Rovčani
Rovčani su jedno od sedam srpskih plemena u istorijskoj oblasti Brda, u današnjoj Crnoj Gori. Pominju se prvi put 1477. godine u popisnom defteru Hercegovačkog sandžaka. Naziv Rovčani je srpskog porijekla, a nastao je od riječi „rov“ u značenju usijek ili udubljenje, što je česta reljefna odlika u matičnoj oblasti plemena, koja obuhvata dio drevne župe Morače u gornjem slivu rijeke Morače.[1]
Porijeklo
Prema narodnom predanju najstariji predak Rovčana bio je Nikša koji je živio u Nikšiću. Njegov otac, ban Ilijan(ban Vladimir), bio je oženjen Jevrosimom, sestrom Stefana, sina Vukana Nemanjića koji je sagradio manastir Moraču 1252 g. Nikšin unuk Gojak je došao u sukob sa banom Ugrenom koji je upravljao Nikšićkom Župom, pa je posle ubistva bana Ugrena pobjegao u današnja Rovca i nastanio se na desnoj strani Mrtvice, u blizini njenog utoka u rijeku Moraču. Gojak je tu osnovao porodicu i prema rovačkom predanju imao je 4 sina: Bulata, Vlaha, Šćepana i Srezoja od kojih su se formirala današnja velika rovačka bratstva: Bulatovići, Vlahovići, Šćepanovići i Srezojevići.
Druga veća skupina Rovčana su potomci kneza Bogdana Lješnjanina koji je iz Čeva, zbog krvne osvete, prvo preselio u selo Liješnje – Lješanska nahija, a potom i tamo pao na krv i ponovo se seli u današnja Rovca (selo Liješnje, koje se do tada zvalo Brezno). To je bilo negdje u prvoj polovini XIV vijeka, prije dolaska Turaka u ove krajeve.
Istorija
Rovčani, kao susjedi manastira Morače, smatrali su svojom obavezom da brane manastir od nasrtaja turskih haračlija i zulumćara. Zabilježeno je nekoliko njihovih bojeva oko manastira, a posebno onaj 1770. godine kada su posjekli Alja-bega i još njegovih 12 haračlija i potom ih bacili niz slap Svetigore u Moraču.
Rovčani, kao i Moračani, već u XVII vijeku počinju borbu protiv Turaka, i pod uticajem cetinjskih vladika uključuju se u opštu borbu Brđana i Crnogoraca protiv osvajača. Takođe idu u pomoć i okolnim brdskim plemenima a najpoznatiji događaj je kad su 1774. godine spasili Kuče - Drekaloviće sigurne pogibije pa ih doveli u Rovca, gdje su ostali punih 7 godina. Rovčani učestvuju u svim većim bojevima sa Turcima i postaju jedno od najratobornijih brdskih plemena.
Zbog prenaseljenosti i oskudice, Rovčani su se selili u svim pravcima, od Bosne, Hercegovine, preko Srbije do Kosova i Metohije. Tokom vijekovnog raseljavanja često su menjali prezimena ali krsnu slavu, Svetog Luku, nijesu nikada.
- Knez Rovčana Vuksan Bulatov:
Posle zatočeništva i bjekstva iz Skadra, Vuksan ide na Čevo krvavo i bratimi se sa Đukanom Burićem, posle toga ide sam u Rovca gdje ga na usput ranjenoga ubijaju Turci, iza sebe ostavlja dva sina Batrića i Bogića(Bulatovići). Vuksan je opjevan u pjesmi: +Plač tri tavničara+ izabranoj u knjizi:Ogledalo Srpsko od Petra Petrovića Njegoša
Rovačka bratstva – potomstvo Gojaka Nikšina
Bratstvo Bulatovića
Bratstvo Bulatovića potiče od Bulata, sina Gojakova. Bulat Gojakov se naselio u selo Gornja Rovca, u zaselak Grablje. Bulat je imao sina Vuksana, kneza rovačke nahije koji je upisan u hercegovačkom tefteru 1477. godine. Svi Bulatovići potiču od Batrića i Bogića (Vuksanovi sinovi). Batrićeve potomke zovu Gornjorovčani ili Batrićevci, a Bogićeve potomke zovu Cerovčani ili Bogićevići. Batrić Vuksanov imao je četiri sina: Dragića, Ilijana, Dragišu i Vuka.
Od Dragiše Batrićevog potiču: Sekulići, Tomići, Vučelići i Savići.
Od Ilijana Batrićevog potiču: Ivanovići, Minići, Noveljići, Radivojevići, Radulovići, Bogdanovići, Milijići, Todorići i Išići. Od Minića su Ogranci Dminići, Niketići i Toškovići.
