Oldam

Koordinate: 53° 32′ 40″ S; 2° 07′ 01″ Z / 53.5444° S; 2.1169° Z / 53.5444; -2.1169
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Oldam
engl. Oldham
Administrativni podaci
Država Ujedinjeno Kraljevstvo
Konstitutivna zemlja Engleska
RegijaSeverozapadna Engleska
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.96.555
 — gustina1.438,97 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate53° 32′ 40″ S; 2° 07′ 01″ Z / 53.5444° S; 2.1169° Z / 53.5444; -2.1169
Površina67,1 km2
Oldam na karti Ujedinjenog Kraljevstva
Oldam
Oldam
Oldam na karti Ujedinjenog Kraljevstva
Pozivni broj0161

Oldam (engl. Oldham) je grad u Ujedinjenom Kraljevstvu u Engleskoj. Nalazi se u Velikom Mančesteru između reka Irka i Medloka, 5,5 km jugoistočno od Ročdejla i 8,5 km od Mančestera. Oldam je administrativno sedište opštine Oldam koja je 2015. godine imala 230.800 stanovnika.

Oldam je poznat po tome što je u 19. veku bio međunarodni centar za proizvodnju tekstila. Bio je to grad industrijske revolucije i jedan od prvih industrijalizovanih gradova koji je brzo postao „jedan od najvažnijih središta industrije pamuka i tekstila u Engleskoj“.[1] Na vrhuncu, to je bio najproduktivniji grad za predenje pamuka u svetu, koji je proizvodio više pamuka nego Francuska i Nemačka zajedno.[2][3] Oldamova tekstilna industrija doživela je pad sredinom 20. veka, a poslednja proizvodnja zatvorena je 1998. godine.[4]

Nakon propadanja tekstila u gradu, ekonomija je postepeno slabila. Danas je Oldam pretežno rezidencijalni grad, a poboljšanje centra grada fokus je projekta transformacije grada u centar za dalje obrazovanje i scenske umetnosti.[5] Grad se ipak dosta razlikuje od drugih industrijskih gradova, zbog svojih građevina iz različitih arhitektonskih doba. Godine 2001. grad je imao 103.544 stanovnika i površinu od oko 67 km².[6][7]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Oldam označava staro selo ili staro mesto, a na saksonskom old izvačava antiku, a ham kuću, farmu ili zaselak. Ipak, poznato je da je poreklo reči Oldam iz norveškog jezika.[8][9] Smatra se da ime grada dolazi od starogrčke redi u kombinaciji sa norveškim jezikom i da označava „podnožje”, možda opisujući položaj grada na vrhu brda.[8] Alternativno se pretpostavlja da „holm” označava hulme farmera.[8] Ime grada poznato je od 865. godine tokom vladavine Danelaga.[8][10]

Rana istorija[uredi | uredi izvor]

Najraniji poznati dokazi o ljudskom prisustvu u današnjem Oldamu svedoče otkrićem neolitičnih kremenih predmeta pronađenih na brdima Vernet i Besom, koji datiraju od pre 7–10 000 godina.[8][8] Dokazi o kasnijim rimskim i keltskim aktivnostima potvrđeni su drevnim rimskim putevima i arheološkim relikvijama bronzanog doba koje su pronađene na raznim nalazištima u gradu.[11] Imena mesta keltskog porekla još uvek se mogu naći u Oldamu: Vernet potiče od keltskog ličnog imena, Glodvik je može odnositi na nasip ili rov, Čaderton je reč anglosaksonsko porekla, a potiče od latinske katedre, označavajući „stolicu”.[8][12] Iako su anglosaksoni okupirali teritoriju oko područja vekovima ranije, veruje sa da je u Oldamu bilo ljudi i 865. godine, kada su danski osvajači naselili naselje Aldeulm u današnjem gradu..[8][13]

Od osnivalja u 9. veku do do industrijske revolucije, veruje se da je Oldam tek nešto više od malih i beznačajnih naselja razasutih po močvarnim i zemljanim delovima koji su povezivali Mančester sa Jorkom.[8][14] Ipak, ovo područje se pijavljuje u dokumentima iz srednjeg veka, zabeleženo kao teritorija pod kontrolom manjinskih vladajućih porodica i barona.[15][13] U 13. veku grad je dokumentovan u nekoliko spisa. U to vreme ovim područjem vladoa je Ričard Oldam, evidentiran kao vladar vlestelinstva Vernet/Oldam. Nasledila ga je ćerga Maržeri koja se udala za Džona Kudvorta, a i njihovi naslednici su imali imanja na području današnjeg grada Oldama.[9][4]

Industrija tekstila[uredi | uredi izvor]

Mlin za proizvodnju pamuka napravljen 1903. godine.

