Logor Janka Pusta
Logor Janka Pusta (mađ. Janka-Puszta), ili logor Jankovac, bio je ustaški logor za obuku uspostavljen 1931. godine.[1] Logor se nalazio u mađarskoj županiji Zala, nedaleko od sela Murakerestur (Murski Krstur) i Belezna (Blezna), u blizini granice sa Kraljevinom Jugoslavijom. Logor je bio jedan od niza logora za obuku koje su ustaše uspostavile u Italiji i Mađarskoj. U njemu je bilo smješteno nekoliko stotina ustaških regruta, uglavnom fizičkih radnika koji su se vraćali iz zapadne Evrope i Sjeverne Amerike. Regruti su polagali zakletvu vjernosti ustaškom vođi (poglavniku) Anti Paveliću, učestvovali su u militantnim vježbama i pravili antisrpski propagandni materijal.[2]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
U ljeto 1931, mađarske vlasti su lokaciju dale u zakup Gustavu Perčecu, koji je služio kao komandant logora. U to vrijeme, ustaše su već bila aktivne s obje strane granice. Smješten na brdu, na površini od oko 150 hektara, logor se sastojao od dvije zgrade, otvorenih polja i šume. U novembru 1931, stigli su prvi članovi ustaškog pokreta. Logor je na početku bio neka vrsta komune, utočišta odbjeglih članova ustaškog pokreta koji su nedavno pobjegli iz Jugoslavije. Nakon višemjesečne pripreme, Perčec je počeo aktivno tražiti članove koji će se pridružiti logoru.[2] U saradnji sa mađarskim vlastima, mađarska policija je ispitivala ustaške bjegunce koji su prelazili jugoslovensko-mađarsku granicu i njihove detalje prosljeđivala Perčecu. Nakon što bi utvrdili da bjegunac nije jugoslovenski špijun, mađarska policija bi ih sprovela do logor, obezbijedila lažno ime i prihvatanje u logor.[3] Andrija Betlehem je živio nedaleko od mađarske granice i uspostavio je kanal za transport ustaša iz Jugoslavije do logora za obuku Janka Pusta.[4]
Oni koji su živjeli u logoru za obuku učestvovali su u mnogobrojnim programima. Pored indoktrinacije hrvatskog ultranacionalizma, ustaše su učestvovale u vojnoj obuci, a takođe su obavljali i dužnost održava logora. Glavni instruktori obuke za oružje bili su mađarski oficiri,[5] članovi logora su dobijali stroge kazne zbog najmanje nediscipline, a uslovi za život u logoru su bili loši. Veći dio oružja dolazio je iz Italije, a mnogi visoki i istaknuti članovi ustaškog pokreta posjetili su logor, među kojima je bio i Ante Pavelić.[3] Ustaše i probugarska Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija (VMRO) potpisale su Sofijsku deklaraciju 1929. o zajedničkoj borbi protiv Jugoslavije. Kao rezultat saradnje, Bugarin Vlado Černozemski određen je za njihovog instruktora u terorističkim napadima i poslat je u Italiju 1931. godine. Od sredine 1932, preduzimajući korake ka poboljšanju odnosa sa Jugoslavijom, italijanske vlasti su zatvorile ustaški logor Borgo Val di Taro. Tako je Černozemski premješten u Janka Pustu. Od perioda 1932—1934, logor je služio kao ideološka i tehnička podrška mnogim militantnim akcijama, uključujući Velebitski ustanak i Marseljski atentat.[3]
U logoru je živjela Pečeceva ljubavnica, Jelka Pogorelec, koja je bila agent jugoslovenske obavještajne službe. Jedne noći krišom je prešla granicu. Oktobra 1933. objavila je serija materijala o logoru u zagrebačkim Novostima. To je u velikoj mjeri zakomplikovalo odnose Mađarske i Jugoslavije. Nastali su prekogranični sukobi između dvije zemlje, praćeni međusobnim napadima. Beograd je u aprilu 1934. podnio formalnu žalbu Društvu naroda. Žalu je podnio i mađarski regent Mikloš Horti. Društvo naroda je u maju formiralo komisiju za razmatranje slučaja. Pod ovim okolnostima, mađarske vlasti su bile prinuđene da zatvore logor i hitno premjeste ustaše u obližnji grad Nađkaniža (Velika Kaniža). Iz toga razloga, logor je napušten krajem 1934. godine.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Paris, Edmond (1961). Genocide in Satellite Croatia, 1941-1945: A Record of Racial and Religious Persecutions and Massacres (na jeziku: engleski). American Institute for Balkan Affairs. str. 23. Pristupljeno 7. 2. 2021.
- ^ a b Lampe 2000, str. 175.
- ^ a b v g Šadek, Vladimir (1. 6. 2012). „Logor Janka-puszta i razvoj ustaške organizacije u Podravini do 1934.”. Podravina : časopis za multidisciplinarna istraživanja (na jeziku: hrvatski). 11 (21): 47—56. ISSN 1333-5286.
- ^ Stuparić 1997, str. 36, BETLEHEM, Andrija, doglavnik (Peteranec, 19. XI. 1879. — Rasinja, 1943.). Bavio se ratarstvom. U rodnom kraju poznat kao frankovac. Živeći nedaleko od granice s Madžarskom, održavao punkt preko kojega su išle neke od ustaških....
- ^ Toynbee, Arnold; Toynbee, Veronica Boulter (1935). Survey of International Affairs (na jeziku: engleski). H. Milford, Oxford University Press. str. 546—47. Pristupljeno 7. 2. 2021.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stuparić, Darko, ur. (1997). Tko je tko u NDH: Hrvatska 1941.-1945 (na jeziku: hrvatski). Minerva. ISBN 978-953-6377-03-9. Pristupljeno 7. 2. 2021.
- Lampe, John R. (2000). Yugoslavia as History: Twice There Was a Country (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77401-7. Pristupljeno 7. 2. 2021.
