Faust Vrančić
| Faust Vrančić | |
|---|---|
 Faust Vrančić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1. januar 1551. |
| Mesto rođenja | Šibenik, Mletačka republika |
| Datum smrti | 27. januar 1617. (66 god.) |
| Mesto smrti | Venecija, Mletačka republika |
Faust Vrančić (Šibenik, 1551 — Venecija, 27. januar 1617) bio je polihistor, pronalazač, lingvista, diplomata, inženjer i biskup iz Dalmacije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Faust Vrančić rođen je u Šibeniku 1551. godine u porodici Mihovila i Katarine (rođene Dobrojević) Vrančić. Njegovi roditelji su imali još četvoro dece. Faustov otac, Mihovil Vrančić, bio je diplomata školovan u Beču i Krakovu, a njegov stric, Antun Vrančić, bio je diplomata, putopisac i rimokatolički nadbiskup. Faustova majka Katarina bila je rođaka Šimuna Dobrojevića, poznatog ratnika protiv Turaka. Prema Jevtu Dedijeru, Vrančići su srpska porodica iz Hercegovine, iz Ljutog Doca kod Širokog Brijega, i slavili su Petrovdan pre nego što su se pokatoličili.[1][2] Doselili su se u Šibenik u 14. veku. Dobrojevići, porodica Faustove majke, su takođe srpska porodica iz Hercegovine za koju se smatra da se naselila u Dalmaciju u 17. veku, i koja je slavila Svetog Stefana.[3] Kao desetogodišnji dečak, Faust je uzet od kuće, da bi se školovao u Slovačkoj. Početno obrazovanje stiče u Požunu (Bratislavi) kod strica Antuna. Potom studira pravo i filozofiju u Padovi, te Veneciji, Beču i Rimu. Postavši 1581. godine savetnik kralja Rudolfa II u Pragu, počinje temeljnije studije prirodnih nauka i tehnike.[4]
Godine 1595, u Veneciji štampa prvi višejezični rečnik[5] — Dictionarium quinque nobilissimarum Europae linguarum: Latinae, Italicae, Germanicae, Dalmatiae et Ungaricae.
(Rečnik pet najuglednijih evropskih jezika: latinskog, italijanskog, nemačkog, dalmatinskog i mađarskog), koji je bio izdat u mnogim evropskim zemljama.
Nakon ženine smrti "zaredio se", tri godine kasnije, od kralja Rudolfa II dobija titulu čanadskog biskupa i titulu kraljevog savetnika za Mađarsku i Transilvaniju do 1605. godine. Imao je međutim neprilika jer je nepromišljeno obrukao ugarski dvor[6], pred rimskim u vezi sa crkvenim prihodima. Zbog toga odrekao se biskupije, kada napušta dvor i odlazi u Rim gde, između ostalog, dolazi u kontakt i sa nacrtima Leonarda da Vinčija.[4] Upoznao se i sa čuvenim filozofom Tomasom Kampanelom. Sledećih godina u Rimu se bavio regulacijom reke Tibar, a u Veneciji vodio brigu o javnim fontanama.
Godine 1595, objavio je i knjigu izuma Machinae novae (Nove mašine), u kojoj su crtežom i tekstom objašnjeni principi rada mnogih sprava, plodova njegovih i tuđih ideja, a među onima koje su njegove, najpoznatiji su viseći most, kao i padobran.
Nacrt visećeg mosta Fausta Vrančića je prvi nacrt ove vrste mosta na svetu. Neki od najpoznatijih mostova na svetu danas su upravo viseći mostovi.
Nacrt padobrana ("Homo volans") je, u odnosu na Leonardove nacrte, revolucionaran utoliko što je Leonardov padobran bio piramidalnog oblika, dok je Vrančićev četvorougaonog oblika, kakav se koristi kod velike većine današnjih padobrana. Štaviše, postoje pisani tragovi o tome da je Vrančić, padobranom napravljenom po nacrtu, čak i izveo skok, što znači da je to bio prvi skok padobranom u istoriji.
Pored ovoga, u ovoj knjizi Vrančić iznosi mnoge ideje o dobijanju energije za pokretanje mlinova - od ljudske snage, preko konjske snage i brojnih nacrta različitih vetrenjača, do mlina koji bi se pokretao pomoću plime i oseke, što je, ponovo, do tada neviđen koncept (prva elektrana na plimu i oseku puštena je u rad tek krajem 20. veka). U knjizi se još nalaze nacrti za štamparsku presu, mašinu za čišćenje morskog dna, itd. Sve izume odlikuje jasnoća i jednostavnost, kako nacrtâ, tako i eventualne praktične primene.
Dela Fausta Vrančića preštampavaju se i izučavaju i danas.
Faust Vrančić je sa sobom je u grob odneo rukopis o "povesti Dalmacije". Prema sopstvenoj želji, sahranjen u mesnoj crkvi Gospe od anđela, na ostrvu Prviću, blizu Šibenika, u Prvić Luci, u kojoj je proveo detinjstvo.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Spisak prezimena pokatoličenih srpskih porodica u Hercegovini”. Slobodna Hercegovina.
- ^ „POREKLO SRPSKIH PORODICA I PREZIMENA (25)”. Srpska Dijaspora.
- ^ „Poreklo prezimena Dobrojević”. Poreklo.rs.
- ^ a b v „Vrančić Faust”. Enciklopedija. Pristupljeno 19. 1. 2019.
- ^ "Otadžbina", Beograd 1888.
- ^ Alberto Fortis: "Put po Dalmaciji 1774. godine", prevod, Zagreb 1984.