Veliki deo Oldamove istorije tiče se proizvodnje tekstila tokom industrijske revolucije; rečeno je da „ako je ikada industrijska revolucija postavila grad čvrsto i četvrto na mapu sveta, taj grad je Oldam.” Za industrijalizaciju korišćeno je područje za ispašu ovaca, što je pružalo sirovinu za lokalnu trgovinu vunom.[16] Do 1756. godine Oldam je postao centar industrije u Engleskoj. Grad se u poslednjoj četvrtini 18. veka promenio od industrijskog mesta u široku industrijsku metropolu tekstilnih fabrika.[9] Klima, geologija i topografija Oldama bili su neumoljiva ograničenja za socijalne i ekonomske aktivnosti stanovnika.[17] Na 700 metara nadmorske visine i bez većih reka ili vidljivih prirodnih resursa, Oldam je imao loše geografske karakteristike u poređenju s drugim naseljima za investitore i njihove inženjere.[9][18] Kao rezultat toga, Oldam nije igrao nikakvu ulogu u početnom periodu industrijske revolucije, iako se kasnije smatrao očiglednom teritorijom za industrijalizaciju zbog svog pogodnog položaja između radne snage Mancčestera i jugozapadnog Jorkšira.[19][2][4]

Izrada pamuka u gradu počela je 1788. godine kada je Lis Hol sagradio prvu mašinu za pamuk. U toku jedne godine izgrađeno je 11 drugih mlinova, a do 1818. bilo ih je 19 - što nije veliki broj u poređenju s drugim lokalnim naseljima. Oldamovo malo lokalno stanovništvo uveliko je povećano masovnom migracijom radnika iz okolnih sela, što je rezultiralo povećanjem broja stanovnika sa nešto više od 12.000 1801. na 137.000 1901. godine.[18][4][20][8] Brzina ovog urbanog rasta značila je da je Oldam, sa malo pretindustrijske istorije, efektivno rođen kao grad fabrike.

Grad je postao svetski centar proizvodnje pamuka u drugoj polovini 19. veka.[4] Godine 1851. preko 30% populacije grada bilo je zaposleno u tekstilnom sektoru, u poređenju sa 5% širom Velike Britanije. Oldam je nadvladao glavne urbane centre kao što su bili Mančester i Bolton kao rezultat procvata izgradnje mlinova tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 18. veka, perioda tokom kojeg je Oldam postao najproduktivniji grad za proizvodnju pamuka u svetu. Godine 1871. grad je imao više mašina za preradu pamuka nego bilo koja druga zemlja na svetu, osim Sjedinjenih Država.[4] Godine 1909. grad je izrađivao više pamuka nego Francuska i Nemačka zajedno.[21] Do 1911. godine u Oldamu je bilo 16,4 miliona vretena, u poređenju sa 58 miliona u Velikoj Britaniji i 143,5 miliona u svetu; 1928. godine, izgradnjom najveće britanske tekstilne fabrike Oldam dostigao je svoj proizvodni zenit.[4] a svom vrhuncu bilo je više od 360 mlinova, koji su radili noć i dan.[22][23]

Ulje na platnu, Oldam 1803. godine.

Oldamovim gradskim pejzažom dominirali su karakteristični pravougaoni mlinovi od opeke. U periodu od 1861. do 1865. godine prekinuta je isporuga zaliva pamuka u Sjedinjeen Države. Pošto je Oldam u tom periodu potpuno zavisio od pamuka, došlo je do velike nezaposlenosti u gradu. Do 1863. godine osnovan je komitet i uz pomoć centralne vlade otkupljeno je zemljište sa namerom da se zaposle lokalni radnici pamuka za izgradnju Alekandra parka, koji je otvoren 28. avgusta 1865. godine.[24] Grad se previše oslanjao na tekstilni sektor, kako je uvoz jeftinijih stranih prediva rastao tokom 20. veka, Oldamova ekonomija je opala, ipak tek 1964. godine grad je prestao da bude najveći centar centrifuge pamuka. Uprkos nastojanjima da se poveća efikasnost i konkurentnost njene proizvodnje, poslednja proizvodnja zatvorena je 1998. godine.

