Цветајући дрен
| Cvetajući dren | |
|---|---|
| |
| Cvetajući dren u Pionirskom parku (2012-2013) | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Carstvo: | Plantae |
| Kladus: | Tracheophytes |
| Kladus: | Angiospermae |
| Kladus: | Eudicotidae |
| Kladus: | Asterids |
| Red: | Cornales |
| Porodica: | Cornaceae |
| Rod: | Cornus |
| Vrsta: | C. florida
|
| Binomno ime | |
| Cornus florida | |
| |
| Prirodno rasprostranjenje | |
| Sinonimi | |
|
Spisak
| |
Cvetajući dren (Cornus florida) je vrsta koju je prvi opisao Line u Species Plantarum 1: 117 (1753). Line je autor i imena roda, a naziv je dat od latinske imenice cornu = rog, zbog tvrdog drveta. Epitet vrste nikako ne treba dovoditi u vezu sa Floridom, aiako od prirode raste na severu ove američke države, već sa pridevom floridus, -a, -um = cvetajući, -a, -e. Naziv u SAD je Flowering dogwood (cvetajuće pseće drvo) verovatno je nastalo zbog upotrebe kod pseće šuge.[1]
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Listopadno, široko loptasto nisko drvo ili visoki žbun; gajeno dostiže visinu 3–6 m, a u nekim delovima svog prirodnog staništa 10–15 m sa istom širinom. Često sa više stabala od tla, ponekad polegle, obrazuju korenove u dodiru sa zemljištem. Kora siva, plutasta sa pravougaonim pločama širine 0,5–1 cm, porede je sa kožom aligatora. Grančice zelene, kestenjaste ili crvene, mladi izdanci brzo postaju goli; lenticele kestenjaste nadute. Cvetni pupoljci su veći od lisnih i prepoznatljivog oblika do kraja leta što cvetajući glog čini lakim za determinaciju i razlikovanje od sličnih vrsta (C. kousa), a istovremeno je preliminarna procena obilnosti cvetanja sledeće godine.[2][3]
Listovi naspramni, jajasti, eliptični ili široko ovalni; 8–15 cm dugi, 4–9 cm široki; zaobljeni ili klinasti u osnovi, vrh kratko izvučen; tamnozeleni sa raštrkanim dlačicama adaksijalno, čuperci uspravnih dlaka prisutni u pazuhu sekundarnih nerava; abaksijalno bleđi, plavkasti, maljavi; drška duga 3–20 mm. Sekundarnih lučnih nerava 5-7 po uzdužnoj polovini lista, većina je na proksimalnoj polovini.[3]
Poluloptaste cvasti prečnika 1–2 cm, sa 15–30 gusto zbijenih cvetova, okružene sa 2 para katafila u osnovi drške cvasti; drška 10–20 mm; 4 krunicolike brakteje, koje okružuju i zatvaraju cvast tokom zime, bele ili nijansirane crvenom bojom i sa smeđim ili belim zadebljanjem na ugnutom vrhu, jajaste do obrnutosrcaste, 2–6 × 1–4,5 cm, grade involukrum. Pojedinačni cvetovi hermafroditni, aktinomorfni, četvoročlani, sesilni, neupadljivi sa dlakavim, cevastim, svetlozelenim hipantijumom; čašični listići 0,5–0,8 mm, trouglasti, tupi, svetlozeleni; krunica kremasta ili žutozelena, 3–4 mm; četiri prašnika alterniraju sa krunicom; filamenti beličasto zeleni, dužine 2–2,5 mm; antere svetložute; tučak sinkarpan, iz dve karpele; plodnik podcvetan, bilokularni, ovula 1 po okcu; stubić cilindričan, zelenkast, dug 2 mm; žig glavičast, zarubljen. Nektariferni disk na vrhu plodnika. Cvetanje mart–jun, pre ili sa listanjem.[2][3]
Plod je zbirni od 2-7 koštunica, pojedinačni plodovi glatki, sjajni, crveni, ređe žuti, suvi pocrne, gusto zbijeni jedan do drugog, jajasti do elipsoidni, okruglog preseka, 13–18 × 6–9 mm, sa tamnosivom čašicom i stubićem na vrhu, zoohorni. Mezokarp brašnjav, tanak. Koštica jedno- ili dvosemena jajasta ili elipsoidna, beličasta, odrvenela, 10–12 × 4–7 mm, glatka. Plodonosi septembra–oktobra. Masa 1000 koštica je 100 g. Eksalbuminsko seme sadrži 18,3% ugljenih hidrata, 20,5% masti i 4,0% belančevina u odnosu na suvu masu.[4] Klijanje je epigeično.[3]
Areal[uredi | uredi izvor]
Od prirode cvetajući dren rasprostranjen je na istoku SAD, sa težištem areala južno od Masačusetsa, mada na sever ide do Ontarija, a južno se sreću izolovane populacije u Meksiku. Javlja se u listopadnim, mešovitim i borovim šumama od 0–2000 m nad morem.[3]
Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Najbolje raste na kiselim zemljištima (pH 5,5-6,5) u lakoj senci, mada podnosi i duboku senku, pre nego preterano insolirana staništa. Iako je vrlo izdržljiv prema ekstremnoj hladnoći, podnosi do -29 °C, dosta je osetljiv na pozne prolećne mrazeve, a rani jesenji mrazevi često dovode do izmrzavanja neodrvenjenih tkiva. Zone 5 do 9. Letalna temperatura zemljišta za korenov sistem, pri kojoj strada više od 50% korena je -6,7 °C.[5] Negativne temperture tokom vegetacije, kao i suša fiziološki slabe biljku i čine je predisponiranom na bolesti i insekte: pepelnice, antraknoze i ksilofagne insekte. Osetljiv na poplave, i previše vlage u zemljištu, posebno zimi. Ako je na ravnomerno vlažnom, kiselom, dobro dreniranom tlu i delimičnoj senci, relativno je dugovečna vrsta.[6] Kada se uzgaja na suncu, kruna je gušća i gubi tipičan oblik. Počinje da cveta i rađa od šeste godine i plodonosi svake ili svake druge godine. Osetljiv je na kontinuelnu osvetljenost u urbanim prostorima, ali dobro podnosi zagađenja fluoridima.[7][8]
Primena[uredi | uredi izvor]
Mnogi vrlo opravdano ovu vrstu smatraju aristokratom među visokim cvetnodekorativnim žbunovima. U Evropu, tačnije u Englesku, inrodukovana je početkom osamnaestog veka, kada se 1730. i 1739. sreće u londonskim rasadnicima u Hokstonu i Čelsiju. Gaji se u zelenim prostorima širom umerenih zona sveta zbog raskošnog cvetanja, interesantne kore, koja zimi dolazi do izražaja, kao i jesenjeg kolorita kada list menja boju u sjajne nijanse crvene i grimizne.[9]
Kora isitnjena u prah služi kao pasta za zube, crno mastilo (kada se pomeša sa ferosulfatom) i kao zamena za kinin. Kora korena daje grimiznu boju. Od tvrdog zrnastog drveta izrađuju se tkački čunkovi, kalemi, ručke za alat, maljevi, glave palica za golf... Plodovi nisu otrovni, ali za ljudsku ishranu nisu pogodni zbog gorkog ukusa i malo pulpe, ali su važna hrana brojnim pticama, tvorovima, jelenima, zečevima i vevericama. Cornus florida je drvo država Misuri i Virdžinija i državni cvet Severne Karoline.[2]
Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Generativno razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Faktor ekstrakcije je 17-41. Setveni materijal, koštice, može da se čuva u vlažnim uslovima 2-3 godine. Na promenljivoj temperaturi (8 sati 30 °C i 16 sati 20 °C), u pesku, za 60 dana isklija 35% zrna. Posle hladne stratifikacije od 120 dana na 5 °C. Tretiranje koštica 24 sata giberelinskom kiselinom skraćuje dužinu stratifikacije i povećava procenat isklijalih zrna. Dubina setve je 3–4 cm.[10]
Vegetativno razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Od autovegetativnih metoda primenjuju se zelene reznice uzete obično 4-6 nedelja od proliferacije pupoljaka. Ožiljavaju se u zagrejanom supstratu (21 °C) od treseta i peska (2:1) uz prethodni tretman sa 1% IBA, pod mistom; ožili se preko 60% reznica. Posle ožiljavanja od 3-5 nedelja ožiljenice se privikavaju na uslove spoljašnje sredine i odrvenjavaju da bi uspešno prezimele. Često je ovaj proces usporen pa je potrebna posebna nega tokom njihovog prezimljavanja. Mogu da se razmnože i zrelim reznicama u februaru uz jači tretman sa IBA (2%); kao i položnicama.[11][12]
Cvetajući dren kalemi se bočnim spajanjem na dvogodišnje podloge osnovne forme (generativne ili vegetativne), u posudama, tokom januara-februara. Cornus florida je dobra podloga i za klonove nekih vrsta drena kao Cornus kousa i C. nuttallii, kao i za neke međuvrsne klonove (Cornus ‘Apple Blossom’, C. ‘Eddies White Wonder’).[11]
Unutarvrsni taksoni[uredi | uredi izvor]
U prirodi se javlja nekoloko unutarvrsnih taksona, od kojih su najpoznatiji Cornus florida var. rubra i Cornus florida subsp. urbiniana. Sa druge strane, brojne su selekcije sa belim, ružičastim ili crvenim involukrumom, ima i onih sa panaširanim listovima, a najmanje sorti specifičnog habitusa: visećih ili patuljastih. Deo klonova pokazuje znatnu otpornost prema antraknozi.
