 1936. – septembar 1937)
- Ibragim Tažijev (septembar 1937. – 17. jul 1938.)
- Nurtas Undasinov (17. jul 1938. – 15. mart 1946.)
Predsednik Veća ministara
- Nurtas Undasinov (15. mart 1946. – 24. mart 1954.)
- Elubai Taibekov (24. mart 1954. – 31. mart 1955.)
- Dinmuhamed Kunajev (31. mart 1955. – 20. januar 1960.)
- Žumabek Tašenev (20. januar 1960. – 6. januar 1961.)
- Salken Daulenov (6. januar 1961. – 13. septembar 1962.)
- Masimkan Bejsembajev (13. septembar – 26. decembar 1962.)
- Dinmuhamed Kunajev (26. decembar 1962. – 7. decembar 1964.)
- Masimkan Bejsembajev (7. decembar 1964. – 31. mart 1970.)
- Bajken Ašimov (31. mart 1970. – 22. mart 1984.)
- Nursultan Nazarbajev (22. mart 1984. – 27. jul 1989.)
- Uzakbaj Karamanov (27. jul 1989. – 20. novembar 1990.)
Premijer
- Uzakbaj Karamanov (20. novembar 1990. – 14. oktobar 1991.)

Reference[uredi | uredi izvor]

^ http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+kz0016%29
^ Soviet Language Policy in Central Asia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. jun 2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.
^ Kazakh SSR definition of Kazakh SSR in the Free Online Encyclopedia, Pristupljeno 8. 4. 2013.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

[1] ttp://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field%28DOCID+kz0016%29

[2] Soviet Language Policy in Central Asia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. jun 2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.

[3] Kazakh SSR definition of Kazakh SSR in the Free Online Encyclopedia, Pristupljeno 8. 4. 2013.

[1]

[2]

[3]