Olakšan svojim procvatom tekstilne industrije, Oldham je razvio opsežne sektore građevine i mašinstva tokom 18. i 19. veka. Proizvodnja mašina za predenje i tkanje u Oldhamu pripada poslednjoj deceniji 19. veka, kada je postala vodeći centar u oblasti inženjerstva. Braća Plat koji su živeli u Oldamu bili su pioniri koji su izradili mašine za pamuka, razvijajući inovativne proizvode koji su omogućili masovnu proizvodnju. Braća Plat postali su najveći proizvođači tekstilnih mašina na svetu, zapošljavajući preko 15.000 ljudi u devedesetih godina 19. veka.[25][26][27] Oni su bili zainteresovani za investiranje u lokalnom području i svojevremeno su podržavali 42% stanovništva. Centar kompleksa nalazio se u Nju Hartofrd Vorksu u Vernetu, ogromnom kompleksu zgrada i unutrašnjih železnica na mestu koje gleda na Mančester. Železnička stanica koja je služila ovom mestu kasnije je bila osnova železničke stanice Oldam Vernet. Glavna zgrada postoji do danas. Braća Plat su stekla prestižne nagrade iz celog sveta, i snažno se bavila lokalnom politikom. Džon Plat je 1854. godine postao četvrti gradonačelnik Oldama. Godine 1865. izabran je za poslanika u gradu, a ponovi 1868. godine, na vlasti je ostao do smrti 1872. godine. Bronzana statua Plata postojala je u centru grada, ali je preseljana u park Aleksandar.

Na poleđini industrijske revolucije, Goldam je razvio opsežan sektor vađenja uglja, koji je povezan sa podrškom lokalnoj industriji pamuka i stanovnicima grada, mada postoje dokazi o manjoj eksploataciji uglja na tom području već u 16. veku. U gradu je bilo preko 150 zabeleženih kotlarnica. Iako neki savremeni izvori kažu da je u Oldamu bilo komercijalnog iskopavanja uglja do 1738. godine, stariji izvori pripisuju komercijalnu ekspanziju vađenja uglja dolaskom u grad dvojice velških radnika, Džona Evansa i Vilijama Džounsa., oko 1770. godine.[8] Predviđajući porast potražnje za ugljem, povećala se i proizvodnja.

Rudnici su bili u velikoj meri jugozapadno od grada oko Holinvuda i Verneta i pružali su dovoljno uglja da ubrzaju Oldamov brzi razvoj. Godine 1851. u Oldamovoj kolarnici zapošljavalo se više od 2000 muškaraca, iako je količina uglja u gradu bila precenjena, a proizvodnja je počela opadati i pre nego što je počela industrija pamuka.[6] Danas su jedini vidljivi ostaci rudnika iskorišćeni šahtovi i bušotine.[8][28]

Socijalna istorija[uredi | uredi izvor]

Stara, Fridrikova ulica u Vernetu, Oldam.

Socijalnu istoriju grada obeležili su nemiri i protesti, naročito oni radničke klase. Navodi se da su ljudi Oldama bili radikalni početkom 19. veka, a u gradu je bio veliki broj radikalnih pokreta. Nemiri i nezaposlenost usledili su nakon što su mašine za rad zamenile ljude, a veliki broj njih dobio je otkaz.[6][6] Dana 20. aprila 1812. godine u gradu su izbili nemiri, srušeni su pojedini mlinovi za pamuk u obliženjem Midltonu.[9] Olgam je 16. avgusa 1819. grad političkih reformi.[29][30] Džon Lis, proizvođač pamuka i bivši vojnik bio je jedna od petnaest žrtava masakra koji se dogodio u gradu. Oldam Društvo žena za slobodan izbor osnovano je 1910. godine sa Maržeri Les kao predsednicom. Čaristički i kooperativni pokreti imali su snažnu podršku u gradu, dok su mnogi građani protestovali zbog podrške emancipaciji robova.[4]

Tri dana krajem maja 2001. Oldam je postao centar nacionalne i međunarodne medijske pažnje. Nakon sukoba i dugotrajnih rasnih tenzija između lokalnih belih Britanaca i britanskih pakistanskih zajednica, u gradu su izbili veliki neredi.[31] Oldamovi nemiri su bili najgori rasno motivirani neredi u Velikoj Britaniji u prethodnih 15 godina.[31] Najmanje 20 ljudi je povrđeno u neredima, uključujući 15 policajaca, a 37 osoba je uhapšeno.[32] Slični neredi su se desili i u drugim gradovima na severu Engleske narednih dana i nedelja.[33][32][34] Neredi iz 2001. podstaknuli su vladine i nezavisne istrage, koje su se kolektivno složile o poboljšanju odnosa u zajednici i značajnim obnovama za grad.[8] U gradu je bilo i dalje straha od nereda nakon smrti Gavina Hoplija 2002. godine.