Prirodni unutarvrsni taksoni[uredi | uredi izvor]
- Cornus florida subsp. urbiniana (Rose) Rickett (Syn: Cornus florida var. pringlei auctt.)
ova meksička podvrsta je poluzimzelena i ima manje cvetova u cvasti; dostiže 7 m. Listovi plavkasto zeleni. Brakteje cvasti su oštre i često su slepljene na vrhovima u obliku kineskog fenjera. U plodnoj skupini obično ima samo jedan do tri relativno velika ploda. U Meksiku je rasprostranjena u državama Novi Leon i Verakruz u planinskim šumama od 1.725 do 1.950 m nad morem. Prvi ju je opisao Mejer (F.G. Meyer ) 1948. godine, a 1990-ih tim u okviru Yucca Do rasadnika stvorio je dve selekcije ‘Pringle’s White’ i ‘Pringle’s Blush’ i dao ime u čast Pringla (Cyrus Guernsey Pringle, 1838-1911) američkog botaničara koji je tokom 35 godina katalogizirao biljke Severne Amerike. - Cornus florida f. rubra (West.) Schelle
(Cornus florida var. rubra Weston, 1770; Basionym: Cornus florida f. rubra (Weston) E.J.Palmer et Steyerm., 1935) forma sa braktejama crvene boje koju je prvi opisao Veston u Bot. Univ. 1: 73. 1770. godine, kao varijetet, pozivajući se na primerke iz prirode sa crvenim braktejama, o čijem postojanju je bio upoznat iz američke literature (ili iz Milerovog rečnika). U Evropu je ovu formu poslao pejzažni arhitekta Parsons (Samuel B. Parsons Jr, 1844-1923) 1894. godine (Rev. Hort., 1894, p. 500). Ova forma, visina 4–6 m, je izvor svih klonova ružičastih i crvenih sorti. Osetljivija je na niske temperature i otvara se nešto kasnije od belih taksona, ima jarku jesenju boju listova.[13]
Klonovi[uredi | uredi izvor]
- ‘Appalachian Blush’ pokazao se izvanrednim u ogledima u Džordžiji.
- ‘Appalachian Spring’ ima bele brakteje cvasti koje se ne preklapaju, tamno zelene listove, crvene u jesen i uspravan habitus, visine 6–9 m.
- Cherokee Brave™ (‘Comco No. 1’) jedan je od crvenih klonova koji formira crvenkastoružičasti involukrum sa belim centrom. Novi listovi bronzanozeleni. Raste 6–8 m. u vis i širinu. Ima dobru otpornost na pepelnicu.
- ‘Cherokee Chief’ je klon tamnocrvenih brakteja cvasti, visine 4–6 m. Selekcionisan u SAD i patentiran 1958.
- ‘Cherokee Princess’ klon sa belim involukrumom, koji rano ulazi u reproduktivnu fazu i obilno cveta; grane uspravne, vitka kruna, visina 4–6 m.
- Cherokee Sunset™ (‘Sunset’) ima ružičastocrvene vrhove mladih letorasta čiji listovi sa sazrevanjem postaju zeleni sa širokom nepravilnom marginom žute boje koja ne gori tokom letnjih vrućina; jesenja boja se kreće od ružičaste preko crvene do ljubičaste. Involukrum crven.
- ‘Cloud Nine’ izdržljiv klon, obilno cveta (involukrum beo) od ranih godina.