Od Dragića Batrićevog su Mrtvodubočani: Nenadići, Bajovići, Pešići, Zrnovići, Đurkovići i Boškovići.
Od Boškovića su Đokići, Lakićevići i Đurkovići.
Od Vuka Batrićevog su Bulatovići u Kučima. Od njih su Tripkovići, Tokovići, Tomaševići, Todići, Klikovići, Budinići, Bolandžići, Bojanovići, Radunovići i Otaševići.
Od Bogića Vuksanovog su ogranci: Đurovići, Golubovići, Laketići, Tapuškovići, Ćetkovići, Todorovići, Radojičići, Savići i Kijanovići. Od Đurovića su Đinđići. Od Golubovića su Adžići i Ćatovići. Od Laketića su Redžići. Od Tapuškovića su Purenovići i Puškovići. Od Todorovića su Radojevići.
Postoji još rodova koji su poreklom od Bulatovića: Baščarevići, Barudžije, Veljovići (ogranak Stajovića iz Mrtvog Dubokog), Veličkovići (ogranak Stajovića), Dacići, Došljaci (ogranak Stajovića), Ćalovići, Đurašinovići (Radoičići i Todorovići), Živkovići, Karličići (neki se prezivaju Karlice), Kljajići (od njih su Marinkovići, Markovići, Jakšići, Radivojevići), Krcalovići, Lončari, Vukovići, Maraševići (promenili slavu, slave Sv. Savu), Marićevići, Maričići, Markišići, Merdovići, Mijatovići, Mišelići, Nešovići (ogranak Stajovića), Pavićevići, Perovići (žive u Toplici i Jablanici), Pođanin (ogranak Stajovića), Radovanovići, Rovčanin, Stanišići, Tacovići (ogranak Stajovića), Ćalovići, Ćesaci, Ćućilovići, Ćupovići, Crnčevići, Čitlučani ili Čibučani, Džudovići (ogranak Stajovića), Pajovići (žive u okolini Arilja i Guče i od njih su nastala prezimena: Dimitrijevići, Jovanovići, Radonjići, Bojovići, Đokovići, Timotijevići), Bulat.
Bratstvo Vlahovića
Vlahovići nose prezime po Gojakovom sinu Vlahu. Vlaho se doselio u Bogutov Do i tu osnovao svoju porodicu. Imao je dva sina Bogetu i Nikolu i kćer Seniju.
Od Bogetovih sinova nastala su uža bratstva (ogranci): Vukanovići, Đuraševići, Palevići, Raičevići i Simonovići. Preseljenjem dela Bogetovih potomaka u Srbiju 1878 – 1903 nastali su novi ogranci: od Vukanovića - Božinići, od Palevića - Milovanovići, od Raičevića - Mikovići...
Od Nikolinih sinova razvili su se ogranci: Veljovići, Durovići, Đuričići, Jukovići, Markovići, Martinovići, Nicovići i Selići. Od ovih ogranaka jedan broj porodica se odselio u Srbiju i od njih su nastali novi ogranci. Od Durovića - Spasojevići, Spasići i Pajovići, od Nicovića - Sekulići. Od Muća Nikolina razvilo se pet ogranaka: Jovovići, Milajići, Milićevići, Novakovići i Pekovići. Od Jovovića razvili su se Lakićevići. Od Pekovića nastali su ogranci Vuksanovići i Mitrovići. U Vasojevićima su naseljeni Bogavci koji tvrde da potiču iz Rovaca i da su ogranak Vlahovića.
Bratstvo Šćepanovića
Bratstvo Šćepanovića je dobilo prezime po Šćepanu Gojakovom. Šćepan se naselio u selo Liplje, na desnoj obali Morače u blizini manastira Morača. Pošto u Lipljima nije bilo dovoljno obradive zemlje, Šćepanovi potomci se sele u Velje Duboko, u Višnje i u Međurečje. Šćepan Gojakov je imao pet sinova: Vukca (Vuka), Vlatka, Božidara, Stanišu i Radoja.
Potomstvo Staniše Radonjina deli se na ogranke: Boškovići (u Barice, Polja i Rovačko Trebaljevo), Mucovići, Radojičići. Od Boškovića su Vučetići i Dimbovići. Od Radoičića su Draškovići, Krstovići, Mišovići, Đekići i Vujinovići. Od Draškovića su Bećkovići, Vujovići, Krstići, Marićevići, Radojevići i Delimarkovići. Od Mišovića su Rovčani (n). Od Đekića su Grezići. Od Vujinovića su Milići.