Administracija[uredi | uredi izvor]

Građanska istorija[uredi | uredi izvor]

Ležeći unutar istorijskih granica države Lankašir od početka 12. veka, Oldam je zabeležen 1212. godine kao jedan od pet delova imanja „Kaskenmur“, koje su u ime kralja Džona držali Rodžer de Montbegon i Vilijam de Nevil.[31][6] Kasnije je Oldam formirao naselje u okviru drevne crkvene župe.[4] Godine 1826. osnovani su komesari za socijalno i ekonomsko unapređenje Oldhama. Grad je postao deo parlamentarne četvrti 1832. godine, mada je 1849. godine Oldam inkorporiran kao opštinski okrug, što mu je dalo status u Velikoj Britaniji, a 1850. godine, Gradsko veće dobilo je ovlašćenja poverenika za unapređenje.[5][8][8][6] Okolina grada je od 1851. do 1881. bila statistička jedinica koja se koristila za prikupljanje podataka o matičnim knjigama i podacima popisa.[12]

Zakon o lokalnoj samoupravi iz 1888. stvorio je izabrana okružna veća koja su upravljala službama širom Engleske i Velsa.[35][36] Tamo gde je opštinski okrug imao preko 50 000 stanovnika tokom popisa stanovništva 1881. godine, stvoren je županijski okrug, sa ovlastima i dužnostima okruga.[8] Oldam imao 1881. populaciju od 111.343 stanovnika i postao je okrug 1. aprila 1889. godine.[37] Oblast je bila nezavisna od saveta okruga Lankašira za lokalnu upravu. Godine 1951. delovi ruralne oblasti Limerst dodati u sastav grada Oldama, a 1954. godine ti delovu su ukinuti iz grada. Od 1961. godine, grad je bio blizanac sa gradom Kranj iz Slovenije.[38] Na osnovu Zakona o lokalnoj samoupravi iz 1972. godine status autonomne županije grada je ukinut, a Oldam je od 1. aprila 1974. godine u sastavu Metropolitanske opštine Oldam, u okviru metropolitanske županije Velikog Mančestera.[5][6]

Parlament[uredi | uredi izvor]

Zgrada skupštine Oldama napravljena 1841. godine, danas se koristi kao bioskopska hala.

Granice dveju parlamentarnih izbornih jedinica dele Oldam: Oldam Istok i Sadelvort, Oldam Vest i Rojton (koji obuhvata središte grada), koje predstavljaju parlamentarni poslanici Debi Abrams i Džim Mekmahon respektivno.[39][40][41]

Stvoreni kao parlamentarni okrug 1832. godine, Oldamovi prvi parlamentarni zastupnici bili su radikali Vilijam Sobet i Džon Filden.[42] Vinston Čerčil je započeo svoju političku karijeru u Oldamu. Iako je bio neuspešan u svom prvom pokušaju 1899. godine, Čerčil je izabran za člana parlamenta u Oldamovoj izbornoj jedinici na opštim izborima 1900. godine.[43] Birao je izbornu jedinicu za Konzervativnu stranku do opštih izbora 1906. godine, kada je kao liberalni poslanik pobedio na izborima za Mančester Nort Vest. Nakon što je 1940. postao premijer Velike Britanije, Čerčil je 2. aprila 1941. godine postao počasnim građanin Oldama.[8]

