Stefan Gavrilović
| Stefan Gavrilović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | oko 1750. |
| Mesto rođenja | Mol, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 1823 |
| Mesto smrti | Sremski Karlovci, Austrijsko carstvo |
| Umetnički rad | |
| Polje | Crkveno slikarstvo |
| Pravac | Neoklasicizam |
Stefan Gavrilović (Mol, oko 1750 — Sremski Karlovci, 1823) bio je srpski slikar najpoznatiji po svojim ikonostasima i freskama. Izradio je zastave za Prvi srpski ustanak.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Smatra se jednim od majstora srpskog neoklasicističkog i kasnobaroknog slikarstva. Bio je pod velikim uticajem Jakova Orfelina i Teodora Kračuna.[1] [2]
Stefan Gavrilović je bio je vodeća ličnost generacije koja se javlja krajem XVIII veka i čija se delatnost proteže i na prve decenije XIX veka.Na Gavrilovića su uticale likovne formulacije vodećih majstora kasnobaroknog eklekticizma Jakova Orfelina i Teodora Ilića Češljara, koji su svojim ličnostima i delom dali duhovni pečat srpskoj kulturi u epohi prosvećenosti.[3]
Stefan je bio član crkvenog odbora Donje crkve u Karlovcima, a 1791. je zajedno sa bratom Ilijom prisustvovao osnivačkom skupu Karlovačke gimnazije, u čiji su fond braća priložila dve stotine forinti. U periodu između 1816. i 1820. Stefan je bio staratelj gimnazije.[3]
Stefanov brat Ilija bio je trgovac, liferant koji je tokom austro-turskog rata zakupio seno iz cele tolnanske županije i snabdevao trupe u prostoru od Petrovaradina do Zemuna i od Zemuna do Oršave. Ilija i Stefan bili su bliski prijatelji Dositeja Obradovića. Ilija je umro u proleće 1807.[4]
O prisnom prijateljstvu Stefana sa Dositejem Obradovićem svedoči njihova prepiska. Dugogodišnje prijateljstvo sklopljeno je sedamdesetih godina XVIII veka, kada je Dositej boravio u Karlovcima kao privatni vaspitač sinovca mitropolita Vikentija Jovanovića Vidaka. Dositej je želeo da sa Gavrilovićem osnuje društvo za štampanje i rasturanje knjiga, da bi se od dobijenih prihoda podigla škola u onom delu srpskog naroda koji je za tim imao najviše potreba.[3]
U Sremskim Karlovcima Gavrilović je imao slikarski atelje i kuću u kojoj je živeo. Kuća mu se nalazila u Jarkovačkoj ulici br. 604 (danas Mitropolita Stratimirovića 38), u susedstvu Jakova Orfelina.[3]
Delo[uredi | uredi izvor]
Ulje na platnu[uredi | uredi izvor]
- Portret Mitropolita karlovačkog Mojsija.
- Portret Poleksije Čokić
- 1780. izradio je kopiju poznate Rubensove slike „Tomirida sa Kirovom glavom”, koju je naslikao obrnuto od originala, jer sliku nije posmatrao uživo, nego ju je radio u svojoj slikarskoj radionici uz pomoć grafičkog otiska, gde je čitava kompozicija zarotirana sleva udesno.[5]
Ikonopis[uredi | uredi izvor]
- Ikonostas u Crkvi svetih Kuzmana i Damjana u Kuzminu, zajedno sa sa Grigorijem Davidovićem Obšićem (1793).[3]
- Ikone u priprati Donje crkve u Karlovcima (1794).[6]
- Oltarska pregrada crkve Svetog Georgija u Jarku, zajedno sa Jakovom Orfelinom (1797).[3]
- Ikone u Crkvi Svetog Nikole u Sibaču, zajedno sa Georgijem Stojanovićem i Jovom Vasiljevićem (kraj 18. veka).[7]
- 1800. godine doslikavao je oltarsku pregradu koji je uradio Teodor Kračun u hramu posvećenom Svetim Vračima, Kuzmanu i Damjanu u Neštinu.[8]
- Ikonostas crkve posvećenoj Perobraženju Gospodnjem u Beočinu, zajedno sa bratom Ilijom koji je radio pozlatu (1802).[3]
- Stefan i Ilija su izradili ikonostas crkve u Platičevu (1802).[3]
- Oslikavanje oltarske pregrade Crkve Rođenja Bogorodice u Sremskoj Kamenici, zajedno sa bratom Ilijom koji je radio pozlaćivanje (1803).[3]