Potomstvo Marka Petrova: Lazarevići i Lešperovići. Od Lazarevića su Jovanovići, Milunovići i Jokovići. Od Lešperovića su Vidići i Vaganari. Od Vidića su Milovanovići. Potomstvo Šćepana Petrova su: Kovačevići i Gogići. Od Gogića su Gugići i Vukojičići. Od Kovačevića su: Mandići, Simonovići, Penjajići, Bojovići, Veljovići i Rupovići. Od Mandića su Puletići i Božovići. Grabljani su Šćepanovići iz Strateške Gore koji se dele na sedam ogranaka. Potomci Stanka Stamatova su: Vukovi, Ninoševići i Rakitići. Od Rakitića su Jokovići Potomci Jezdimira Jegorijeva su tzv. Davidovići.
Potomci Puriše Ristova tzv. Šćepanovići – Purišići i od njih su: Đokići, Vesnići i Toškovići. Postoji još rodova koji su poreklom od Šćepanovića: Bojovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Božovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Bogdanovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Vukašinovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Gojkovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Zubanovići, Joksimovići (rođakaju se sa Mutapovićima), Jokići (rođakaju se sa Vojinovićima, Kostićima i Milićičima), Jakšići, Jakovići (potiću od Jakšića iz Višanja), Kostići (rođakaju se sa Jokićima, Miličićima i Vujinovićima), Krasojevići (rođakaju se sa Mutapovićima), Karovići (potiču od Kara, brata vojvode Mutapa Lazara - Jovanovići), Kezunovići (od Miličića), Mrdovići (ogranak Jakšića), Miličići, Mutapovići, Mićići (rođakaju se sa Mutapovićima), Mulići (rođakaju se sa Mutapovićima), Odovići, Porubovići, Stanojevići (u Viči), Stjepanovići (potiču od Mitra, brata vojvode Lazara Mutapa), Stamatovići, Čičarevići (rođakaju se sa Perišićima, Vujovićima, Čelebićima i Boškovićima), Čelebići (ne treba ih mešati sa istoimenim muslimanskim rodom u Bosni).
Bratstvo Srezojevića
Bratstvo Srezojevića je dobilo prezime po Stojanu Gojakovom, zvanom Srezoje. Ovo prezime nije nikada ozvaničeno, niti je kao takvo, bratstveničko, prezime u prošlosti postojalo, sem što su znali da su potomci Srezoja Gojakova.
Srezoje je imao četiri sina: Radonju, Radiča, Luku i Vukaša. Po knezu Ivanišu Radonjinom, Srezojevići koji su se odselili u Popovo i Poljicu dobijaju prezime Ivanišević. Od roda Ivaniševića razvili su se ogranci Lipave, Mostarici, Seteničići, Gligići, Runde, Milići, Čolak i drugi...
Od Neneza Srezojevića su Jovanovići, Ilinčići, Markovići. Od Jovanovića je nastalo bratstvo Maksimovići. Od Maksimovića su Popovići (u Kolašinu), Novakovići (u Lipovu). Ogranci Ilinčića su Nikići i Mijatovići. Od Mijatovića su nastali Vulovići, Mišovići i Novići.