Na referendumu o članstvu u Evropskoj uniji 2016. godine, građani Oldama su glasali masovno za Bregzit. Glasanje za napuštanje Evropske unije bilo je 60,9%.[44][45]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad se nalazi severozapadno od Londona, nalazi se na 213 m nadmorske visine, 11,1 km seeroistočno od Mančestera, na terenu između reka Irk i Medlok. Oldam ima umerenu okeansku klimu, kao i veći deo Velike Britanije, sa hladnim letima i blagim zimama.[13][46] Dana 23. novembra 1981. godine u gradu se formirao tornado i uzrokovao štetu. Oldamovu topografiju karakteriše njegov hrapav teren.[47] Grad ima površunu od 17,9 km². Reka Bil teče severno i formira granicu sa Oldamom i Rojtonom.[8] Istočno od ove reke površina se uzdiže do visine od 373 m na brdu Vudvart.[48] Ostatak površine je brdovit, prosečna visina opada prema jugozapadu.[49] Iako je Oldam imao naprednu ekonomiju tokom 19. veka, lokalni trgovci uglavnom nisu bili voljni da troše na građanske institucije. Kasnije je arhitektura grada opisana kao „osrednja”.[50] U Oldamu postoji mešavina urbanih oblasti visoke gustine, predgrađa, poluseoskih i ruralnih lokacija.[8] Teritorija Oldama je povezana sa ostalim gradovima sa svih strana, osim malog dela uz njegove istočne i južne granice, a za potrebe Kancelarije za nacionalnu statistiku formira četvrto najveće naselje gradskog područja Velikog Mančestera.[51] Autoput M60 prolazi jugozapadno od Oldama, kroz Holinvud, a teška železnička linija ulazi iz Oldama iz istog smera, putuje severoistočno do centra grada.

Mnoge Oldhamove sadašnje podele i predgrađa potiču od predindustrijskih zaseoka, manorskih zajednica i drevnih kapela. Neka naselja su izgrađena kao stambena, za radnike u industriji.[8] Kroz veći deo svoje zabeležene istorije Oldam je bio okružen velikim slojem močvarnog područja.[8] Veliki deo Oldamovih rezidencija su „male vrednosti“. Postojeći kao dvorac u 15. veku, Hatersakl hol je bio dom kraljevske porodice u 17. veku koji su izgubili deo svog vlasništva zbog Engleskog građanskog rata.

Klima (Oldam)
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Srednji maksimum, °C (°F) 6,0
(42,8) 		7,0
(44,6) 		9,0
(48,2) 		12,0
(53,6) 		15,0
(59) 		18,0
(64,4) 		20,0
(68) 		20,0
(68) 		17,0
(62,6) 		14,0
(57,2) 		9,0
(48,2) 		7,0
(44,6) 		20
(68)
Srednji minimum, °C (°F) 1,0
(33,8) 		1,0
(33,8) 		3,0
(37,4) 		4,0
(39,2) 		7,0
(44,6) 		10,0
(50) 		12,0
(53,6) 		12,0
(53,6) 		10,0
(50) 		8,0
(46,4) 		4,0
(39,2) 		2,0
(35,6) 		1
(33,8)
Količina padavina, mm (in) 68,6
(27,01) 		50,8
(20) 		61,0
(24,02) 		50,8
(20) 		61,0
(24,02) 		66,0
(25,98) 		66,0
(25,98) 		78,7
(30,98) 		73,7
(29,02) 		76,2
(30) 		78,7
(30,98) 		78,7
(30,98) 		810,2
(318,97)
[traži se izvor]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo
Popis 2011. Oldam Celo područje Engleska
Ukupno 96,555 217,273 53,012,456
Rođeni 15% 8.2% 17.57%
Belci 55.4% 77.5% 85.4%
Azijati 37.6% 18.1% 7.8%
Crna rasa 2% 1.2% 3.5%
Hrišćani 58% 73% 59.4%
Muslimani 25% 11% 5%
Hindusi 1.1% 0.1% 1.5%
Nereligiozni 8.3% 8.9% 24.7%
Stariji od 65 godina 12% 14% 16.33%
Neizjašnjeni 5.5% 3.7% (7.6–8.4%)

Prema podacima iz Popisa stanovništva u Ujedinjenom Kraljevstvu 2001. godine, Oldam je imao ukupno 103.544 stanovnika, što ga čini 55. naseljenim stanovništvom u Engleskoj i petim naseljenim naseljem šireg gradskog područja Mančestera.[52][53][54] Ova brojka u kombinaciji sa njenom površinom daje Oldamu gustinu naseljenosti od 1,544 ljudi km².[55] Lokalno stanovništvo je opisano kao „radnička klasa”; srednja klasa koja teži da živi u okolnim naseljima.[56] Zbog prevalencije grada kao industrijskog centra i time središta za zapošljavanje, Oldam je tokom svoje istorije privlačio radnike migrante, uključujući one iz šire Engleske, Škotske, Irske i Poljske. Tokom pedesetih i šezdesetih godia 20. veka, u pokušaju da nadoknade manjak radnika i revitalizuju lokalnu industriju, građani šire Zajednice naroda bili su ohrabreni da se presele u Oldam i druge britanske gradove.[57] [58] Mnogi su došli s Karipskog i Indijskog potkontinenta i naselili su se širom oldamske četvrti.[27][59]

Danas Oldham ima velike zajednice sa baštinom iz Bangladeša, Indije, Pakistana i delova Kariba. U vreme popisa stanovništva 2001. godine, više od jednog od četiri stanovnika se identifikovalo kao pripadnik južnoazijske ili britanske azijske etničke grupe.[60] Kulturne podele po etničkoj pozadini su snažne u gradu, sa slabom integracijom i kohezijom među zajednicama azijskog i belog porekla.