- 'White Cloud' klon krembelih brakteja, obilnog cvetanja; u rasadnicima SAD od 1948.
- ‘First Lady’ ima šareno žutozeleno lišće i beo involukrum cvasti.
- ‘Pluribracteata’ ima udvojene bele priperke koji traju duže i otvaraju se kasnije od osnovne forme. Veliki sjajni tamnozeleni listovi u jesen postaju crvenoljubičasti. Otporniji je na pepelnicu i antraknozu.
- Red Pygmy® (‘D-383-22’, ‘Rutnut’) obrazuje brojne cvasti ružičastog involukruma čak i u vrlo ranim godinama. Genetski patuljak sa loptastim habitusom, u zrelosti visok 1,2-1,8 m.
- Spring Grove® (‘Grovflor’) ima velike bele brakteje cvasti, široke 12 cm, često je sa dva ili tri terminalna cvetna pupoljka i obilno plodonosi. Zeleni listovi postaju crvenoljubičasti u jesen. Orteta je 7 × 10 m u 45. godini. Izdržljiv na niske temperature; preživeo -32 °C.
- ‘Spring Song’ sorta sa braktejama jarko ružičastocrvene boje.
- ‘Pendula’ klon sa visećim granama sintetisan u Filadelfiji 1880. godine.
Deo klonova je nekada opisan a ne nalazi se više u proizvodnji (†):
- ‘Rainbow’† klon sa žutom lisnom marginom.
- ‘Tricolor’† listovi sa rubnim beloružičastim šarenilom. Jesenja boja je vrlo upečatljiva.
- ‘Pluribracteata’† klon sa brojnijim braktejama različite veličine u involukrumu. Biljku koja je rasla samoniklo u Severnoj Karolini, opisao je Reder (Rehder) 1926. godine; ona je razmnožena i distribuirana kao klon.[14]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Harlow, W.M., Harrar, E.S. (1950): Textbook of Dendrology, Covering the Important Forest Trees of the United States and Canada. Third Edition. McGraw-Hill, Book Company, Inc. New York, Toronto, London
- ^ a b v Hightshoe, G. L. (1988): Native Trees Shrubs, and Vines for Urban and Rural America: A Planting Design Manual for Environmental Designers. ISBN 9780442232740, Publisher: Van Nostrand Reinhold.
- ^ a b v g d Dirr, M. A. (1997): Dirr's Hardy Trees and Shrubs - An Illustrated Encyclopedia. Timber Press
- ^ Schopmeyer, C. S. (1974): Seeds of woody plants in the United States, Forest service, U.S. Department of Agriculture, Washington, D.C.
- ^ Grbić, M. (2010): Proizvodnja sadnog materijala – Tehnologija proizvodnje ukrasnih sadnica. Univerzitet u Beogradu. Beograd ISBN 978-86-7299-174-1
- ^ Bean, W.J. (1980): Trees and Shrubs Hardy in the British Isles 4 volumes. Eighth Edition. Published by John Murray, London
- ^ Vimmerstedt, J.P. (1965): Flowering dogwood (Cornus florida L.). In: Silvics of forest trees of the United States. Agric. Handbk. 271.Washington, DC: USDA Forest Service: 162–166.
- ^ Krussman G. (1986): Manual of Cultivated Broadleaved Trees and Shrubs, Batsford.
- ^ Mary Forrest (2006) Landscape Trees and Shrubs, Selection, Use and Management. CAB International, ISBN 1-84593-054-1 ISBN 978 1 84593 054 7
- ^ Davis, O.H. (1927): Germination and early growth of Cornus florida, Sambuscus canadensis, and Berberis thunbergii. Botanical Gazette 84: 225–263.
- ^ a b Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd ISBN 86-7602-009-4
- ^ Dirr M. A., Heuser Jr. C. W. (2006): The Reference Manual of Woody Plant Propagation: From Seed to Tissue Culture, Second Edition ISBN 978-16-04690-040
- ^ Wyman, D. (1960): Dogwoods yield varied foliages, flowers, fruits. Amer. Nurseryman 111(9): 10-11,105-111.
- ^ Santamour, F.S. Jr., McArdle A.J. (1985): Cultivar Checklists of the Large-bracted dogwoods: Cornus florida, C. kousa, and C. nuttallii. Journal of Arboriculture 11(1): 29-36
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