Potomstvo kneza Bogdana Vojinića (Lješnjanina)
Knez Bogdan Lješnjanin se prvo doselio sa Čeva u Lješansku nahiju pa onda u Rovca. Imao je četiri sina od kojih su se razvila bratstva: Vukovići, Jankovići, Jokovići, Jovovići, Perišići i Bukilići. Za jednu generaciju su stariji u Rovcima od Nikšića tj. Gojakovih potomaka. Zbog izrazito visokog nataliteta i prenaseljenosti Liješnja, koje i pored činjenice da je najplodnije i najpogodnije za život selo u Rovcima, ipak često nije moglo da zadovolji osnovne životne potrebe prenaseljenog stanovništva, ali i zbog čestih slučajeva krvne osvete i iz ekonomskih razloga, od davnina su njegovi stanovnici napuštali svoja ognjišta i selili se u razne krajeve sveta. Tako su od Vukovića odseljeni Radovanovići i Božidarevići u Peć (Metohija), kao i Vukovići odseljeni u Štitaricu kod Mojkovca i Vukovići iz sela Radovci kod Užičke Požege, koji su potomci Starca Milije, čuvenog Vukovog epskog pevača. Od Jankovića su Jankovići iz sela Pusto Šilovo u Gornjoj Jablanici (Srbija) i Jošanovići odseljeni u selo Miloševići (pleme Drobnjak) i u Orlane na Kosovu. Bukilići su se selili u Gornju Jablanicu (Srbija) i na Kosovo Polje. Od Jokovića su Radojičići i Đurovići iz sela Pusto Šilovo u Gornjoj Jablanici (Srbija), a srodni su im i Radovanovići iz sela Mrkonja u Gornjoj Jablanici (Srbija). Od Jovovića su Lakićevići iz sela Mrkonje u Gornjoj Jablanici (Srbija) i Radosavljevići iz sela Pusto Šilovo u Gornjoj Jablanici (Srbija). Perišići su poreklom iz Zagarača od Radmanovića, od njih su Mirovići iz Vraneške doline. Bratstvo Radulovići kažu da potiču od onih Radulovića iz Komana (Katunska nahija), a postoji i drugo predanje o tome da su Radulovići starosedelačko bratstvo i da su prišli uz potomke kneza Bogdana Vojinića. Veliki broj bratstava sa Liješnja se raseljavao kroz vekove i naseljavao se u susednu Donju i Gornju Moraču, pa tako danas u toj oblasti živi veliki broj bratstava koja su poreklom od kneza Bogdana sa Liješnja. Najvbrojniji su u selu Đuđevina (Janketići, Kovijanići, Đurđići, Boškovići) i selu Raško (Kljajići, Raščani, Ćetkovići) u Donjoj Morači, kao i u selu Starče (Mujovići, Markovići, Perutići) u Gornjoj Morači.
Potomci kneza Bogdana Vojinića na Liješnju, kao i uz njih pribijeni Radulovići, slave sv. Arhangela Mihaila (21. novembar po novom / 8. novembar po starom kalendaru), a prislužuju sv. Kirik i Julitu (28. juli po novom / 15. juli po starom kalendaru). Nekada su slavili sv. Kiril Slovenski (27. februar po novom / 14. februar po starom kalendaru). Razlog promene slave je krvavi događaj na slavi koja je tada, kao i često padala u dane velikog posta, i ubistvo 12 turskih zulumćara koji su im oskrnavili slavsku trpezu mešanjem posne hrane postavljene gostima hrišćanske veroispovesti, i mrsne hrane postavljene njima turcima. Uvređeni knez Bogdan (po nekima u pitanju je knez Milija) i njegovi sinovi odlučili su da ih kazne za počinjenu uvredu i žive su ih zapalili u svojoj kuli tako što su zatvorili sva vrata i prozore na njoj i nabacali veliku količinu suve slame i sena koje su zapalili. Tom prilikom zajedno sa osionim turcima nastradao je i najmlađi knežev sin koji se dobrovoljno žrtvovao i ostao u kuli da služi turske zulumćare. Nakon toga odlučili su da promene slavu i uzmu da slave sv. Arhangela Mihaila (Aranđelovdan).
Ostala bratstva u Rovcima
Radovići (davno doseljeni iz Morače, Mioska), Pižurice su poreklom iz Kuča, od Drekalovića, doseljeni u Rovca (Velje Duboko) u 17. veku. Janjuševići su iz Ozrinića, a dalje poreklo iz Banjana, Radmanovići su iz Zagarača, Miletići su po nekima starosedeoci, a po nekima doseljenici iz Bjelopoavlića, Sinđići (starosedeoci), Dmitrići (starosedeoci), Petričići (iz Katunske nahije), Kovačevići iz Bjelopavlića, Jukići iz Bosne, Marićevići, Tatići..
Vidi još
Reference
Literatura
- Đurđev, Branislav (1984). Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena: Odabrani radovi (PDF). Titograd: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti.
- Jovanović, Radoman (1981). „Crna Gora 1851-1878”. Istorija srpskog naroda. 5 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 423—446.
- Luković, Miloš (2004). „Zajednička granica oblasti Kosača i oblasti Brankovića južno od reke Tare”. Balcanica. 35: 91—158.
- Luković, Miloš (2009). „Jugoistočna granica srednjovekovne Hercegovine” (PDF). Vidoslov. 47: 124—135.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
- Milićević, Jovan (1981). „Crna Gora 1797-1851”. Istorija srpskog naroda. 5 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 159—211.
- Pejović, Đoko D. (1981). Crna Gora u doba Petra I i Petra II: Osnivanje države i uslovi njenog razvitka. Beograd: Narodna knjiga.
- Stanojević, Gligor (1970). Jugoslovenske zemlje u mletačko-turskim ratovima XVI-XVIII vijeka. Beograd: Istorijski institut.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.