Sa samo malim lokalnim stanovništvom tokom srednjovekovnih vremena, kao rezultat uvođenja industrije, došlo je do masovne migracije seoskih radnika u Oldam, što je rezultiralo promenom broja stanovništva, 2.000 1714. na 12.000 u 1801. do 137.000 u 1901. Godine 1851. 52.820 stanovnika je živelo Oldamu i on je postao 12. najnaseljeniji grad u Engleskoj.

U 2011. godini, 77,5% stanovništva gradskog naselja Oldam bili su belci, 18,1% azijci i 1,2% crnci. Dok su u gradu Oldam, koji je 2011. imao 96.555 stanovnika, 55.4% stanovništva bili beli Britanci, 37.6% azijati i 2% pripadnici crne rase.[61][62]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ OBC (1973)
  2. ^ a b Gurr & Hunt 1998, str. 1–5.
  3. ^ „NW Cotton Towns Learning Journey”. spinningtheweb.org.uk. Arhivirano iz originala 10. 9. 2007. g. Pristupljeno 14. 9. 2007. 
  4. ^ a b v g d đ e ž z McNeil & Nevell (2000)
  5. ^ a b v Lancashire, Lancashire County Record Office, Places names – O to R, Arhivirano iz originala 6. 9. 2010. g., Pristupljeno 9. 7. 2007 
  6. ^ a b v g d đ e Brownbill (1911), str. 92–108
  7. ^ „Census 2001 Key Statistics – Urban area results by population size of urban area”, ons.gov.uk, Office for National Statistics, KS01 Usual resident population, 22. 7. 2004, Pristupljeno 14. 9. 2007 
  8. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s Bateson (1949)
  9. ^ a b v g d Butterworth (1981)
  10. ^ James, Alan. „A Guide to the Place-Name Evidence” (PDF). SPNS – The Brittonic Language in the Old North. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 8. 2017. g. Pristupljeno 25. 11. 2018. 
  11. ^ Mills 1976, str. 39
  12. ^ a b Ballard (1986)
  13. ^ a b v Daly (1974)
  14. ^ "Werneth (Cheshire and Lancashire), derived from uerneto- (British) = Latinized Gaulish Vernetum 'alder swamp'" (Bulletin of the Board of Celtic Studies [University of Wales] 1979:545).
  15. ^ Bateson (1949), str. 3
  16. ^ W. Farrer and J. Brownbill (eds), 'The parish of Prestwich with Oldham: Oldham', in A History of the County of Lancaster, (London, 1911), v, pp. 92–108. [1] (British History Online); R.E. Stansfield-Cudworth, 'Gentry, Gentility, and Genealogy in Lancashire: The Cudworths of Werneth Hall, Oldham, c.1377–1683', Transactions of the Lancashire and Cheshire Antiquarian Society, 111 (2019), 48–80.
  17. ^ Kidd (1977)
  18. ^ a b Frangopulo 1977, str. 154.
  19. ^ Foster (1974)
  20. ^ Clough (1996)
  21. ^ Oldham Metropolitan Borough Council (2001), Contaminated Land Strategy 2001 (PDF), oldham.gov.uk, str. 16, Arhivirano iz originala (PDF) 29. 5. 2008. g., Pristupljeno 11. 3. 2008 
  22. ^ „Visit Oldham – The History of Oldham”. visitoldham.co.uk. Arhivirano iz originala 6. 8. 2007. g. Pristupljeno 16. 9. 2007. 
  23. ^ „Spinning The Web – Oldham”. spinningtheweb.org.uk. Arhivirano iz originala 5. 12. 2012. g. Pristupljeno 28. 6. 2006. 
  24. ^ Millett 1996.
  25. ^ Oldham's Economic Profile – Printing & Publishing Arhivirano 2006-09-07 na sajtu Wayback Machine , oldham.gov.uk. Retrieved 19 March 2007.
  26. ^ Contract Printing – Oldham – North West England – Trinity Mirror Printing Arhivirano 2012-12-16 na sajtu Wayback Machine . Retrieved 16 February 2011
  27. ^ a b URBED (april 2004), Oldham Beyond; A Vision for the Borough of Oldham (PDF), Oldham.gov.uk, Arhivirano iz originala (PDF) 28. 11. 2007. g., Pristupljeno 1. 11. 2007 
  28. ^ Trade Union Ancestors; A to Z of trade unions – O, unionancestors.co.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 30. 10. 2007 