- 1805. je Stefan Gavrilović angažovan da oslika ikonostas za hram Prenosa moštiju svetog oca Nikolaja u Belegišu. Ovaj ikonostas je 1809. završio Georgije Lacković.[9]
- Ikonostas u Crkvi Svetog Nikole u Petrovcima (1806).[4][10]
- U Crkvi Svete Petke u Surčinu, između 1807. i 1809. naslikao je 37 ikona za crkveni ikonostas.[11]
- Ikonostas, pevnice i arhijerejski tron za Crkvu Vaznesenja Gospodnjeg u Bukovcu na Fruškoj gori (1813).[12]
- Ikonostas Crkve Svetog Nikole Mirlikijskog u Novom Bečeju (1814).[13]
Zastave[uredi | uredi izvor]
Stefan Gavrilović je 1804. poslao srpskim ustanicima dve svoje zastave, a 1807. treću. Prve dve su poklonjene Karađorđu, a treća vojvodi Sokolske nahije - hadži Melentiju Stefanoviću. Zastave su u revolucionarnom periodu zamenile crkvene barjake.[3]
Jednu od prve dve Gavrilovićeve zastave je Gavra Protić doneo Karađorću krajem 1804. ili početkom 1805. Ova zastava je bila od svilenog duplog damasta sa slikom arhangela Gavrila u oklopu i sa mačem na jednoj a dvoglavim belim orlom na drugoj strani.[14]
Karađorđeva zastava koju je knez Aleksandar karađorđević dobio 1857. godine od braće Kurtovića, trgovaca iz Šapca, dugo bila u posedu Vojnog muzeja u Beogradu, dok je danas deo postavke Muzeja prvog srpskog ustanka.[4] Na ovoj zastavi s jedne strane je ikona Stefana Prvovenačnog, a s druge štit sa krstom i četiri ocila, ispod koga je tekst iz "Stematografije", ispisan po Žefaroviću.[4]
-
Zastava (1804) -
Zastava (1809) -
Vojvodska zastava Prvog srpskog ustanka (1811)
Učenici Stefana Gavrilovića[3][uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Slike Stefana Gavrilovića u Galeriji Matice Srpske.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Spomenici kulture u Srbiji”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 21. 5. 2015.
- ^ „Spomenici kulture u Srbiji”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 21. 5. 2015.
- ^ a b v g d đ e ž z i j Kostić, Miroslava M. (2018). „Oltarska pregrada crkve Svetog Nikole u Sremskoj Kamenici” (PDF). Zavod za zaštitu spomenika kulture Srbije, Beograd. 50: 175—195.
- ^ a b v g Kolarić, Miodrag. „O poreklu i autorima nekih zastava iz Karađorđevog doba” (PDF). Istorijski muzej Srbije: 65—68.
- ^ „Kopisti i modeli | Politikin Zabavnik”. politikin-zabavnik.co.rs. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „CRKVA SV.PETRA I PAVLA, - www.manastiri-crkve.com”. manastiri-crkve.com. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „Hramovi | Zvanična prezentacija | Opština Pećinci”. www.pecinci.org. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „Sremska kuća Neštin”. Pokrajinski sekretarijat za privredu i turizam (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „Hram Prenosa moštiju Sv. oca Nikolaja — Belegiš | Sakralni objekti | Turistička organizacija opštine Stara Pazova” (na jeziku: srpski). 2016-12-04. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ Vorgić, Dejan (ponedeljak, 28. februar 2011). „Banateka : Teodor Popović, bečkerečki moler (1747-1807)”. Banateka. Pristupljeno 2024-04-29. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ „Informacije - Crkva Sv. Petke”. kod.rs. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „Spomenici kulture u Srbiji”. spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ „Crkva Svetog Nikolaja Mirlikijskog – Turisticka organizacija Novi Becej” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-04-29.
- ^ Vasić, Pavle (1959). „Karađorđeva Srbija u delima savremenih umetnika” (PDF). Zbornik Istorijskog muzeja Srbije. 1: 70.