  29. ^ McPhillips 1977, str. 23.
  30. ^ Marlow (1969), str. 120
  31. ^ a b v Nadin (2006)
  32. ^ a b Ritchie, David (11. 12. 2001), The Ritchie Report (PDF), oldhamir.org.uk, Arhivirano iz originala (PDF) 7. 10. 2007. g., Pristupljeno 17. 9. 2007 
  33. ^ „HOPE not hate blog: Gavin deserves better”. Arhivirano iz originala 12. 9. 2013. g. Pristupljeno 5. 8. 2013. 
  34. ^ Cantle, Ted (30. 3. 2006), Challenging Local Communities to Change Oldham (PDF), University of Coventry, Arhivirano iz originala (PDF) 28. 11. 2007. g., Pristupljeno 31. 10. 2007 
  35. ^ Local Government Act 1888 (32 & 33 Vict. c.49) s.31
  36. ^ Crawford (2000)
  37. ^ Youngs, Frederic A, Jr. (1991), Guide to the Local Administrative Units of England, Vol.2: Northern England, Royal Historical Society, str. 676—686, ISBN 0-86193-127-0 
  38. ^ Tourist Information in Oldham, oldham.gov.uk, Arhivirano iz originala 28. 9. 2007. g., Pristupljeno 1. 5. 2007 
  39. ^ Phil Woolas MP, theyworkforyou.com, Pristupljeno 11. 11. 2007 
  40. ^ Jim McMahon MP, theyworkforyou.com, Pristupljeno 1. 2. 2018 
  41. ^ Debbie Abrahams MP, theyworkforyou.com, Pristupljeno 14. 1. 2011 
  42. ^ Wilson, John Marius, Descriptive Gazetteer entry for OLDHAM, visionofbritain.org.uk, Pristupljeno 2. 11. 2007 
  43. ^ The Churchill Centre, Churchill and...Politics; All the Elections Churchill Ever Contested, winstonchurchill.org, Arhivirano iz originala 9. 12. 2007. g., Pristupljeno 9. 6. 2009 
  44. ^ Butler, Katie (24. 6. 2016). „EU referendum: Oldham votes to leave”. men. Pristupljeno 17. 3. 2020. 
  45. ^ „Referendum Results: Leave or Remain find out how your area voted | Sky News”. election.news.sky.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 17. 3. 2020. 
  46. ^ Statistics by County, imagesofengland.org.uk, Arhivirano iz originala 26. 12. 2007. g., Pristupljeno 22. 12. 2007 
  47. ^ British History Online (1848), 'Cold-Ashby – Coley' A Topographical Dictionary of England, Victoria County History, Pristupljeno 7. 4. 2007 
  48. ^ Oldham Metropolitan Borough Council, Interactive Planning Map, oldham.gov.uk, Arhivirano iz originala 8. 3. 2008. g., Pristupljeno 20. 6. 2007 
  49. ^ Iain Jackson, Oldham: Separate Development (PDF), edgehill.ac.uk, Arhivirano iz originala (PDF) 28. 11. 2007. g., Pristupljeno 13. 9. 2007 
  50. ^ Greater Manchester Police (27. 1. 2006), Oldham East, gmp.police.uk, Arhivirano iz originala 3. 11. 2007. g., Pristupljeno 9. 6. 2009 
  51. ^ Oldham Rochdale Housing Market Renewal Pathfinder. „Oldham Rochdale Housing Market Renewal Pathfinder; Derker”. oldhamrochdalehmr.co.uk. Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g. Pristupljeno 14. 10. 2007. 
  52. ^ United Kingdom Census 2001, Hollinwood (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  53. ^ United Kingdom Census 2001, Coldhurst (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  54. ^ United Kingdom Census 2001, Alexandra (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 22. 9. 2016. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  55. ^ United Kingdom Census 2001, St. James (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  56. ^ United Kingdom Census 2001, St. Pauls (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  57. ^ Millett, Freda (1994), Oldham & its People, Oldham Leisure Services, ISBN 0-902809-31-8 
  58. ^ United Kingdom Census 2001, Werneth (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  59. ^ United Kingdom Census 2001, St. Marys (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  60. ^ United Kingdom Census 2001, Waterhead (Ward), neighbourhood.statistics.gov.uk, Arhivirano iz originala 14. 11. 2007. g., Pristupljeno 18. 10. 2007 
  61. ^ „2011 Census: Key statistics for Oldham” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 19. 3. 2015. 
  62. ^ „KS201EW (Ethnic group) – Nomis – Official Labour Market Statistics”. www.nomisweb.co.uk. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Clough, Dean (1996), Bygone Oldham, True North Publishing, ISBN 978-1-900463-25-6 
  • Ballard, Elsie (1986) [1967], A Chronicle of Crompton (2nd izd.), Burnage Press, ISBN 978-5-00-096678-5 
  • Bateson, Hartley (1949), A Centenary History of Oldham, Oldham County Borough Council, ISBN 978-5-00-095162-0 
  • Brownbill, John (1911), Farrer, William, ur., A History of the County of Lancaster: Volume 5, Victoria County History, ISBN 978-0-7129-1055-2 
  • Butterworth, Edwin (1981), Historical Sketches of Oldham, E.J. Morten, ISBN 978-0-85972-048-9 
  • Carter, James (1986), Oldham Colosseum Theatre – The first hundred years, Oldham Leisure Services, ISBN 978-0-902809-15-4 
  • Daly, J. D. (1974), Oldham: From the XX Legion to the 20th Century, Burnedge Press 
  • Crawford, Elizabeth (2000), The Women's Suffrage Movement: A Reference Guide, 1866–1928, Routledge, ISBN 978-0-415-23926-4 
  • Drummond, Christine (2005), Oldham Celebrates: Events in Oldham's History, Oldham Arts and Heritage, ISBN 978-0-902809-58-1 
  • Eastham, Reginald H. (1994), Platts; Textile Machinery Makers, R.H Eastham 
  • Fanning, Gerry (2001), British Mining No. 68 – Oldham Coal, Keighley: Northern Mine Research Society, ISBN 978-0-901450-54-8 
  • Foster, John (1974), Class Struggle and the Industrial Revolution – Early industrial capitalism in three English towns, Weidenfeld & Nicolson, ISBN 978-0-297-76681-0 
  • Frangopulo, N. J. (1977), Tradition in Action: The Historical Evolution of the Greater Manchester County, EP Publishing, Wakefield, ISBN 978-0-7158-1203-7 
  • Gibb, Robert (2005), Greater Manchester: A panorama of people and places in Manchester and its surrounding towns, Myriad, ISBN 978-1-904736-86-8 
  • Gurr, Duncan; Hunt, Julian (1998), The Cotton Mills of Oldham, Oldham Education & Leisure, ISBN 0-902809-46-6 
  • Kidd, Leonard (1977), Oldham's natural history, Oldham Libraries, Art Galleries and Museums 
  • Lewis, Samuel (1848), A Topographical Dictionary of England 
  • Llewellin, Mark (2000), They Started Here!: The Story of Oldham Coliseum Theatre, P & D Riley Publishers, ISBN 978-1-874712-47-3 
  • Marlow, Joyce (1969), The Peterloo Massacre, Rapp & Whiting, ISBN 978-0-85391-122-7 
  • McNeil, R.; Nevell, M. (2000), A Guide to the Industrial Archaeology of Greater Manchester, Association for Industrial Archaeology, ISBN 978-0-9528930-3-5 
  • McPhillips, K. (1977), Oldham: The Formative Years, Neil Richardson, ISBN 978-1-85216-119-4 
  • Millett, Freda (1996), Images of England: Oldham, Nonsuch, ISBN 978-1-84588-164-1 
  • Mills, David (1976), The Place-Names of Lancashire, Batsford 
  • Nadin, Jack (2006), The Oldham Coalfield, Tempus Publishing, ISBN 978-0-7524-2945-8 
  • Sellers, Gladys (1991), Walking the South Pennines, Cicerone Press, ISBN 978-1-85284-041-9 
  • The County Borough of Oldham, the Official Handbook, Home Publishing Co., 1973, ISBN 978-0-7174-0371-4 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Oldam na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Олдам&oldid=27750883”